Maliyyə Hüququ: Subyektlər

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Maliyyə hüquq münasibətlərinin subyektləri arasında aşağıdakilərdən hansılar yer alır?

Fiziki şəxslər (correct)

Qeyri-hökumət təşkilatları

Dövlət (correct)

Məktəblər

Hansı subyekt maliyyə hüquq münasibətlərinin zəruri subyektidir?

İnzibati ərazi vahidləri

Kollektiv subyektlər

Vətəndaşlar

Dövlət (correct)

Maliyyə hüquq münasibətlərinin hansı subyektləri iştirak etmir?

Büdcə hüquq münasibətləri

Fiziki şəxslər

Kollektiv subyektlər (correct)

Dövlət

Aşağıdakilerden hansı maliyyə hüquqi aktların ifadə etdiyi göstərişlərdə yer alır?

Dövlətin pul fondlarının yaradılması Signup and view all the answers

Aşağıdakilərdən hansı, maliyyə hüquq münasibətlərinin özünəməxsus qanunilliyinin məzmununu təşkil edir?

Subyektiv hüquq və vəzifələri Signup and view all the answers

Azərbaycanda maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən aşağıdakılardan hansı dövlət orqanıdır?

Dövlət Maliyə Nazirliyi Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq münasibətləri çərçivəsində hansı forma dövlət tərəfindən yaradıla bilər?

Müstəqil büdcələr Signup and view all the answers

Hansı maliyyə hüquq münasibəti subyektləri digər maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak etmirlər?

Kollektiv subyektlər Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq münasibətləri çərçivəsində dövlət hansı rolu oynayır?

İcraçı orqan Signup and view all the answers

Aşağıdakilerden hansılar maliyyə hüquq münasibətləri çərçivəsində subyektlərin hüquqi məzmununu müəyyən edən normalardır?

Maliyyə hüquqi normalar Signup and view all the answers

Mərkəzi bankın fəaliyyətinin şəffaflığını artıran hansı mexanizm tətbiq edilir?

Korporativ idarəetmə standartları Signup and view all the answers

Mərkəzi bankın nizamnamə kapitalı neçə manatdır?

50 milyard manat Signup and view all the answers

Mərkəzi bankın hansı prinsipləri daxili nəzarət üçün əsas təşkil edir?

Səlahiyyət bölgüsü Signup and view all the answers

Mərkəzi bank kimin qarşısında hesabat verir?

Prezident Signup and view all the answers

Mərkəzi bank müflis elan oluna bilərmi?

Xeyr, bu qanunla qadağandır Signup and view all the answers

Mərkəzi bankın auditorları kim tərəfindən təyin edilir?

Prezident Signup and view all the answers

Mərkəzi bank hansı təşkilatlardan ibarətdir?

Mərkəzi Bank və kredit təşkilatları Signup and view all the answers

Mərkəzi bankın idarəetmə funksiyalarını kim həyata keçirir?

İdarə Heyəti və İdarə Heyətinin sədri Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq münasibətlərinin iştirakçıları kimlərdir?

Fiziki şəxslər, kollektiv subyektlər və ictimai ərazi vahidləri Signup and view all the answers

Fiziki şəxslərin maliyyə hüquq münasibətlərində hansı rolu vardır?

Onlar subyektiv hüquq və vəzifələrin daşıyıcılarıdır Signup and view all the answers

Hansı faktor maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən fərdi subyektlərin tərifini məhdudlaşdırır?

Onların vətəndaş olması Signup and view all the answers

Fiziki şəxslərin vergi hüquq münasibətlərində iştirak etməsi üçün hansı tələblər qoyulur?

Daimi yaşayış yeri Azərbaycan Respublikasında olmalıdır Signup and view all the answers

Fiziki şəxslər hansı vergi hüquq münasibətlərində iştirak edə bilərlər?

Maliyyə hüquq münasibətləri çərçivəsində Signup and view all the answers

Kollektiv subyektləri maliyyə hüquq münasibətlərinin subyektləri hesab edən bir hüquq qaydası hansı vəziyyətdə tətbiq edilmir?

