Naczelne zasady procesu

OK, oto notatki ze wskazanych fragmentów tekstu w języku polskim:

• Naczelne zasady procesu to ważne społecznie dyrektywy regulujące najważniejsze aspekty procesu.

Kryteria uznania zasady za naczelną

• Musi mieć kluczowe znaczenie, a jej brak utrudniałby określenie modelu procesu.
• Powinna zawierać treść ideologiczną i społeczną.
• Dotyczy bezpośrednio procesu, niezależnie od tego, czy jest znana w procesie cywilnym, czy karnym.
• Musi mieć charakter dyrektywalny.

Klasyfikacja zasad procesu

• Zasady abstrakcyjne: ogólne idee rozstrzygnięć węzłowych kwestii, niezwiązane z konkretnym ustawodawstwem, np. zasada skargowości.
• Zasada abstrakcyjna ma charakter absolutny bez wyjątków.
• Zasady konkretne: zasady abstrakcyjne dostosowane do obowiązującego ustawodawstwa, z uwzględnieniem ochrony wartości.
• Zasady konkretne dopuszczają wyjątki.

Subkategorie zasad konkretnych

• Zasady-dyrektywy: mają charakter optymalizacyjny, obowiązują w danym porządku prawnym, ale nie absolutnie.
• Zasady-reguły: dyrektywy krańcowe, które muszą być realizowane w pełni, bez wyjątków.
• Naruszyć można tylko zasadę konkretną, nigdy abstrakcyjną.

Podział zasad konkretnych ze względu na ujęcie w prawie

• Zasady prawnie zdefiniowane: zasady, których definicje lub określenia zawiera ustawodawstwo, np. zasada prawdy materialnej.
• Zasady prawnie niezdefiniowane: zasady, których obowiązywanie wynika z wielu przepisów ustawy, tworzących harmonijną całość, np. zasada bezpośredniości.
• Podział zasad na konstytucyjne i niekonstytucyjne jest istotny.

Zasada materialna

• Podstawą rozstrzygnięć powinny być ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistością.
• Kluczowa zasada procesu karnego, której podporządkowane są inne zasady.
• Prawda to sąd zgodny z rzeczywistością.
• Ustalenia faktyczne to stwierdzenia faktów w procesie, istotne dla decyzji procesowej.
• Udowodnione musi być każde twierdzenie stanowiące podstawę decyzji.
• Wyjątek: wyrok uniewinniający lub umorzenie postępowania przygotowawczego z powodu braku dowodów winy.

Warunki udowodnienia

• Obiektywny: dowody muszą mieć siłę przekonywania, eliminując racjonalne wątpliwości.
• Subiektywny: dowody muszą stworzyć w umyśle oceniającego całkowitą pewność.
• Do prawdy dochodzi się w granicach poznania i w stopniu dokładności wyznaczonym przez przedmiot postępowania.

Konstytucyjne podstawy zasady prawdy materialnej

• Art. 2: Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym.
• Art. 7: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
• Art. 45 ust. 1: Prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.
• Podstawę rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne (art. 2 § 2).
• Przepis ma charakter dyrektywy.
• Organy procesowe muszą podejmować wszelkie starania, aby ustalenia faktyczne były zgodne z prawdą.
• Wyrok musi spełniać warunek wewnętrznej symetrii między częścią prawno-faktograficzną a prawnokarną.
• Organ kontroli judykacyjnej musi sprawdzić prawdziwość ustaleń faktycznych.

Gwarancje zasady prawdy materialnej

• Obowiązek realizacji celów postępowania przygotowawczego (art. 297 § 1).
• Kontradyktoryjność rozprawy sądowej.
• Koncentracja czasowa i miejscowa procesu.
• Kontrola sądowa postępowania przygotowawczego.
• Kolegialność sądu i udział społeczeństwa.
• Celowość prakseologiczna form czynności procesowych.
• System środków zaskarżania decyzji procesowych.

Ograniczenia poznania prawdy

• Prawomocność orzeczenia.
• Humanitaryzm procesu: ochrona praw osobistych jednostki.
• Zakazy dowodowe: ochrona tajemnic.
• Immunitety procesowe.
• Zakaz reformationis in peius.
• Obowiązek zakończenia postępowania w rozsądnym terminie.
• Ograniczenia faktyczne.

