229

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

• Karagöz, geleneksel Türk tiyatrosunun önemli bir ürünüdür.
• Oyun, Türk mizahını ve kültürel özelliklerini yansıtır.
• Karagöz ve Hacivat, oyunun iki ana karakteridir.
• Hacivat'ın kalıplaşmış ifadeleri ve Karagöz'ün yanlış anlamaları güldürü unsurlarıdır.
• Bilmeceler, seslenmeler ve tekerlemeler Karagöz oyununun önemli unsurlarıdır.
• Türk tiyatrosu, tarihsel gelişimine göre geleneksel ve modern olarak ikiye ayrılır.
• Karagöz, orta oyunu, kukla, meddah ve köy seyirlik oyunu gibi türler geleneksel tiyatroya dahildir.
• Geleneksel tiyatroda müzik, dans ve söz oyunları önemlidir.
• Güldürü ön plandadır ve ders verme amacı güdülür.
• Karagöz, sözlü halk geleneğine aittir ve anonimdir.
• Karagöz oyununun yazılı bir metni yoktur, doğaçlama oynanır.
• Gölge oyunu olan Karagöz, deriden yapılan şekillerin beyaz perdeye yansıtılmasıyla oynanır.
• Şive taklitleri ve yanlış anlaşılmalar oyunda mizahi ögeler içerir.
• Modern tiyatroya kıyasla dekor, sahne, kostüm gibi unsurlar daha az kullanılır.
• Oyunlar kahvehanelerde, düğün, sünnet, doğum gibi törenlerde ve özel günlerde sergilenir.
• Hayalî Kör Hasanzâde Mehmet Çelebi, Hayalî Memduh, Hayalî Küçük Ali, Kel Hasan gibi kişiler Karagöz sanatçılarıdır.
• Kanlı Nigar, Ağalık, Abdal Bekçi, Ters Evlenme, Bursalı Leyla, Balık/Balıkçılar, Karagözcülerin sunduğu bazı popüler oyunlardır.

Karagöz Oyununun Bölümleri

• Karagöz oyunu dört ana bölümden oluşur: Mukaddime, Muhavere, Fasıl ve Bitiş.

Mukaddime (Giriş)

• Oyunun başlangıç bölümüdür.
• Perdeye görüntü verilmeden önce müzikle başlar.
• Hacivat semai okuyarak perdeye gelir ve "Of, hay, Hak!" diyerek perde gazelini söyler.
• Hacivat dua eder ve Karagöz'ü çağıran sesler çıkarır.
• Karagöz, Hacivat'ın gürültüsüne kızar, perdeye gelir ve kavga ederler.

Muhavere (Söyleşme)

• Asıl oyundan bağımsız bir söyleşi bölümüdür.
• Karagöz ile Hacivat arasındaki diyaloglar ve güldürü unsurları yer alır.
• Hacivat'ın "Vay Karagöz'üm, benim iki gözüm merhaba!" sözüyle başlar.
• Karagöz ve Hacivat bu bölümde birbirlerini yanlış anlarlar.

Fasıl (Oyun)

• Oyunun esas konusunun işlendiği bölümdür.
• Ele alınan konuya göre oyuna bir isim verilir.
• Bu bölümde konuya uygun çeşitli tipler perdeye gelir.

Bitiş (Sonuç)

• Hacivat ile Karagöz arasında kısa bir konuşma geçer.
• Hacivat, "Yıktın perdeyi eyledin virân. Varayım sahibine haber vereyim hemân" diyerek perdeyi terk eder.
• Karagöz, "Her ne kadar sürçülisan ettikse affola!" diyerek izleyiciden özür diler, gelecek oyunu duyurur ve oyunu bitirir.