مفهوم انقلاب و ویژگی های آن

مفهوم انقلاب و ویژگی های آن

• انقلاب در ابتدا اصطلاحی اخترشناسی بود که به چرخش افلاک و بازگشت سیارات اشاره داشت.
• امروزه این اصطلاح به دگرگونی های شدید و ناگهانی، مانند انقلاب صنعتی، سیاسی، اجتماعی، فکری و ... اشاره دارد.
• در گذشته، انقلاب به معنای تغییر حکومت بود، اما انقلاب های معاصر، عصر نوینی را در تاریخ کشورها ایجاد می کنند که می توانند ارزش های مطلوب گذشته را با مفاهیمی مانند آزادی و استقلال همراه کنند.
• انقلاب های اجتماعی یا بزرگ، تغییری اساسی در نوع حکومت و ایدئولوژی غالب و رسمی کشور و خط مشی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی ایجاد می کنند.

عوامل و ویژگی های انقلاب

• تعریف واحدی از انقلاب وجود ندارد، اما دو بعد "عوامل" و "عناصر (ویژگی ها)" در آن وجود دارند.
• عوامل انقلاب:
  • نارضایتی عمیق از وضع موجود: این نارضایتی در میان گروهی از نخبگان و توده ها باید ظاهر شود و جنبه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را در بر گیرد. باید تا حد ناامیدی از بهبود اوضاع پیش برود. این نارضایتی باعث تغییر در کنش و رفتار افراد می شود.
  • ظهور و گسترش ایدئولوژی های جدید جایگزین: انقلاب بدون گسترش اندیشه و ایدئولوژی جدید شکل نمی گیرد. ایدئولوژی، الگوهای عقاید و اظهارات نمادینی است که جهان را تعریف و ارزیابی می کند. اهداف ایدئولوژی شامل بسیج، هدایت، سازماندهی و توجیه اشکال خاص اعتراض می باشد. یک ایدئولوژی واحد و سازگار با ویژگی های فرهنگی جامعه، انقلاب را سریع تر و با بسیج قوی توده ها همراه می کند.
  • گسترش روحیه انقلابی: این روحیه، مرحله ای بالاتر از نارضایتی است که اراده و حس پرخاشگری علیه نظم سیاسی حاکم را به وجود می آورد. این روحیه به عوامل تاریخی، فرهنگی، ایدئولوژی، و اقدامات حکومت بستگی دارد.
  • رهبری و نهادهای بسیج گر: رهبری که بتواند نارضایتی های موجود را فعال سازد و آنها را به سمت براندازی هدایت کند، در هر انقلابی ضروری است. رهبری در انقلاب وظایف متعددی از جمله فعال سازی نارضایتی، بسیج توده ها، برنامه ریزی، و رسیدن به اهداف انقلابی دارد.

شرکت توده ها و خشونت در انقلاب

• انقلاب یک پدیده توده ای است و وقوع آن بر نقش و حرکت مستقیم توده ها متکی است.
• میزان شرکت توده ها در انقلاب ها متفاوت است.
• انقلاب، غالباً با خشونت همراه است که شامل اقدامات غیر قانونی انقلابیون، مانند اعتصابات و تظاهرات و اقدامات سرکوبگرانه حکومت می شود.
• میزان خشونت در هر انقلاب به ویژگی های فرهنگی مردم، نوع نیروهای مسلح، نظام سیاسی و شرایط داخلی و بین المللی بستگی دارد.

تغییر ساختارهای اجتماعی-سیاسی جامعه

• انقلاب غالباً سبب تغییر در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه می شود.
• انقلاب با پیروزی بر حکومت پایان نمی یابد، بلکه اجرای آرمان های انقلابی نیازمند زمان طولانی و شرایط مساعد است.
• انقلاب موجب تغییراتی در سیاست داخلی، سیاست خارجی، استقلال از بیگانگان می شود و اموال حامیان رژیم پیشین یا سرمایه های وابسته به قدرت مسلط خارجی مصادره می شود.