Deel A

De gedachte dat er universele morele principes bestaan die inherent zijn aan de menselijke natuur en die boven de wet staan. Er is een noodzakelijk verband tussen recht en moraliteit.

Het idee dat recht uitsluitend door mensen wordt gecreëerd, waarbij geldend recht alleen voortkomt uit menselijke rechtsbronnen zoals wetgeving, rechtspraak, verdragen of gewoonten.

Universele rechtsnormen die inherent zijn aan de menselijke natuur en onafhankelijk van de erkenning door de overheid gelden. Deze normen zijn altijd geldig, zelfs als de wet ze opheft.

Een bekende natuurrechtsdenker die een losser verband tussen natuurrecht en religie zag. Hij beargumenteerde dat de mens zelf natuurrecht kan ontdekken en dat het ook zou gelden zonder God.

Een andere bekende natuurrechtsdenker die de band tussen natuurrecht en religie benadrukte.

De wetgever kan wetten maken die het bestaande recht aanvullen of aanpassen. Het natuurrecht is echter de basis.

De periode waarin het natuurrecht erg populair was, met name vanwege het nastreven van universele waarden en vrijheid.

Het spanningsveld tussen positief recht (door mensen gemaakt) en natuurrecht (universeel, moreel) kan leiden tot dilemma's, vooral in extreme situaties, zoals tijdens oorlogen.

De strikte scheiding tussen recht en moraal, waarbij recht gebaseerd is op geschreven wetten en regels, en moraal op morele en ethische principes.

Universele principes die voortkomen uit de menselijke natuur, of door god of de rede, waarvan de wetgever geen maker is, maar slechts een uitdrukker kan zijn.

De wetten en voorschriften die gemaakt en afgedwongen worden door een wetgever, zoals een parlement of koningin.

Een overkoepelend begrip dat meerdere subcategorieën kan omvatten.

Een subcategorie van een genus, die een specifieke eigenschap deelt.

Juridische begrippen die elkaar uitsluiten, waarbij maar één optie mogelijk is.

Juridische begrippen die deels kunnen overlappen, met gemeenschappelijke aspecten.

Verschillende benamingen voor hetzelfde concept, zoals 'civiel recht', 'burgerlijk recht' en 'privaatrecht'.

Dezelfde benaming die naar verschillende concepten kan verwijzen, zoals 'recht' dat kan refereren naar een subjectief recht of het recht in objectieve zin.

De leer van de machtenscheiding, gebaseerd op het principe dat staatsmacht verdeeld moet worden over verschillende instanties om machtsmisbruik te voorkomen.

De macht om wetten te maken, uitgevoerd door een wetgevend orgaan zoals een parlement.

De macht om wetten uit te voeren, uitgevoerd door een uitvoerend orgaan zoals een regering.

De macht om rechtspraak te verrichten, uitgevoerd door een rechtsprekend orgaan zoals een rechter.

Een systeem van checks and balances, waarbij de verschillende organen van de staat elkaar controleren en in evenwicht houden om machtsmisbruik te voorkomen.

De overtuiging dat het recht uitsluitend uit wetten moet bestaan, geen plaats is voor interpretatie door de rechter.

Het recht om leden van de vertegenwoordigende organen te kiezen.

Het recht om in vertegenwoordigende organen gekozen te worden.

De wetgevende macht in Nederland, bestaande uit de Eerste en Tweede Kamer.

De 150 leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks gekozen door de Nederlandse burgers.

De 75 leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de Provinciale Staten.

Een kiesstelsel waarbij de zetels aan politieke partijen worden toegekend in verhouding tot het aantal stemmen dat ze ontvangen.

Een kiesstelsel waarbij er per geografisch gebied één zetel is beschikbaar.

Het idee dat alle overheidshandelingen gebaseerd moeten zijn op wetten.

De overheid moet bij het nemen van beslissingen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur volgen.

De overheid moet belangen zorgvuldig afwegen bij het nemen van beslissingen.

De overheid mag verwachtingen die ze heeft gewekt niet schaden.

