Menselijke Evolutie en Klimaatverandering

De periode na de laatste ijstijd, die begon rond 10.000 BP en nog steeds voortduurt.

De eerste periode van het Holoceen, gekenmerkt door een snelle bebossing met berk en den.

Een warme periode in het Holoceen, met een gemengd eikenbos en een warmer en vochtiger klimaat dan vandaag.

Een periode in het Holoceen, gekenmerkt door een toename van eik, iep en vooral hazelaar in de vegetatie.

Een periode in het Holoceen met een gemengd eikenbos en een warm en vochtig klimaat.

De periode na het Atlanticum, gekenmerkt door een terugkeer van eik en beuk in de vegetatie.

Een periode van het laatglaciaal, gekenmerkt door warmere temperaturen en een toename van biodiversiteit.

Een periode van het laatglaciaal, gekenmerkt door koude temperaturen en een open landschap.

De tijdperken waarin grote delen van de aarde bedekt waren met ijs. Deze ijstijden hebben een grote invloed gehad op de vorming van het landschap en de evolutie van soorten.

De tussenliggende perioden tijdens de ijstijden waarin het warmer is en het ijs terugtrekt.

De voortdurende verschuiving van planten en dieren naar het zuiden tijdens ijstijden, gevolgd door een terugtocht naar het noorden in tussenijstijden.

De studie van de vorming en ontwikkeling van het aardoppervlak, inclusief de effecten van ijstijden.

De verhouding tussen de zuurstof-isotopen 18O en 16O in diepzeesedimenten en ijskernen, die gebruikt wordt om de temperatuur van het verleden te reconstrueren.

De laatste ijstijd in Europa, die eindigde ongeveer 11.700 jaar geleden.

Een grote ijstijd die ongeveer 120.000 jaar geleden zijn hoogtepunt bereikte. De ijskap reikte tot in Midden-Nederland.

De voorlaatste tussenijstijd, ongeveer 130.000 tot 115.000 jaar geleden, met een warmer klimaat dan vandaag.

De Olduvai-kloof in Tanzania, de Omo-vallei in Ethiopië en het gebied langs het Turkanameer in Kenia. Deze plekken zijn belangrijk omdat hier veel fossielen van vroege mensachtigen gevonden zijn.

Het moeilijk te bepalen verschil tussen Australopithecus en Homo. Beide liepen rechtop en hadden een vergelijkbaar schedelvolume.

De theorie dat de aanmaak van werktuigen een belangrijk onderscheidend kenmerk is tussen Australopithecus en Homo.

Chimpansees gebruiken werktuigen in de natuur, dus is werktuigproductie niet uniek voor Homo.

De theorie dat verfijnde werktuigproductie de tanden van Homo minder zwaar belastte.

De oudste stenenwerktuigen die in Afrika gevonden zijn, daterend van ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden.

Eenvoudige werktuigen, zoals choppers, chopping tools en polyeders, die kenmerkend zijn voor de Olduvaiaanse industrie.

Het transport van stenen over lange afstanden om werktuigen te maken, wat wijst op planning en vooruitdenken.

Een speciaal gebied in Oost-Afrika waar vulkanische activiteit veelvuldig aanwezig is, en waar de eerste lithische technologie waarschijnlijk is ontstaan.

De vroegste mensachtigen die stenen werktuigen gebruikten, bijvoorbeeld Homo habilis.

Een soort stenen werktuig dat gebruikt werd tijdens het Olduvaiaan. Het is een grof bewerkde steen met een scherpe kant die gebruikt werd om te hakken, te snijden en te bewerken.

Deze vroege mensachtigen gebruikten vooral plantaardig voedsel maar lieten mogelijk ook sporen achter van het eten van dierlijk voedsel. Het is echter niet zeker of ze al jaagden op dieren of dat ze alleen van kadavers gebruik maakten.

Een bewerkt dierlijk skelet dat in een concentratie van stenen werktuigen is gevonden. Dit suggereert dat vroege mensachtigen samenwerkten om dieren te verwerken, en zou kunnen duiden op een centrale locatie voor voedselverwerking.

De vroegste hominiden waren waarschijnlijk geen georganiseerde jagers. Misschien hebben ze wel gebruik gemaakt van een jachttechniek met een bola, maar daar is geen bewijs voor. Ze waren waarschijnlijk meer verzamelaars die ook af en toe van kadavers gebruik maakten.

Vroege hominiden stonden mogelijk in competitie met andere aaseters voor kadavers. Ze kunnen zelf ook als prooi gediend hebben voor roofdieren.

De vindplaats in Olduvai kloof, Tanzania, is belangrijk voor het begrijpen van de vroege mensachtige ontwikkeling. Hier zijn de oudste stenen werktuigen gevonden, evenals fossiele resten van vroege mensachtigen zoals Lucy.

Een periode van grootschalige technologische en culturele verandering die zich voltrok in Noordwest-Europa tussen 45.000 en 35.000 jaar geleden.

De anatomisch moderne mens arriveerde in Noordwest-Europa tijdens het Laatpaleolithicum en verving geleidelijk de Neanderthalers. Dit leidde tot aanzienlijke veranderingen in de archaeologische vondsten.

De verspreiding van de anatomisch moderne mens vanuit Afrika over de hele wereld begon tijdens het LaaTpaleolithicum.

Het LaaTpaleolithicum vond plaats tijdens de tweede, zeer koude, helft van de laatste ijstijd.

De vondsten van het Middenpaleolithicum in Egypte duiden erop dat deze periode geassocieerd is met Homo sapiens.

De vraag of Neanderthalers qua gedragscapaciteiten in vergelijking met Homo sapiens 'niet zo veel op ons leken' is een belangrijk onderwerp van discussie.

De precieze timing van de veranderingen in het laatpaleolithicum is complex. Sommige veranderingen lijken samen te vallen met het verschijnen van de anatomisch moderne mens en het verdwijnen van de Neanderthaler.

De anatomisch moderne mens bereikte Australië tijdens het eerste deel van de laatste ijstijd en vervolgens Noord- en Zuid-Amerika via de Beringenstraat aan het einde van die ijstijd.