Zasada obiektywizmu

• Organ procesowy powinien być bezstronny wobec stron i sprawy.
• Obiektywizm to neutralność, brak uprzedzeń i niezawisłość sądu.
• Niezawisłość i jednakowy stosunek do każdej ze stron.
• Wymaga się obiektywizmu od wszystkich uczestników procesu.
• Warunki obiektywizmu: niezawisłość organu procesowego, przestrzeganie zasady audiatur et altera pars, minimalizacja czynników irracjonalnych.
• Kodeks zna dwie podstawy wyłączenia sędziego: iudex inhabilitis i iudex suspectus
• Dyrektywa głosząca, że sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy, zarówno świadczący na rzecz, jak i przeciw każdej ze stron, oraz powinien wysłuchać argumentacji wszystkich stron procesowych

Zasada współdziałania ze społeczeństwem i instytucjami

• Organy procesowe powinny angażować obywateli i instytucje w proces karny.
• Dążenie do stworzenia impulsów aktywności społecznej w zwalczaniu przestępczości.
• Nakładanie na obywateli prawnego obowiązku donoszenia o niektórych przestępstwach.
• Zachęcanie społeczeństwa do współpracy z organami ścigania.
• Zapewnianie ochrony osobom pomagającym w ściganiu sprawców przestępstw.
• Skłonność społeczeństwa do współdziałania zależy od: świadomości prawnej, poczucia zagrożenia przestępczością, opinii o policji.
• Współpraca z obywatelami polega na zawiadamianiu o przestępstwach.
• System ochrony świadków obejmuje: ochronę biegłego, pokrzywdzonego i świadka, przesłuchanie w nieobecności oskarżonego, ochronę faktyczną, świadka incognito i świadka koronnego

Współudział instytucji państwowych w ściganiu

• Adresaci normy to instytucje państwowe i samorządowe, inne jednostki i osoby fizyczne.
• Pomoc może polegać na przechowywaniu dowodów, zabezpieczaniu miejsca przestępstwa itp.
• Żądanie pomocy nie może przekraczać zakresu działania instytucji.
• Dyrektor instytucji może odmówić pomocy, jeśli instytucja nie ma możliwości jej udzielenia.
• Udział przedstawiciela społecznego (ławnika) to forma współudziału organizacji społecznych w ściganiu przestępstw.
• Współpraca z organami ścigania przejawia się w zawiadamianiu ich o popełnieniu przestępstwa.

Udział ławników

• Ławnicy są niezawiśli i podlegają Konstytucji i ustawom.
• W sądach mają zasadniczo równe prawa z sędziami.
• Udział ławników w sądach rejonowych i okręgowych jest fakultatywny.
• Obligatoryjny udział ławników jest natomiast przewidziany w sądzie okręgowym jako sądzie pierwszej instancji w sprawach o zbrodnie.
• Skarga nadzwyczajna jest rozpatrywana przez Sąd Najwyższy z udziałem ławników wybieranych przez Senat.

Zasada domniemania niewinności i in dubio pro reo

• Domniemanie niewinności to dyrektywa nakazująca traktowanie oskarżonego jak niewinnego do czasu udowodnienia winy.
• In dubio pro reo: niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Racje zasady domniemania niewinności

• Wyraża prawidłowość statystyczną.

• Zmusza oskarżyciela do poszukiwania i przedstawiania dowodów.

• Chroni przed skazaniem niewinnego.

• Zobowiązuje organy do poprawnego stosunku do oskarżonego.

• Stwarza bariery przed przedsądami.

• Wpływa na kulturę społeczeństwa.

• Domniemanie niewinności jest zasadą konstytucyjną.

• Jest to domniemanie prawne wzruszalne.

• Wzruszenie domniemania to udowodnienie winy prawomocnym wyrokiem.

