مدیریت بحران در ایران

اهداف آموزشی جلسه

• انتظار می رود شرکت کنندگان با تاریخچه پیشرفت های ساختار مدیریت بلایا در کشور آشنا شوند.
• شناخت ساختار مدیریت بلایا فعلی در کشور.
• شناخت قانون مدیریت بحران کشور.
• توجه به نقش قانون مدیریت بحران کشور در مدیریت حوادث و بلایا.

سیر تاریخی مدیریت بحران

• قبل از انقلاب اسلامی:
  • سازمان دفاع غیر نظامی با مدیریت وزارت کشور فعالیت داشت.
  • آمادگی ملی و بسیج غیر نظامی زیر نظر نخست وزیر قرار داشت.
• بعد از انقلاب اسلامی:
  • ستاد پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث طبیعی و غیر مترقبه تأسیس شد.
  • کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی در مجلس ایجاد شد.
  • دفتر مطالعات و هماهنگی امور ایمنی و بازسازی زیر نظر وزارت کشور تشکیل شد.
  • ستاد حوادث غیر مترقبه زیر نظر ریاست جمهوری تأسیس شد.

چارت سازمانی ستاد پیشگیری و مدیریت بحران

• چارت سازمانی ستاد پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه در سال ۱۳۸۳ مصوب شد.
• این ستاد مسئولیت مدیریت بحران در حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه را بر عهده دارد.
• کمیسیون‌های زیرمجموعه شامل پیشگیری (سازمان مدیریت)، مقابله (وزارت کشور)، علمی، فنی و تحقیقاتی (وزارت علوم)، و بازسازی و بازتوانی (وزارت مسکن) می‌باشند.

نقاط عطف قانونی مدیریت بحران

• سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش مخاطرات ناشی از حوادث طبیعی و غیرمترقبه در سال ۱۳۸۴ توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد.
• لایحه تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور در سال ۱۳۸۶ تصویب شد و اجرای آزمایشی آن به مدت ۵ سال در سال ۱۳۸۸ آغاز شد.
• قانون مدیریت بحران کشور در تاریخ ۷/۵/۱۳۹۸ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. (نامه شماره ۶۸۷۳۹ مورخ ۴/۶/۱۳۹۸)

ساختار مدیریت بحران بر اساس قانون

• ساختار مدیریت بحران شامل شوراهای عالی، سازمان مدیریت بحران و شوراهای هماهنگی است.
• آیین نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور در تاریخ ۲۱/۹/۸۸ تصویب شد.
• شورای عالی مدیریت بحران هماهنگی بین دستگاه ها و نهاد ها را انجام می دهد.
• سازمان مدیریت بحران، مدیریت یکپارچه در امر سیاستگذاری، برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی و انسجام را هدف قرار می دهد.
• شورای هماهنگی فعالیت های مرتبط با مراحل چهارگانه مدیریت بلایا را هماهنگ کرده و سیاست ها را بررسی و تأیید می کند.

کارگروه های ۱۴ گانه تخصصی

• کارگروه های ۱۴ گانه تخصصی مرتبط با مراحل چهارگانه مدیریت بحران عبارتند از:
  • مخابرات و ارتباطات
  • سلامت
  • خشکسالی، سرمازدگی و مخاطرات کشاورزی
  • حمل و نقل، شریان های حیاتی، بلایای جوی و طوفان
  • تشکل های مردم نهاد
  • بیمه، بازسازی و بازتوانی، تأمین و توزیع ماشین آلات، ...
  • امنیت و انتظامات
  • سیل و مخاطرات دریایی، برق، آب و فاضلاب
  • تامین سوخت و مواد نفتی
  • مخاطرات زمین لرزه
  • تامین مسکن
  • مخاطرات زیستی
  • آموزش و اطلاع رسانی
  • امداد و نجات و آموزش همگانی
• آیین نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور در تاریخ ۲۱/۹/۸۸ تصویب شد.

ساختار فعلی قانون مدیریت بحران کشور

• ساختار فعلی قانون مدیریت بحران کشور شامل شورای عالی، سازمان مدیریت بحران و ستاد است.
• مصوبه مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۷/۵/۱۳۹۸ است.

شورای عالی مدیریت بحران

• اعضای شورا شامل رئیس جمهور یا معاون اول رئیس جمهور (رئیس شورا)، وزیر کشور (نائب رئیس شورا)، وزرای دفاع، راه و شهرسازی، بهداشت، نیرو، جهاد کشاورزی، اطلاعات، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، رئیس سازمان صدا و سیما، رئیس سازمان (دبیر شورا)، رئیس جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، یک نفر از اعضای کمیسیون امور داخلی کشور، یک نفر از اعضای کمیسیون عمران، دو نفر از متخصصان مدیریت بحران، و رئیس سازمان بسیج مستضعفین هستند.
• وظایف شورای عالی مدیریت بحران:
  • تصویب و به روزرسانی سند راهبرد ملی مدیریت بحران ظرف مدت سه ماه پس از تدوین آن.
  • تصویب و به روزرسانی برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح، برنامه ملی آمادگی و پاسخ و برنامه ملی بازسازی و بازتوانی ظرف مدت سه ماه پس از تدوین آنها.