Kollektiv subyekt ləğv edildikdə Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq normativləri hansı anlayışlardan istifadə edir?

Fiziki şəxs anlayışından Signup and view all the answers

Burada hansı tələblər maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən şəxslərə qoyulmur?

Müxtəlif maliyyə əməliyyatlarını reallaşdırmaq bacarığı Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən şəxslərin iqtisadi fəaliyyəti necə tənzimlənir?

Vergi qanunvericiliyi çərçivəsində Signup and view all the answers

Maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən xarici vətəndaşların hansı xüsusiyyətləri diqqətə alınır?

Onların müddətli və ya daimi rezidensiya statusu Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin hansı səlahiyyətləri yerinə yetirilir?

Bankın kənar auditorlara təkliflər vermək Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin iclasında iştirakçıların sayı neçə olmalıdır ki, komitə səlahiyyətli olsun?

Üzvlərinin yarısından çoxu iştirak etməlidir Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin sədri necə təyin edilir?

Səhmdarların ümumi yığıncağı tərəfindən təyin edilir Signup and view all the answers

Daxili audit bölməsinin rəhbəri kim tərəfindən vəzifəyə təyin edilir?

Audit Komitəsinin təqdimatı ilə Müşahidə Şurası Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin qərarları necə qəbul edilir?

İclasda iştirak edən üzvlərinin sadə səs çoxluğu ilə Signup and view all the answers

Müəlliflərin yarıdan çoxu iştirak etməli olduğu qanunvericilik hansı məsələləri əhatə edir?

Audit Komitəsinin iclaslarının keçirilməsi Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin yaradılması üçün tələb olunan üzv sayı neçədir?

Üç nəfər Signup and view all the answers

Audit Komitəsinin üzvləri necə təyin edilir?

Səhmdarların ümumi yığıncağı tərəfindən Signup and view all the answers

Rəizident statusunu əldə etmək üçün vətəndaşın minimal yaşayış müddəti neçə gündür?

182 gün Signup and view all the answers

Vətəndaşlar maliyyə hüquq münasibətlərində hansı rol oynayırlar?

Maliyyə hüquq münasibətlərinin subyektləri Signup and view all the answers

Büdcə hüquq münasibətlərində vətəndaşların iştirakı necə tənzimlənir?

Vətəndaşlar yalnız vergi ödəyicisi kimi iştirak edə bilərlər Signup and view all the answers

Malyyə hüququ subyektlərinin hüquqları hansı metodlardan istifadə etməklə müdafiə edilir?

İnandırma və məcburetmə metodları ilə Signup and view all the answers

Hansı qanunla fiziki şəxslərin valyuta hüquq münasibətləri iki qisimdə iştirak edir?

Valyuta Tənzimi Haqqında Qanun Signup and view all the answers

Dövlət orqanlarının vəzifəli şəxsləri, vətəndaşların hüquqlarını pozduqda hansı hüququna malikdirlər?

Şikayət vermək və ya məhkəməyə iddia qaldırmaq hüququna Signup and view all the answers

Maliyyə hüququnda iştirak edən subyektlərin hüquqları necə müdafiə olunur?

İnzibati və ya məhkəmə yolu ilə Signup and view all the answers

Vətəndaşların hüquqları pozulduqda hansı üsuldan istifadə edə bilərlər?

Demokratik metodlardan istifadə edə bilərlər Signup and view all the answers

Hansı mücərrəd üsullarla vətəndaşların hüquqları müdafiə edilir?

İnandırma və məcburetmə üsulları Signup and view all the answers

Dövlətimiz müstəqil olmadan əvvəl maliyyə hüququ subyektlərinin hüquqları necə müdafiə olunurdu?