Co znaczy, że traktuje się oskarżonego jak niewinnego

• Ujęcie subiektywistyczne: nakaz zakładania niewinności.
• Ujęcie obiektywistyczne: ustawa nakazuje uważać oskarżonego za niewinnego.
• Ujęcie humanistyczne sceptycyzmu: traktowanie jak niewinnego i krytyczne nastawienie do zarzutu.
• Zakres należy rozpatrywać w dwóch aspektach: procesowym (obowiązuje w pierwszych trzech stadiach procesu) i pozaprocesowym (całe społeczeństwo)
• W aspekcie pozaprocesowym: Osoby fizyczne, Organy administracji i władzy oraz organy kierujące przedsiębiorstwami, instytucjami i organizacjami społecznymi, Prasę

Jeśli obowiązuje domniemanie niewinności oskarżonego, to nieudowodnionych zarzutów nie można mu przypisać (wątpliwości, jeśli ich nie usunięto, należy tłumaczyć na rzecz oskarżonego).

• Zasada in dubio pro reo występuje w dwóch wersjach: pozytywnej: polega na nakazie rozstrzygnięcia wątpliwości na korzyść negatywnej; polega na zakazie rozstrzygania ich na niekorzyść oskarżonego

• W polskiej procedurze karnej występuje w wersji pozytywnej. Zasada ta nie ułatwia pracy organom procesowym.

• Ma zastosowanie nie tylko do wątpliwości faktycznych, lecz także prawnych.

• Zasada in dubio pro reo jest instrumentem pomocniczym w czasie interpretowania prawa, gdy mimo posłużenia się wszystkimi wchodzącymi w grę jej metodami wynik końcowy w dalszym ciągu jest nieprzekonujący.

• W procesie interpretacji prawa należy zatem przestrzegać tej samej reguły; najpierw trzeba wyczerpać wszystkie możliwe metody wykładni, dopiero w ostateczności, jeśli żadna z tych metod kwestii nie rozstrzygnie, należy rozwiązać ją na korzyść oskarżonego.

• Zasada obowiązuje we wszystkich stadiach procesu, wszędzie tam, gdzie są przeprowadzane czynności rozpoznawcze.

Ciężar dowodu

• Kto powołuje się na fakty, powinien je udowodnić.
• Ciężar dowodu należy odróżnić od obowiązku dowodzenia ciężar dowodu jest powinnością udowodnienia ze względu na swój własny interes obowiązek dowodzenia jest powinnością udowodniania ze względu na cudzy interes prawny np interes klienta, interes państwa, interes małoletniego.

Ciężary dowodu

• Ciężar w znaczeniu materialnym, czyli powinność udowodnienia twierdzenia pod rygorem odrzucenia
• Charakteryzują go dwie cechy:
• Następstwa nieudowodnienia twierdzenia obciążają tego, kto wysunął twierdzenie
• Obojętne jest, kto udowodni twierdzenie, ponieważ zostanie ono uwzględnione także wtedy, gdy udowodni je organ procesowy, a nawet przeciwnik procesowy.
• Ciężar w znaczeniu formalnym, czyli powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie przez tego, kto je wysunął.
• Ciężar w znaczeniu prakseologicznym (ogólnym), to powinność udowadniania własnej tezy, gdyż w przeciwnym razie osłabiona zostanie szansa jej uwzględnienia spoczywa na każdym, kto coś twierdzi.
• W polskim procesie karnym ciężaru formalnego w zasadzie nie ma
• Obowiązuje natomiast ciężar materialny dowodu; spoczywa na oskarżycielu
• Występuje również ciężar w znaczeniu prakseologicznym.

Zasada swobodnej oceny dowodów

• Organy procesowe oceniają dowody swobodnie, kierując się przekonaniem, wiedzą, doświadczeniem i zasadami logiki.
• Jest to dyrektywa prawnie zdefiniowana w art. 7.
• Czynniki wpływające na przekonanie: przeprowadzone dowody, zasady rozumowania, stan wiedzy, wskazania z doświadczenia.
• Tendencja do zapewnienia wymiarowi sprawiedliwości doświadczonych sędziów podyktowane zostały przepisy o cenzusie wieku sędziów i ławników( Kodeks postępowania karnego nie przewiduje żadnych reguł nakazujących uznanie pewnych faktów za udowodnione lub za nieudowodnione.)
• Zasada ta odnosi się do sfery ocen zarówno apriorycznych, jak i aposteriorycznych.
• W sferze apriorycznej jest kilka wyjątków: zakazy dowodowe - domniemania prawne niewzruszalne
• Ocena aprioryczna dowodu powinna być przeprowadzona bardzo ostrożnie(czy dowód ten jest prawnie dopuszczalny, czy jest on przydatny do stwierdzenia danej okoliczności lub czy da się go przeprowadzić)
• Ocena aposterioryczna jest podstawową oceną dowodu
• W trakcie tej oceny również należy uwzględniać zakazy dowodowe, które przypadkiem mogły zostać niezauważone w chwili dopuszczenia dowodu.

