Nükleik Asitlerin Yapısı

Study Notes

Nükleik asit terimi, ilk olarak hücre çekirdeğinden izole edilen ve asidik özellik gösteren moleküller için kullanılır.
Bu moleküller hücre çekirdeği, mitokondri ve kloroplastlarda bulunur.
Nükleik asit iki tiptedir: Deoksiribonükleik asit (DNA) ve Ribonükleik asit (RNA).

DNA çift sarmal yapıdadır.
DNA, bir eksen ve birbirleri etrafında sarılan iki DNA zincirinden oluşur.
Bu molekül, bazı virüslerde tek zincirli olabilir.
DNA'nın yapısında adenin (A), timin (T), guanin (G), sitozin (C) bazları bulunur.
A ile T, G ile C karşılıklı baz eşleşmeleri yapar.
Bu eşleşmeler, A-T arasında 2 hidrojen bağı ve G-C arasında 3 hidrojen bağı ile gerçekleşir.
DNA'nın yapısal düzenlenişinde hidrofilik şeker-fosfat iskeleti dış kısımda, hidrofobik bazlar ise iç kısımda bulunur.
DNA'nın ölçümleri:
- İki nükleotid zinciri arasındaki mesafe yaklaşık 2 nm'dir.
- Her bir sarmalda yaklaşık 10 nükleotid bulunur (B-DNA için).
DNA formları: B-DNA, Z-DNA, A-DNA.
B-DNA, en yaygın formdur, Watson ve Crick modeli olarak bilinir.
Z-DNA, eksenin sol tarafına doğru döngüler oluşturur ve zikzak şeklindedir, 12 nükleotid her bir sarmal döngüsünde bulunur.
A-DNA, DNA-RNA veya RNA-RNA heliks yapılarında görülür, 11 nükleotid her bir sarmal döngüsünde bulunur.
DNA'nın form değişikliği, çevresindeki tuz konsantrasyonu ve sıcaklığa bağlıdır. Örneğin, düşük tuz konsantrasyonunda B-DNA, A-DNA'ya dönüşebilir.

Kromozomlar, temelde nükleik asitler ve histon proteinlerinden oluşur.
Histon proteinleri, lizin veya arjinin gibi pozitif yüklü aminoasitlerden oluşur; bu sayede DNA'nın negatif yüklü fosfat gruplarına bağlanabilirler.
Histon proteinleri ile DNA'nın sarmallanmasıyla nükleozomlar oluşur.

Nükleotidler, DNA ve RNA'nın yapı taşlarıdır.
Bir nükleotid, bir pentoz şekeri (riboz veya deoksiriboz), bir azotlu baz (adenin, timin, sitozin, guanin veya urasil) ve bir veya daha fazla fosfat grubundan oluşur.
Nükleotitler, fosfodiester bağı adı verilen bağlar ile bir araya gelir ve polinükleotid zincirlerini oluşturur.
Fosfodiester bağı, bir nükleotidin pentoz şekerinin 5' karbonu ile diğer nükleotidin pentoz şekerinin 3' karbonu arasında bir fosfat molekülü ile meydana gelir.
Polimerizasyon sırasında nükleotitler yapısındaki fosfat gruplarını kaybederler.

Üç nükleotid dizisi, kodon olarak bilinir.
20 farklı amino asidi kodlamak için 64 olası kodon vardır.
Her bir amino asit, bir veya daha fazla kodon tarafından kodlanır.
Genetik kod evrenseldir ve aynı kodlama prokaryotlarda ve ökaryotlarda aynıdır.
Bazı tek hücreli ökaryotlarda genetik kodun evrenselliğinde istisnalar bulunabilir.
Başlangıç kodonu AUG, bitiş kodonları ise UAA, UAG ve UGA'dır.