İnzibati qaydada müdafiə olunurdu Signup and view all the answers

Study Notes

Maliyyə Hüquq Münasibətlərinin Subyektləri

Maliyyə hüququ, predmetinə daxil olan ictimai münasibətləri nizamlayaraq, bu münasibətlərin subyektlərinin dairəsini müəyyən edir, onları hüquq və vəzifələrlə təmin edir.
Maliyyə hüquq münasibətlərinin subyekti müvafiq münasibətin real iştirakçısıdır.
Maliyyə hüquq münasibətlərinin subyektləri aşağıdakılardır:
- İctimai ərazi vahidləri
- Kollektiv subyektlər
- Fərdi subyektlər
Maliyyə hüquq münasibətlərinin subyektlərini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:
- Dövlət
- Təsərrüfatlar (hüquqi şəxslər)
- Vətəndaşlar (fiziki şəxslər)
Münasibətin zəruri subyekti hesab edilən dövlət maliyyə fəaliyyətini təşkil edir.
Dövlət, maliyyə hüquq münasibətlərinin digər iştirakçıları üçün icrasi məcburi olan göstərişlər verir.
Dövlətin pul fondlarının yaradılması, bölüşdürülməsi və istifadəsi ilə əlaqədar verdiyi göstərişlər maliyyə hüquqi aktlarda ifadə olunur.
Maliyyə hüquq münasibətlərində dövlət adından aşağıdakı dövlət orqanları çıxış edir:
- Azərbaycan Respublikasının dövlət hakimiyyət və idarəçilik orqanları
- Naxçıvan MR-nın dövlət hakimiyyət və idarəçilik orqanları
- İnzibati ərazi vahidlərinin (şəhər, rayon, şəhərlərdə rayon) yerli özünüidarə orqanları və bələdiyyələr.
Maliyyə hüquq münasibətlərinin maddi məzmununu subyektlərin hərəkətləri, hüquqi məzmununu isə maliyyə hüquq normaları ilə müəyyən edilən subyektiv hüquq və vəzifələr təşkil edir.
Maliyyə hüquq münasibətlərinin zəruri subyekti olan dövlət nəinki subyektiv hüquq və vəzifələrə malikdir, o bir qayda olaraq həmişə hakimiyyət səlahiyyəti ilə təmin edilir.
Ali və yerli hakimiyyət və idarəçilik orqanlarının şəxsində dövlət bütün hüquqi vasitələri hərəkətə gətirir.
Dövlət, maliyyə hüquq münasibətlərinin bir növü olan büdcə hüquq münasibətlərində iştirak edən yeganə subyektir.
Kollektiv və fərdi subyektlər bu münasibətlərdə iştirak etmir.
Respublika, muxtar respublika və bələdiyyələr Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 94, 138 və 144-cü maddələrində göstərildiyi kimi müstəqil büdcələrə malik olmağa hüquqları var.
Həmin ərazilərdə büdcə sahəsində hüquq və vəzifələri reallaşdırmaq üçün müstəqil büdcələr təşkil olunur və bu büdcələrin icrası ilə əlaqədar büdcə hüquq münasibətləri yaranmış olur.
Respublika, muxtar respublika və bələdiyyələr digər maliyyə hüquq münasibətlərinin, vergi, bank, sığorta, dövlət xərcləri, valyuta münasibətlərinin də subyektləridir.
Maliyyə münasibətlərinin böyük əksəriyyəti isə (büdcə hüquq münasibətlərindən başqa) uzunmüddətli münsibətlərdir.
Qanun hər hansı bir vergi hüquq münasibətinin qüvvədə olduğu müddətdə kollektiv subyektləri həmin münasibətin subyekti hesab edir.
Əgər münasibətin xitamı barədə hər hansı bir qanun verilsə, kollektiv subyekt də o andan həmin münasibətin subyekti hesab olunmur.
Kollektiv subyekt ləğv olunduqda o, maliyyə hüquq münasibəti iştirakçısı olmaqdan azad olunur.
Maliyyə hüquq münasibətlərində ictimai ərazi vahidləri və kollektiv subyektlərdən başqa fərdi subyektlər də iştirak edir.
Fərdi subyektlər dedikdə, vətəndaşlar başa düşülür.
Maliyyə hüquq normaları bir qayda olaraq «vətəndaş» deyil, «fiziki şəxs» anlayışından istifadə edir.