Zasada bezpośredniości

• Organ procesowy powinien zetknąć się osobiście ze źródłem i środkiem dowodowym, a opierać się na dowodzie pierwotnym.
• Każde poznawanie zdarzenia przez sąd jest poznawaniem pośrednim, mimo zasady bezpośredniości.
• Zasada bezpośredniości składa się z dwóch dyrektyw : Dyrektywa pierwsza, zwana zasadą bezpośredniości w znaczeniu formalnym(Organ procesowy powinien zetknąć się osobiście, własnymi zmysłami ze źródłem i środkiem dowodowym. ): Druga dyrektywa, zwana też zasadą bezpośredniości w znaczeniu materialnym(Organ procesowy powinien dokonywać ustaleń przede wszystkim za pomocą dowodów pierwotnych.)
• Dowodem pierwotnym jest dowód z pierwszej ręki.

Wyjątki od zasady bezpośredniości

• Dopuszczalne ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego, gdy dowód pierwotny nie istnieje lub nie jest dostępny
• Dopuszczalne przeprowadzenie dowodu pochodnego, gdy zachodzi potrzeba skontrolowania dowodu pierwotnego
• Niektóre dowody są ze swej istoty dowodami pochodnymi – opinie biegłego
• Dopuszczalny jest również dowód pochodny, gdy wymagają tego postulaty szybkości i ekonomii procesu

Pomoc prawna

• Organ procesowy zwraca się do innego organu z prośbą o wykonanie czynności procesowej.

• Dwa rodzaje pomocy prawnej Pomoc krajowa - udzielona na terytorium Polski, przybiera postać sędziego wyznaczonego do tej czynności przez pełny skład sądu lub sądu wezwanego, czyli innego sądu, właściwego miejscowo. Pomoc zagraniczna

• Sąd dopuszcza dowody na rozprawie lub przed rozprawą

• Nowy dowód może dotyczyć istoty sprawy oraz przewód może być prowadzony w nawet znacznej części, chyba że zachodzą szczególne przyczyny powodujące konieczność wydaniaorzeczenia kasatoryjnego.

• Znaczne ograniczenia zasady bezpośredniości można także zaobserwować w trybach szczególnych zredukowanych.

• Równiez postępowanie w trybie prywatnoskargowym może się toczyć bez udziału oskarzonego, a zatem bez jego wyjaśnień przed sądem.

• Związane zasadą bezpośredniości są nie tylko sądy, lecz także wszystkie inne organy procesowe, a przede wszystkim organy postępowania przygotowawczego.

Zasady skargowości i ścigania

• Zasada skargowości: postępowanie wszczyna się na skutek skargi.
• Zasada ścigania z urzędu: postępowanie wszczyna się niezależnie od skargi.
• Postępowania sądowe są domeną zasady skargowości.
• Postępowanie przygotowawcze i wykonawcze regulowane jest zasadą ścigania z urzędu.

Skarga

• Wniosek podmiotu zainteresowanego rozstrzygnięciem o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania.

Podział skarg

• Skargi zasadnicze: inicjują stadium procesu (akt oskarżenia, substytuty aktu oskarżenia).
• Skargi instrumentalne: służą do uruchomienia etapów w stadiach, wszczęcia nadzwyczajnego postępowania kontrolnego bądź postępowań incydentalnych.Dzielą się na etapowe, warunkujące kontrolę nadzwyczajną, incydentalne.

Funkcje skarg

• Impulsu procesowego: skarga inicjuje odpowiednie postępowanie.
• Obligacyjna: wniesiona skarga zobowiązuje organ procesowy do wszczęcia ( aspekt pozytywny) i związuje postępowanie, dopóki nie zostanie wniesiona( aspekt negatywny).
• Informacyjna: polega na informowaniu/ Zawiera propozycję żądanego rozstrzygnięcia
• Funkcja bilansująca (charakteryzuje akt oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego, Jest to funkcja bilansująca, która polega na podsumowywaniu postępowania przygotowawczego= bilansem postępowania.

