نظریه چالمرز جانسون در مورد انقلاب

نظریه چالمرز جانسون در مورد انقلاب

• جانسون، از نظریه‌های کارکردگرایانه تالکوت پارسونز استفاده کرده و نظریه‌ای در مورد انقلاب ارائه می‌دهد که با نظریه مارکسیستی تفاوت دارد.
• نظریه مارکسیستی، تضاد را عنصر اساسی جامعه و انقلاب را خشونت‌آمیز می‌داند. تمرکز آن بر تحلیل طبقاتی و اقتصاد است.
• در مقابل، نظریه کارکردگرایی، جامعه را مبتنی بر رضایت و تغییر را طبیعی و لزوماً انقلابی و خشونت‌آمیز نمی‌داند. انقلاب تنها یکی از شکل‌های تغییر اجتماعی است.
• ساختار ارزشیِ مشترک، از ویژگی‌های اساسی نظام اجتماعی است که رفتارها را هدایت و سامان می‌دهد.
• ارزش‌ها، انتظارات مشترک را ایجاد و رفتارها را تنظیم می‌کنند.
• ارزش‌ها نقشی حیاتی در مشروعیت بخشیدن به قدرت مقننه، مجریه، قضاییه و نیروی قهریه دارند.
• انقلاب بر اساس سه عامل متوالی رخ می‌دهد:
  • عدم تعادل و رکود: ناشی از ناسازگاری میان ارزش‌ها و واقعیت‌های محیطی.
    • منابع ارزش تغییری: می‌توانند خارجی (مانند انقلاب در کشور همسایه یا رسانه‌های خارجی) یا داخلی (مانند عقاید جدید) باشند.
    • منابع محیط تغییری: می‌توانند خارجی (مانند ورود دانش پزشکی به کشورهای عقب مانده) یا داخلی (مانند مهاجرت‌های داخلی) باشند.
  • ناسازگاری نخبگان حکومتی: انعطاف‌ناپذیری رهبران سیاسی به معنای شرط دوم برای وقوع انقلاب است. انعطاف پذیری یا اصلاحات تدریجی یا انعطاف ناپذیری می‌تواند تعادل را به هم ریزد.
  • عوامل شتاب‌زا: عوامل شتابزا، با گسستن استحکام نیروهای نظامی و تأثیر بر وفاداری نظامیان، شانس پیروزی مخالفان را افزایش می‌دهند.

مثال از انقلاب ایران

• در ایران، از اواخر سال ۱۳۵۶، عدم تعادل در قشرهای مختلف اجتماعی، با شعارهای مردم، اعتصابات عمومی و تظاهرات خود را نشان داده است.
• انعطاف‌طلبی رژیم شاه در سال ۱۳۵۷ (مثل تغییر نخست وزیران، آزادی زندانیان، آزادی‌های کنترل‌شده مطبوعات، بحث‌های مجلس شورا) نه تنها اثرگذار نبود، بلکه شدت انقلاب را تشدید کرد.
• عوامل شتابزا مانند فرار نظامیان به مردم و گسیختگی نیروهای نظامی، بر شدت انقلاب افزوده است.