Fərdi subyektlər dedikdə, aşağıdakı fiziki şəxslər başa düşülür:
- Respublika vətəndaşları
- Vətəndaşlığı olmayanlar
- Xarici vətəndaşlar
Fiziki şəxslər maliyyə hüquq münasibətlərində subyektiv hüquq və vəzifələrin daşıyıcısıdırlər.
Fiziki şəxslər başlıca olaraq dövlətin sərəncamına daxil olan vergilərin və digər məcburi ödəmələrin köçürülməsi ilə bağlı vergi hüquq münasibətlərinin, dövlət və bank krediti münasibətlərinin, dövlət sığortası ilə bağlı münasibətlərin, valyuta əməliyyatları və digər maliyyə hüquq münasibətlərinin subyekti ola bilərlər.
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin 13-cü maddəsinə əsasən, vergi hüquq münasibətlərində fiziki şəxslər də kollektiv subyektlər kimi vergi ödəyicisi qismində çıxış edirlər.
Onların bu münasibətlərdə iştirak etməsi üçün aşağıdakı tələblər qoyulur:
- Daimi yaşayış yeri Azərbaycan Respublikası olmaqla rezydent olmalıdır;
- Respublika ərazisində olan mənbələrdən gəlir əldə etməlidirlər, yəni hər hansı bir təsərrüfatda çalışmalı, iş görəməli və ya xidmət göstərməlidir.
- Bunun da müqabilində müəyyən gəlir əldə etməlidir.
Maliyyə hüquq münasibətlərində iştirak edən fərdi subyektlərə respublika vətəndaşlarından başqa vətəndaşlığı olmayan şəxslər və xarici şəxslər də aiddir.
Respublika qanunvericiliyi respublika vətəndaşlarına aid etdiyi tələbləri eynilə onlara da şamil edir.
Maliyyə hüquq sahəsində qanunvericilik müəyyən hallarda xarici vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayan şəxslər üçün rezydentlik prinsipinə əsasən rezydentlik müddəti müəyyən etmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin 13-cü maddəsinə əsasən rezydentlik müddəti 182 gündür, yəni respublika ərazisində ən azı 182 gün (ildə) yaşayan vətəndaşlar artıq rezydent hesab edilir.
«Valyuta tənzimi haqqında» Azərbaycan Respublikasının 21 oktyabr 1994-cü il tarixli Qanununun 2-ci maddəsinə əsasən, fiziki şəxslər valyuta hüquq münasibətlərində iki qisimdə iştirak edirlər:
- Rezydent
- Qeyri-rezydent
Kollektiv subyektlərdə olduğu kimi vətəndaşlar da maliyyə hüquq münasibətlərinin heç də hamısında iştirak etmir.
Büdcə hüquq münasibətlərində qanunvericilik onların iştirakına yol vermir.
Vətəndaşlar yalnız vergi ödəyicisi olmaqla, vergi hüquq normalarının vasitəsilə büdcə ilə qarşılıqlı əlaqədədir, yəni büdcəyə vergilər ödəyir.
Vətəndaşlar büdcə ilə birbaşa münasibətlərə daxil ola bilməzlər.
Maliyyə hüququ vətəndaşı maliyyə hüquq münasibətlərinin subyekti kimi tanıyır.
Vətəndaşlar vergi, sığorta, kredit münasibətlərinin subyekti olmaqla dövlət büdcəsinin formalaşmasında yaxından iştirak edirlər.
Vətəndaşların hüquqi vəziyyəti elədir ki, o maliyyə hüquq qabiliyyətini göstərə bilər.
Vətəndaş bu və ya digər problemlərin müstəqil həlli üçün, ya da öz pozulmuş hüuqlarını bərpa etmək üçün də demokratik metodlardan istifadə edə bilər.
Vətəndaşların maliyyə fəaliyyətinin bu və ya digər sahəsində, məsələn, vergiqoyulma sahəsində hüquqları məhdudlаşdırıldıqdа və ya pozulduqdа, Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 15.2-ci maddəsinə əsasən, dövlət orqanlarının- vergi orqanlarının vəzifəli şəxsləri haqqında qanunla müəyyən edilmiş qaydalarda inzibati qaydada şikayət verə və ya məhkəmədə iddia qaldıra bilər.