De relatie tussen de regering en het parlement.

De regering heeft alleen de macht om te regeren als ze de steun van het parlement heeft.

Leden van het parlement kunnen ministers vragen om informatie.

Het parlement heeft het recht om onderzoek te doen naar bepaalde zaken.

De rechtszitting is toegankelijk voor iedereen, behalve in gevallen als echtscheiding of procedures met kinderen.

De uitspraak van de rechter wordt openbaar gemaakt.

De rechter is onafhankelijk van andere overheidsorganen.

De rechter handelt onpartijdig ten opzichte van de partijen in een zaak.

De rechter moet zijn beslissing uitleggen.

Beide partijen in een zaak krijgen de kans om hun standpunt te presenteren.

Een zaak moet binnen een redelijke termijn afgehandeld worden.

De rechtspraak wordt uitgevoerd door professionele rechters.

De rechtbanken, gerechtshoven en Hoge Raad vormen de rechterlijke macht.

Het OM (Openbaar Ministerie) vervolgt strafbare feiten.

Het OM heeft het alleenrecht om strafbare feiten te vervolgen.

De Officieren van Justitie werken bij de arrondissementsparketten.

Advocaten-Generaal werken bij de ressortsparketten.

Het College van Procureurs-Generaal leidt het OM.

De Minister van Justitie en Veiligheid is politiek verantwoording schuldig voor het OM.

De klassieke grondrechten beschermen burgers tegen de overheid. Ze zijn gebaseerd op fundamentele menselijke rechten en komen voor in veel constituties.

Deze rechten bieden de mogelijkheid om bepaalde taken in te vullen en te participeren in de samenleving. Voorbeelden zijn de vrijheid van meningsuiting, godsdienst en vereniging.

Deze rechten garanderen de vrije uitoefening van democratische bevoegdheden, zoals het stemrecht.

Deze rechten verbieden de overheid om onderscheid te maken tussen burgers op basis van bepaalde kenmerken.

Deze rechten zijn gericht op het realiseren van een sociaal rechtvaardige samenleving en vereisen actieve inspanningen van de overheid. Voorbeelden zijn sociale zekerheid, onderwijs en gezondheidszorg.

Deze rechten kunnen bij de rechter worden gehandhaafd. De overheid mag ze niet zonder reden schenden.

Deze rechten zijn niet direct opeisbaar bij de rechter. De overheid heeft een inspanningsverplichting om ze te realiseren.

De overheid mag zich niet mengen in de privésfeer van burgers, behalve met een wettelijke basis.

De spreiding van macht tussen de centrale overheid en lagere overheden. Dit voorkomt dat de macht geconcentreerd is in één instantie.

Lagere overheden (gemeenten, provincies) die verantwoordelijk zijn voor een bepaald gebied.

Publiekrechtelijke lichamen met specifieke bevoegdheden om een bepaalde doelstelling te realiseren.

Het recht van lagere overheden om zelfstandig taken uit te voeren zonder inmenging van de centrale overheid.

De plicht van lagere overheden om mee te werken aan de uitvoering van taken die door de centrale overheid zijn vastgesteld.

Het recht op een eerlijk proces. Dit principe geldt voor zowel burgerlijk- als strafrecht.

De drie functies van de overheid: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. In Nederland zijn deze functies niet strikt gescheiden, maar er is een systeem van checks and balances om te voorkomen dat één orgaan te veel macht krijgt.

De macht om wetten te maken, die in Nederland gezamenlijk wordt uitgeoefend door de regering en de Staten-Generaal.

Het Nederlands parlement, dat bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer. De Tweede Kamer wordt direct gekozen door de bevolking, terwijl de Eerste Kamer wordt gekozen door de Provinciale Staten.

De macht om wetten uit te voeren, die in Nederland is toegewezen aan de regering. De regering bestaat uit de Koning en de ministers.

Een besluit van de regering dat wetten uitvoert. De inhoud is altijd wettelijk, maar het besluit zelf is geen wet.

