Nüfus Sayımı ve Özellikleri

Nüfus Sayımı ve Özellikleri

• Nüfus sayımı, belirli bir tarihte belirli bir alandaki insan sayısını ve nüfus özelliklerini belirleme işlemidir.
• Nüfus sayımı sonuçları, nüfusun coğrafi dağılımı, yaş gruplarına göre dağılımı, seçmen sayısı ve askerlik çağındaki kişi sayısı gibi bilgileri sağlar.
• Nüfus sayımı ile ihracat ve ithalat değerleri gibi ekonomik veriler elde edilemez.

Doğum ve Ölüm Oranları

• Doğum oranlarının yüksek ve doğumda beklenen yaşam süresinin kısa olduğu ülkeler genellikle gelişmemiş ülkelerdir (Örn: Somali).
• Gelişmemiş ülkelerde genç nüfus oranı fazladır, yaşlı nüfus oranı azdır.
• Nüfus yoğunluğu hakkında yorum yapabilmek için ülkenin yüzölçümü de bilinmelidir. Yüzölçümü bilinmeden nüfusun kalabalık olması, yoğun olduğu anlamına gelmez.

Nüfus Artışının Etkileri

• Nüfus artışının olumlu veya olumsuz etkileri, ülkenin doğal kaynaklarına ve ekonomik durumuna göre değişir.
• Doğal kaynakları kısıtlı ve ekonomik olarak geri kalmış ülkelerde nüfus artışı genellikle olumsuz sonuçlar doğurur.
• Nüfus artış hızının yüksek olması durumunda mal ve hizmetlere talep artar, vergi geliri artar, yeni iş alanları doğar ve iş gücü ucuzlar.

Gelişmiş ve Gelişmemiş Ülkelerde Nüfus Özellikleri

• Avrupa ülkelerinde genç nüfus oranı düşük, yaşlı nüfus oranı yüksektir.
• Ölüm sayısı, yaşlı nüfusun fazla olduğu gelişmiş ülkelerde de yüksek olabilir.
• Almanya gibi gelişmiş ülkelerde doğum oranlarını teşvik edici politikalar izlenir ve göçmen nüfusun ülkeye yerleşmesi için kolaylıklar sağlanır. Bu, iş gücüne duyulan ihtiyaçtan kaynaklanır.

Dünya Nüfusunun Sıçrama Dönemleri

• Dünya nüfusu, tarihi süreçte sürekli artış göstermiştir. Bazı dönemlerde bu artış hızlanmış, bazı dönemlerde yavaşlamıştır.
• Aletlerin yapılması, tarımın keşfi, sanayi devrimi ve sağlık imkanlarının artması gibi gelişmeler dünya nüfusunda sıçramalara neden olmuştur.
• Nüfus planlaması (doğum kontrolü), nüfus artış hızının azalmasına neden olur, sıçramaya neden olmaz.

Nüfusun Yaşlanması

• Yaşam koşullarının iyileşmesiyle ortalama yaşam süresi uzamakta ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır.
• Nüfusta yaşlanma, yaşlı nüfus miktarının toplam nüfus içindeki payının artmasıdır.
• Japonya gibi gelişmiş ülkelerde nüfusun yaşlanma durumu daha belirgindir.

Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler

• Nüfusun dağılışını etkileyen fiziki faktörler: Tatlı su kaynakları, elverişli yer şekilleri, ılıman iklim, verimli topraklar.
• Nüfusun dağılışını etkileyen beşeri faktörler: Tarım arazileri, maden ocakları.
• Yoğun nüfuslu bölgeler: Golf Stream sıcak su akıntısının geldiği yerler, Nijerya'nın olduğu bölge, Hindistan ve Bangladeş.
• Seyrek nüfuslu bölgeler: Çöller, Amazon havzası.

Nüfus Piramitleri

• Düzgün üçgen piramit, gelişmemiş bir ülkenin nüfus piramidini temsil eder.
• Ülkenin gelişmişlik düzeyi, nüfus piramidinin şekline göre belirlenebilir.
• Nüfus piramidinden elde edilecek bilgiler arasında kilometrekareye düşen insan sayısı yer almaz (ülkenin yüzölçümü bilinmelidir).
• Nüfus piramidi, erkek ve kadın nüfus oranını, genç ve yaşlı nüfus oranını belirlemede kullanılır.

Nüfus Artış Hızını Etkileyen Faktörler

• Kentleşme hızının artması, eğitim seviyesinin yükselmesi ve kadınların iş hayatına atılması nüfus artış hızını azaltır.
• Evlenme yaşının düşürülmesi nüfus artış hızını arttırır.

