Biologie

Gedrag van Dieren

• Gedrag is alles wat dieren doen om te overleven als individu en als soort.
• Dieren in gevangenschap missen delen van hun natuurlijke gedrag, maar zijn gelukkiger als ze dit gedrag wel kunnen uiten.
• Inwendige prikkels komen van binnenuit (honger, hormonen) en uitwendige prikkels komen van buitenaf.
• Prikkels beïnvloeden het gedrag.
• Elke prikkel verhoogt de motivatie om een gedrag uit te voeren totdat de motivatie de drempelwaarde overschrijdt.
• Respons is het gedrag als reactie op prikkels.
• Gedragselementen zijn handelingen (zoals snuffelen en wroeten).
• Gedragssystemen zijn samenhangende gedragselementen met een doel (verzorgingsgedrag, voedingsgedrag).
• Gedragsketen: volgorde van gedragselementen waarbij de ene handeling leidt tot de volgende (voedsel afbijten -> kauwen).
• Ethogram is een lijst met objectief beschreven gedragselementen.
• Protocol documenteert de frequentie van gedragselementen gedurende een bepaalde tijd.
• Ethologie is de wetenschap die diergedrag onderzoekt, inclusief de prikkels (input) en het resulterende gedrag (output).
• Sleutelprikkel: een essentiële prikkel die altijd hetzelfde gedrag veroorzaakt (pikken naar een rode vlek).
• Supernormale prikkel: een versterkte sleutelprikkel (vaker pikken naar een donkerdere vlek).
• Inprenting: leren in een korte, gevoelige periode (leren wie de moeder is vanwege veiligheid en voedsel).
• Associatief leren: een zintuigelijke prikkel koppelen aan een andere prikkel (het gezoem van bijen koppelen aan pijn).
• Signalen: prikkels om het gedrag van soortgenoten te beïnvloeden.
• Ritueel gedrag: gedrag met symbolische betekenis voor soortgenoten.
• Rituelen hebben vaak dezelfde gedragselementen, maar kunnen veranderen.
• Balts: ritueel gedrag dat leidt tot paringsgedrag.
• Baltsgedrag volgt een vaste volgorde voor herkenbaarheid tussen partners.
• Conflictgedrag ontstaat door meerdere tegenstrijdige prikkels:

  Vormen van Conflictgedrag

  • Ambivalent gedrag: afwisselend gedrag van twee types tijdens twijfel.
  • Omgericht gedrag: agressie vanwege een innerlijk conflict, gericht op een ander object of individu.
  • Overspronggedrag: ongepast gedrag in de huidige situatie.
• Dreiggedrag: agressieve houding naar een ander zonder direct aan te vallen.
• Taakverdeling in groepen optimaliseert groepsfunctioneren.
• Aangeboren gedrag: aanwezig bij geboorte en niet geleerd.
• Aangeleerd gedrag: verworven tijdens het leven.
• Gewenning: verminderde reactie op een prikkel (schrikreflex onderdrukken).
• Imitatie: gedrag van andere dieren nadoen.
• Spelen: leren sociaal gedrag.
• Klassieke conditionering: reageren door associatie (hond kwijlt bij licht).
• Trial-and-error gedrag: uitproberen en stoppen bij falen, doorgaan bij succes.
• Operante conditionering: gedrag verandert door de consequenties (straf remt, beloning versterkt).
• Complex sociaal gedrag in groepen: veel individuele relaties en signalen.
• Sociaal leren leidt tot betere overlevingskansen.
• Cultuur: vergelijkbaar gedrag binnen een groep.
• Groepsgedrag verschilt tussen groepen van dezelfde soort.
• Inzicht leren: nieuwe verbanden leggen tussen gebeurtenissen of situaties.
• Inlevingsvermogen: begrip hebben voor de gevoelens van anderen.
• Empathie: meevoelen met anderen.
• Waarden: opvattingen over wat belangrijk is in ons bestaan (eerlijkheid).
• Gedrag is gebaseerd op waarden.
• Normen: gedragsregels (niet spieken, want eerlijk).