Een beslissing van de regering die betrekking heeft op een individuele persoon. Dit is een voorbeeld van de uitvoerende macht die wetten toepast.

De macht om recht te spreken, die in Nederland is toegekend aan de rechterlijke macht. Rechterlijke macht beslist geschillen en past wetten toe.

Een vonnis of arrest van de rechter. Dit is een beslissing in een geschil, gebaseerd op wetten.

Een beslissing van de rechter die geen betrekking heeft op een geschil, maar op een specifiek verzoek van een persoon. Dit is een besluit op basis van de wet, maar niet een beslissing in een conflict.

De rechtsprekende macht mag geen wetten maken, maar heeft wel de bevoegdheid om de staat een bevel te geven om bestaande wetten uit te voeren. Dit blijkt uit het bekende Urgenda-arrest van de Hoge Raad.

Een staatsvorm waarbij de bevolking zelf bepaalt wie aan de macht is. Dit gebeurt via vrije en eerlijke verkiezingen.

Een staatsvorm waarbij de Koning de symbolische leider is, maar de werkelijke macht ligt bij het parlement. De Koning heeft beperkte bevoegdheden die in de Grondwet zijn vastgelegd.

Een staatsvorm waarbij de bevolking vertegenwoordigd wordt door gekozen personen. In plaats van direct te beslissen over alle wetten, kiest het volk vertegenwoordigers die dat voor hen doen.

De bevoegdheid die bepaalt welk type rechtbank bevoegd is om een zaak te behandelen. Bijvoorbeeld: de rechtbank is bevoegd in eerste aanleg.

De bevoegdheid die bepaalt welke rechtbank bevoegd is op basis van de locatie waar de zaak zich afspeelt.

De rechtbank die bevoegd is om zaken in eerste aanleg te behandelen.

De rechtbank waar drie rechters zitting hebben: een voorzitter en twee bijzitters. Deze kamer behandelt vooral grotere strafzaken.

De rechtbank waar één rechter zitting heeft. In een enkelvoudige kamer worden minder ernstige zaken behandeld.

De afdeling binnen de rechtbank die gespecialiseerd is in het behandelen van lichtere strafzaken (overtredingen) en specifieke civiele en bestuursrechtelijke geschillen.

De rechterlijke uitspraak van een rechtbank in eerste aanleg, uitgebracht in zowel straf- als burgerlijke zaken.

De rechterlijke uitspraak van een gerechtshof of de Hoge Raad.

De rechterlijke uitspraak in een verzoekschriftprocedure, gebruikt in zowel straf- als burgerlijke zaken.

De rechterlijke uitspraak van een bestuursrechter.

Zaken die betrekking hebben op geschillen tussen particulieren, bedrijven of organisaties.

Zaken die betrekking hebben op de toepassing van wetten en regels door de overheid.

Zaken die betrekking hebben op het overtreden van strafwetten.

Zaken die specifiek voor de kantonrechter zijn, waaronder lichtere strafzaken (overtredingen) en diverse civiele en bestuursrechtelijke geschillen.

Zaken die betrekking hebben op commerciële relaties en conflicten tussen (rechts)personen, zoals faillissementen of vorderingen tot betaling.

Het hoogste rechtscollege in Nederland dat cassatieberoepen behandelt.

De procedure waarin een zaak opnieuw wordt beoordeeld door een hoger gerecht.

Het rechtssysteem voor geschillen tussen burgers, bedrijven en de overheid.

Het rechtssysteem dat handelt over misdrijven en straffen.

Het rechtssysteem dat regelt hoe de overheid handelt.

Een rechterlijk college dat hoger beroep behandelt in burgerlijke, straf- of bestuurszaken.

Het hoogste rechtbank in Nederland, dat alleen cassatieberoepen behandelt.

Een aanvraag om een uitspraak te vernietigen, gebaseerd op fouten in de rechtsvinding.

Een procedure waarin een lagere rechter de Hoge Raad om een beslissing vraagt in een complex juridisch vraagstuk.

Een reden om een uitspraak te vernietigen in cassatie.