سازمان مدیریت بحران

• مسئولیت یکپارچگی در اعمال مدیریت بحران کشور و ارتقای اثربخشی آن را برعهده دارد.
• رئیس سازمان باید دارای تحصیلات دانشگاهی مرتبط و حداقل هفت سال سابقه کار تخصصی در زمینه مدیریت بحران باشد و برای یک دوره پنجساله به پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هیأت وزیران با حکم رئیس جمهور منصوب میشود.

نمودار سازمانی

• نمودار سازمانی شامل بخش های مختلفی از جمله مرکز توسعه مدیریت و منابع، معاونت هماهنگی پیشگیری و کاهش پذیری، دفتر نظارت و مدیریت عملکرد، معاونت کنترل و هماهنگی پاسخ، معاونت فنی بازسازی و بازتوانی، و واحدهای زیرمجموعه آنها است.

ستاد

• ستاد در سطح ملی به ریاست وزیر کشور با دبیری رئیس سازمان و با عضویت معاونان ذی ربط وزارتخانه ها تشکیل می شود.
• ستاد استان به ریاست استاندار است.
• ستاد شهرستان به ریاست فرماندار است.
• در کلانشهر تهران علاوه بر فرماندار، استاندار و شهردار تهران نیز به ترکیب ستاد اضافه می شوند و ریاست ستاد با وزیر کشور است.
• در شرایط اضطراری شهردار و بخشدار منطقه محل حادثه با دعوت رئیس ستاد موظفند در ستاد شهرستان حضور یابند.

ساختار ستاد در شرایط اضطراری

• در شرایط اضطراری، ستاد محدود به وزارتخانه های کشور، نیرو، راه و شهرسازی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، نفت و جمعیت هلال احمر، سازمان صدا و سیما، ستاد کل نیروهای مسلح و سایر دستگاههای مرتبط با بحران به تشخیص و دعوت رئیس ستاد است.
• نمایندگان دستگاههای یادشده مجاز به غیبت در جلسات ستاد در شرایط اضطراری نیستند و تصمیمات اتخاذ شده توسط رئیس ستاد لازم الاجراء است.

سطوح مدیریت شرایط اضطراری

• شروع و خاتمه شرایط اضطراری و فرماندهی ستاد در سطوح شهرستان، استان و ملی تعیین می شود.

وظایف ستاد در سطح ملی

• بررسی و تأیید سند راهبرد ملی مدیریت بحران، برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح، برنامه ملی آمادگی و پاسخ و برنامه ملی بازسازی و بازتوانی
• بررسی و تصویب ضوابط فنی، فرآیندها، دستورالعملها و استانداردهای مورد نیاز در مدیریت بحران
• تسهیل هماهنگی بین دستگاههای مسؤول و تسریع خدمات رسانی در شرایط اضطراری
• برنامه ریزی جهت جبران خسارت واردشده به بخشهای مختلف

وظایف ستاد در سطح استان و شهرستان

• بررسی و تصویب برنامه استانی کاهش خطر حوادث و سوانح، برنامه استانی آمادگی و پاسخ و سایر برنامههای استانی مورد نیاز
• تسهیل هماهنگی بین دستگاههای مسؤول و تسریع خدمات رسانی در شرایط اضطراری
• اجرای برنامهها و تصمیمات ابلاغی ستاد ملی
• تهیه و تدوین آمار و اطلاعات و میزان خسارت وارده به بخشهای مختلف بر اثر سوانح

وظایف دستگاهها و نهادهای مسؤول در مدیریت بحران (ماده ۱۴)

• وزارتخانههای آموزش و پرورش، علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظفند با همکاری جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور نسبت به طراحی و ارائه واحد درسی «آمادگی در مقابل حوادث و سوانح» در قالب برنامه آموزشی مدارس، دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی اقدام کنند.
• گذراندن این درس برای تمامی دانش آموزان و دانشجویان الزامی است.

جمع بندی

• ساختار مدیریت بحران در ایران دستخوش تغییرات زیادی شده است و تاکنون دستورالعملهای متفاوتی برای آن تصویب شده است.
• اولین بار به صورت رسمی در سال ۸۸ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت بحران کشور مصوب گردید.
• در سال ۹۸ قانون مدیریت بحران کشور تصویب شد.
• ساختار فعلی مدیریت بحران کشور می تواند به مدیریت موثرتر حوادث و بلایا کمک کند.