Zasada ścigania z urzędu

• Obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym, z wyjątkiem ścigania na wniosek pokrzywdzonego.

• Wniosek o ściganie pokrzywdzony może cofnąć.

• Uzyskanie wniosku o ściganie należy do oskarżyciela z wyjątkiem uprzedzenia sądu (uzyskanie wniosku ościganie należy do sądu, Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.)

• organ postępowania przygotowawczego jest nawet zobowiązany do przekroczenia granic wniosku.

• Postępowanie wykonawcze toczy się w myśl zasady ścigania z urzędu.

• art. 9 § 1 k.k.w. postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne(w postępowaniu wykonawcze należy wziąść od uwagę Postanowieneia z Postępowanie z oskarzenia PRYWATNEgo, np. Sprawach o nielegalne posiadanie ŚRODKÓW ODURZAJąCYCH lub substancji Psychtropowych itp.)

• W postępowaniu głównym i apelacyjnym można spotkać wyjątki na rzecz zasady ścigania z urzędu: Wyjątek polegający na uprawnieniu do inicjowania procesu o wznowienie postępowania z urzędu: Uprawnienia do kontynuowania postępowania mimo cofnięcia skargi przed podmiot który ją wniósł (Nie ma elementu popierania skargi)

Istotne elementy w sądzie:

a) Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego po rozpoczęciu przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej jest dopuszczalne jedynie za zgodą oskarżonego,

• c) oskarżony nie może cofnąć wniesionego na jego korzyść środka odwoławczego,
• Nad następujące uprawnienia do przekraczania granic skargi a) iSąd odwoławczy może niezależnie od granic środka odwoławczego orzec na podstawie bezwzględnych przyczyn wymienionych w określonych art b) S iSąd Najwyższy może przekroczyć Granice KASACI w wypadkach określonych w art c) W postępowaniu o wznowienie postępowania sądowego cofnięcie wniosku

Zasada kontradyktoryjności i zasada inkwizycyjności

• kontradyktoryjności to dyrektywa strony mają prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie.
• zasada inkwizycyjności: w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych i należy wyłącznie do organu procesowego
• Kontradyktoryjność procesu będzie zachodziła dopiero wtedy, gdy zostaną spełnione warunki: Możliwe dokładne oznaczenie przedmiotu (procesu)
• Istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu procesowego rozstrzygającego ten spór.
• Równouprawnienie stron wiodących spór
• Niezbędne minimum dyspozycyjności stron w procesie

Strony mają uprawnienia do walki w procesie.

• Prosces sam nie jest walka, jesli strony bedą korzystać (wykorzystają tak na prawdę) ( z tego uprawnienia skorystają)

Formy obrony materialznej cechuje to,

• Każdy może ją wykonywać na rzecz oskarżonego
• Działalność ta ma granice wyznaczone przez przepisy prawa

• Forma to milczenie i bierne zachowanie się oskarżonego

• ( Wyjaśninenia Oskazonego- w zadny sposób nie są interpretowanne w złyh zamiarach, jest to form korzystania z procesu do praw (korzystania obrony i niczm więcej"

zasady dozwolone w sąach karnych:

Obrona formalna

• to korzystanie z pomocy pro obrocńczej Za dopuszczalnością udziału obrońcy w procesie przemawiają następujące racje: i Racja Fachowśści obrońncy od dziecieńsctwa poznaje wy ksztalcenie ii Racja, stauu psychcznego- O nie jest zaangaazowany w obronue swego interesu prawnego iii racja zdolhnosciy do wyręczania- nie wszysucy są w stani wykonaą czynnosic procesowe

• racja Pomycu Psychucznei= Obrona bywa o socna osubau zaufanou Oskrażonego w sprawcah karnych

Zasady W art Konstytucnych:

art K, aźd y prszeicu kóm pzroqwwzdno e jtses, m az d oobrony e wiw sza Art w

• Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony' w tym prawo do korzystania z pomocy

obrana Obrlghatoryjna- GDY SKARZONY U:

i Nie ukończyl lat 18, ii Jest w gługchuciu,