Морфология: құрылым және сөз түзелуі

Study Notes

Morphology

Definition

Study of the structure and formation of words
Examines how words are composed of smaller units such as roots, prefixes, and suffixes

Key Concepts

Morpheme: smallest unit of language that carries meaning
- Free morpheme: can stand alone as a word (e.g., "run")
- Bound morpheme: cannot stand alone and must be combined with other morphemes (e.g., "-ed" in "walked")
Allomorph: variant of a morpheme that changes depending on the context
Morphological rules: rules that govern how morphemes combine to form words
Derivational morphology: study of how words are derived from other words through the addition of prefixes and suffixes
Inflectional morphology: study of how words change form to indicate grammatical features such as tense, case, and number

Types of Morphemes

Root morpheme: core meaning of a word (e.g., "run" in "running")
Prefix: morpheme that attaches to the beginning of a word (e.g., "re-" in "rewrite")
Suffix: morpheme that attaches to the end of a word (e.g., "-ed" in "walked")
Infix: morpheme that is inserted within a word (e.g., "um-" in "clumsy")
Circumfix: morpheme that attaches to both the beginning and end of a word (e.g., "ge-" and "-ung" in "gebräuchung")

Morphological Processes

Compounding: process of combining two or more words to form a new word (e.g., "blackboard")
Derivation: process of adding a prefix or suffix to a word to form a new word (e.g., "unhappy" from "happy")
Inflection: process of modifying a word to indicate grammatical features (e.g., "walk" becomes "walked" in the past tense)
Blending: process of combining parts of two words to form a new word (e.g., "smog" from "smoke" and "fog")

Морфология

Анықтама

Сөздің құрылымы мен құрылуын зерттейтін пән
Сөздердің түпкілікті бөлшектері ретінде тамыр, алдыңғы және соңғы қосылыстарға бөлінеді

Негізгі Ұғымдар

Морфема: ең кіші тіл бірлігі, мағынаны тасыйды
- Еркін морфема: өз алдына сөз бола алады (мс, "жүгіру")
- Байлаулы морфема: басқа морфемалармен қосылып кетеді (мс, "-ды" в "жүгіргенде")
Алломорф: морфеманың контексте өзгеретін нұсқасы
Морфологиялық ережелер: морфемалардың сөздерді құрудағы ережелері
Туынды морфология: сөздердің алдыңғы және соңғы қосылыстары арқылы басқа сөздерден тұратындығын зерттейді
Қосымша морфология: сөздердің түрленуі мен санына қарай өзгеруін зерттейді

Морфемалардың Түрлері

Тамыр морфема: сөздің негізгі мағынасы (мс, "жүгіру" в "жүгіргенде")
Алдыңғы қосылыс: сөздің басына қосылатын морфема (мс, "қайта-" в "қайта жазу")
Соңғы қосылыс: сөздің соңына қосылатын морфема (мс, "-ды" в "жүгіргенде")
Интекс: сөздің ішінде қосылатын морфема (мс, "um-" в "кәрсетілік")
Циркумфикс: сөздің басына және соңына қосылатын морфема (мс, "ge-" және "-ung" в "gebräuchung")

Морфологиялық Құралдар

Қосу: екі не бірнеше сөздердің бір сөзге айналуы (мс, "қара тақта")
Туынды: сөзге алдыңғы немесе соңғы қосылыс қосу арқылы жаңа сөздің пайда болуы (мс, "қайта жазу" – "жазу"дан)
Қосымша: сөздің грамматикalyқ ерекшеліктерін көрсету үшін өзгеруі (мс, "жүгіру" – "жүгірген")
Блендинг: екі сөздің бөліктерін қосу арқылы жаңа сөздің пайда болуы (мс, "смог" – "түтін" және "боран")

Description

Морфология -语言тің құрылымы мен сөз түзелуін зерттейтін пән. Ол сөздердің кіші бөліктерден, мысалы, түбірлерден, алomorпһалардан және суффикстерден құралғанын қарастырады.