Aritmetik Nüfus Yoğunluğu

• Aritmetik nüfus yoğunluğu, bir ülkedeki insan sayısının o ülkenin yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilir.
• Yüzölçümü bilinmeden nüfus yoğunluğu hakkında kesin yorum yapılamaz.

Hindistan Nüfusu

• Hindistan'ın dünyanın en kalabalık ve nüfus artış hızı yüksek ülkelerden biri olmasının nedenleri: Yüksek doğum oranları, farklı etnik unsurlar, genç nüfus, düşük eğitim seviyesi.
• İlk uygarlıkların kurulduğu yerlerden biri olması, nüfusun bu kadar kalabalık olmasının doğrudan nedeni değildir.

Nüfusun Seyrek Olduğu Yerler

• Nüfusun seyrek olduğu yerlerde (çöller gibi) sıcaklığın yüksek olması ve su kaynaklarının az olması etkilidir.

Nüfusun Şehirlere Dağılımı

• Dünya nüfusunun yaklaşık %54'ü şehirlerde, %46'sı kırsal kesimde yaşamaktadır.
• Şehirlerdeki nüfusun kırsal kesimlere oranla fazla olmasının en önemli nedeni, iş olanaklarının fazla olmasıdır.

Asya Kıtası Nüfusu

• Dünya nüfusunun yarıdan fazlası Asya kıtasında bulunmaktadır.
• Çin, Hindistan ve Endonezya gibi kalabalık ülkelerin varlığı ve doğum oranlarının yüksek olması bu durumu etkiler.

Türkiye'de Nüfus

• Türkiye'de nüfus yoğunluğunun az olduğu yerlerde yer şekillerinin engebeli olması önemli bir faktördür.
• Türkiye'de kıyı yerleşim bölgelerinde yer alan liman kentleri ve kara/demir yolları kavşağında bulunan yerleşim merkezleri sık nüfusluyken, iç bölgelerdeki engebeli alanlar seyrek nüfusludur.
• 2022 yılında Artvin ilinin nüfusu azalmıştır. Bunun nedeni, il dışına yapılan göçlerin fazla olmasıdır.
• İklim koşullarının elverişli olması, ulaşım olanaklarının fazla olması, sanayi ve ticaretin gelişmiş olması ve nüfus miktarının fazla olması İzmir'in nüfusunu etkileyen faktörlerdir.
• Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı, doğum oranları, ortanca yaş ve erkek/kadın nüfus oranları hakkında bilgi sağlar.

Nüfus Artış Hızındaki Değişimler

• Türkiye'de 2020'li yıllarda nüfus artış hızı, 1980'li yıllara göre düşüktür. Bunun nedeni, şehir nüfusunun artması ve nüfus piramidinin taban kısmının daralmasıdır.
• TÜİK adrese dayalı nüfus kayıt sistemi ile ilgili olarak, sayım esnasında kişiler bulundukları yere göre değil, ikametgah adreslerine göre sayılır.
• Türkiye'de son dönemlerde genç nüfus oranı azalırken yaşlı nüfus oranı ve ortanca yaşın sürekli arttığı gözlemlenmektedir. Bu durum, iş gücü açığı, göçmen iş gücü alımının artması ve sosyal güvenlik kurumlarının yükünün artması gibi sorunlara yol açabilir.
• Türkiye'de karstik yapının yaygın olduğu yerlerde yağışın fazla olmasına rağmen yeraltına sızmanın çok olması, yüzey sularının zayıf olmasına yol açar. Bu nedenle bu tür yerlerin nüfus yoğunluğu azdır (Örn: Teke ve Taşeli platoları).
• Madenciliğin gelişmiş olduğu yerler, önemli çekim merkezlerindendir. Zonguldak, Batman, Soma ve Elbistan gibi şehirler bu duruma örnektir.

Kalkınma ve Nüfus İlişkisi

• Tarımda çalışanların oranının azalması, yaşlı nüfus oranının artması, kırsal nüfusun azalması ve okuryazar oranının artması Türkiye'nin gelişmişlik seviyesinin yükseldiğinin göstergeleridir.
• Ortanca yaşın yükselmesine neden olan faktörler: Doğum oranlarının azalması ve ortalama yaşam süresinin uzaması.
• İstihdamın artmasına dönük çalışmalar planlanırken çalışan nüfusun ekonomik sektörlere dağılımı dikkate alınmalıdır.