नेपालमा अनलाइन शिक्षा

अनलाइन शिक्षाको वृद्धि र विकास

• COVID-19 महामारीले अनलाइन शिक्षामा तीव्र वृद्धि ल्याएको छ, जसले घरबन्दीको समयमा दूरस्थ शिक्षाको आवश्यकतालाई उजागर गरेको छ।
• विद्यालय, कलेज र विश्वविद्यालयहरूले डिजिटल प्लेटफर्ममा संक्रमण गरेर शिक्षण प्रक्रिया निरन्तरता दिएका छन्।
• शिक्षा, विज्ञान र प्रविधिको मन्त्रालय (MoEST) मार्फत सरकारले अनलाइन शिक्षालाई प्रवर्द्धन गर्ने पहल गर्दैछ, जस्तै "ई-लर्निङ पोर्टल" र "टेलि-शिक्षा कार्यक्रम"।
• निजी क्षेत्रका शैक्षिक संस्थान र EdTech कम्पनीहरूले जस्तै MeroSchool, Kullabs, र Learn Infinity ले अनलाइन प्ल्याटफर्महरू विकास गरेका छन्, जुन विद्यालय स्तरदेखि सीप विकास कार्यक्रमसम्मको पाठ्यक्रमहरू प्रदान गर्दछन्।

चुनौतीहरू

• डिजिटल विभाजन: अनलाइन शिक्षामा प्रमुख चुनौती भनेको डिजिटल विभाजन हो। ग्रामीण क्षेत्रहरूमा विश्वसनीय इन्टरनेट र डिजिटल उपकरणहरूको कमीले अनलाइन शिक्षाको पहुँचलाई सीमित गरेको छ।
• गुणस्तर र सामग्री: अनलाइन शैक्षिक सामग्रीको गुणस्तर भिन्न हुन्छ, केहि प्लेटफर्महरूले सन्तोषजनक स्रोतहरू प्रदान गर्दछन् भने अरूले कम प्रभावकारी सामग्री राखेका छन्। राष्ट्रिय पाठ्यक्रमसँग एकरूपता र गुणस्तरको आवश्यकता छ।
• शिक्षक प्रशिक्षण: धेरै शिक्षकहरू अनलाइन शिक्षाको प्रभावकारी ढंगले प्रवाह गर्नको लागि पर्याप्त प्रशिक्षणमा छैनन्, जसले विद्यार्थीसँग संलग्नता र शैक्षिक मानकहरूको पालनमा चुनौती ल्याउँछ।

अवसरहरू

• पहुँचको विस्तार: अनलाइन शिक्षा धुरौमा रहेका छात्रछात्राहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षा मिलाउन मद्दत गर्न सक्छ। उचित संरचनासँग यो शहरी र ग्रामीण क्षेत्रबीचको शैक्षिक खाडललाई पुल गर्न सक्ने क्षमता छ।
• जीवनभरको शिक्षाः अनलाइन प्लेटफर्महरूले जीवनभरको अध्ययनका अवसरहरू प्रदान गर्दैछन्, व्यक्तिहरूलाई विभिन्न क्षेत्रमा सीप वृद्धि वा पुनः सीप सिक्नको लागि अनुमति दिन्छ।
• लागत प्रभावी: अनलाइन शिक्षा छात्र र संस्थाहरूका लागि बढी लागत प्रभावी हुन सक्छ। यसले भौतिक संरचनाको आवश्यकतालाई कम गर्दछ र शैक्षिक सामग्रीहरूको लागतलाई घटाउँछ।

भविष्यको संभावनाहरु

• हाइब्रिड मोडेल: नेपालमा शिक्षाको भविष्य हाइब्रिड मोडेलहरू समावेश गर्ने सम्भावना छ, जसमा परंपरागत कक्षाको शिक्षासँग अनलाइन शिक्षाको संयोजन हुनेछ।
• नीति समर्थन: अनलाइन शिक्षाको दीगो वृद्धि सुनिश्चित गर्न सरकारको निरन्तर समर्थन र नीति विकास महत्त्वपूर्ण छ। यसमा डिजिटल संरचनामा लगानी, डिजिटल उपकरणहरूको लागि अनुदान प्रदान गर्न र शिक्षकोंको लागि प्रशिक्षण कार्यक्रम विकास गर्न समावेश छ।

निष्कर्ष

• नेपालमा अनलाइन शिक्षा अझै प्रारम्भिक अवस्था मा छ, तर भविष्यमा ठूलो सम्भावना राख्छ।
• वर्तमान चुनौतीहरू, विशेषगरी डिजिटल विभाजनलाई सम्बोधन गर्नु अनलाइन शिक्षाको पूर्ण क्षमतालाई यथार्थमा परिणत गर्न महत्त्वपूर्ण छ।
• प्रविधि, प्रशिक्षण, र सामग्री विकासमा निरन्तर लगानीका साथ अनलाइन शिक्षा नेपालका शैक्षिक प्रणालीको एक आधारशिला बन्न सक्छ, सबैका लागि समावेशी र पहुँचयोग्य शिक्षाको अवसर प्रदान गर्दै।

कोभिड-१९ महामारीको प्रभावले नेपालमा अनलाइन शिक्षाको विकासलाई तीव्रता दिइएको छ। यो प्रश्नोपनीले अनलाइन शिक्षाको अवस्था र यसको विकासलाई समेट्छ। विभिन्न शैक्षिक संस्थाहरूले डिजिटल प्लेटफर्महरूबाट सिकाइ प्रक्रिया जारी राख्न निकै प्रयास गरेका छन्।