Het proces van het opstellen en goedkeuren van wetten in formele zin door de Nederlandse overheid, van wetsvoorstel tot bekendmaking.

Een wetsvoorstel dat door de regering of de Tweede Kamer wordt ingediend.

De raad die advies geeft aan de regering over wetsvoorstellen.

Een document waarin de minister de redenen uitlegt voor het indienen van het wetsvoorstel.

Een document waarin de regering reageert op vragen en opmerkingen van de Tweede Kamer over een wetsvoorstel.

Het recht van de Tweede Kamer om wijzigingen aan te brengen in een wetsvoorstel.

De stemming van de Tweede Kamer over een wetsvoorstel.

De Eerste Kamer accepteert of verwerpt het wetsvoorstel zonder wijzigingen.

De formele ondertekening van een wet door de Koning en ministers.

De publicatie van een wet in het Staatsblad waardoor hij van kracht wordt.

Regels die door de minister kunnen worden uitgevaardigd om details uit een formele wet of AMvB uit te werken.

Een orgaan dat advies geeft over wetten en rechtspreken over bestuursrechtelijke geschillen.

Vereisten die een wet moet voldoen om geldig te zijn.

Het recht om een bevoegdheid te krijgen om regelgeving te maken.

Een besluit van een bestuursorgaan waarbij schriftelijk wordt vastgelegd wat de rechtsgevolgen zijn van de publiekrechtelijke handeling.

De procedure die moet worden gevolgd als een belanghebbende het niet eens is met een besluit van een bestuursorgaan. Deze procedure moet eerst worden doorlopen voordat er een beroep bij de rechtbank kan worden ingesteld.

Een schriftelijk verzoek aan het bestuursorgaan om een besluit te herzien.

De termijn die een belanghebbende heeft om een bezwaarschrift in te dienen. Deze termijn is in de regel zes weken.

Een bestuursorgaan dat in eerste instantie een besluit heeft genomen.

De bevoegdheid van de rechtbank om een zaak te behandelen.

De formele voorwaarden die moeten worden voldaan om met een zaak aan de rechtbank te kunnen beginnen.

De termijn waarbinnen een beroepschrift bij de rechtbank moet worden ingediend.

Een schriftelijk verzoek bij de rechtbank om een beroep in te dienen tegen een besluit van een bestuursorgaan.

De schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan die voldoet aan bepaalde formele voorwaarden.

De rechtsregel die de bevoegdheid van bestuursorganen in Nederland regelt.

Een rechtsregel die vaststelt dat bezwaar moet worden gemaakt bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen.

Een bestuursorgaan dat door de wet is opgericht.

De mogelijkheid om te bewijzen dat je door een besluit van een bestuursorgaan in je belangen bent aangetast.

De wetgever kan regels toepassen op gebeurtenissen die al plaatsvonden voordat de wet van kracht werd.

Een bijzondere regel gaat voor een algemene regel. Dit noemen we de specialiteitsregel.

De wet moet in overeenstemming zijn met de algemene beginselen van rechtvaardigheid, goede trouw en billijkheid.

Het toezicht door de Kroon op verordeningen en besluiten van lagere overheden.

De rechter kan de geldigheid van een wettelijk voorschrift beoordelen.

Een wettelijk voorschrift wordt niet meer toegepast.

De overheid moet schade vergoeden die is veroorzaakt door een ongeldige wet.

Een wet wordt buiten werking gesteld.

De Kroon kan verordeningen vernietigen wegens strijd met het recht of het algemeen belang.

Bepaalde verordeningen moeten eerst door de Kroon of Gedeputeerde Staten goedgekeurd worden.

De rechter toetst wetgeving aan de legaliteitsvereisten.

De Hoge Raad oordeelde in dit arrest dat de staat onrechtmatig kan handelen ten opzichte van burgers door middel van wetgeving. Dit was in het begin van de 20e eeuw ondenkbaar.

Dit arrest bevestigt dat de rechter wetgeving onrechtmatig kan verklaren en dus enige controle heeft over de wetgevende taak.