Maliyyə Münasibətlərinin Subyektlərinin Hüquqlarının Müdafiəsi

Maliyyə hüququnun subyektlərinin hüquq və vəzifələrinin realizə olunması vətəndaşların və vəzifəli şəxslərin şüuruna əsaslanmışdır.
Bu hüquq və vəzifələrin həyata keçirilməsində inandırma və məcburеtmə metodlardan istifadə edilir.
Dövlət məcburiyyət tədbirlərinin köməkliyi ilə dövlətin, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin maraqları müdafiə olunur.
Hazırda maliyyə münasibətlərində iştirak edən subyektlərin hüquq və qanuni maraqları inzibati ya da məhkəmə qaydasında müdafiə olunur.
Dövlətimizin müstəqil olmasına qədər maliyyə hüququnun subyektlərinin hüquq və qanuni maraqlarının əsasən inzibati qaydada müdafiəsi üstünlük təşkil edirdi.
Vətəndaşların pozulmuş hüquqlarının müdafiəsi ancaq inzibati üsulla həyata keçirilirdi.
10 dekabr 2004-cü il tarixli yeni redaksiyada qəbul edilmiş Qanunda dövlət rəhbərliyi və ictimaiyyət qarşısında hesabatlıq sistemi vasitэsilə Mərkəzi bankın məsuliyyətinin və fəaliyyətinin şəffaflığının artırılması üçün effektiv mexanizmlər müəyyən edilmişdir.
Qanuna müvafiq olaraq Mərkəzi bankın fəaliyyəti haqqında müvafiq dövlət orqanına hesabatın təqdim edilməsi, həmçinin həyata keçirilən siyasət və fəaliyyətinin nəticələri haqqında ictimaiyyətə məlumatların açıqlanması tələbi onun fəaliyyətinin şəffaflığını təmin edir.
Mərkəzi bank öz fəaliyyəti barədə yalnız Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə hesabat verir.
Yeni qanunda Mərkəzi bankın fəaliyyətinin şəffaflığını təmin edən əsaslardan biri də Bankın idarəetmə sistemində korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqidir.
Mərkəzi bankın təşkilati strukturunun, idarəetmə orqanları arasında səlahiyyət bölgüsünün, daxili nəzarətin forma və əsas prinsiplərinin bilavasitə qanunda təsbit edilməsi, Bankın idarəetməsində maraqlar münaqişəsini aradan qaldıran məsələlərin qanunla tənzimlənməsi Mərkəzi bankın fəaliyyətinin tam şəffaf olmasına şərait yaradır.
Mərkəzi bank müstəqil balansa, nizamnamə kapitalına və digər əmlaka malikdir, Qanunda istisna olunan hallardan başqa onun razılığı olmadan kapitalının və digər əmlakının özgəninkiləşdirilməsinə yol verilmir.
Mərkəzi bankın nizamnamə kapitalı 50 milyard manatdır.
Mərkəzi bank müflis elan oluna bilməz.
Mərkəzi bankın idarəetmə funksiyalarını İdarə Heyəti və İdarə Heyətinin sədri həyata keçirir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən, Mərkəzi bankın İdarə Heyətinin üzvlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir.
Mərkəzi bankın İdarə Heyətinin sədrini Mərkəzi bankın İdarə Heyətinin üzvləri sırasından Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təyin edir.
Mərkəzi bankın auditorlarını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təyin edir.
Yeni qanun Mərkəzi bankın bütün funksional fəaliyyət sahələrinə nüfuz etmək, tənzimlədiyi sferalara beynəlxalq təcrübəyə uyğun səmərəli nəzarəti həyata keçirmək imkanlarını nəzərdə tutur.
Azərbaycan Respublikasının bank sistemi Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankından (bundan sonra mətndə --- Mərkəzi Bank) və kredit təşkilatlarından ibarətdir.
Audit Komitəsinin səlahiyyətlərinə aşağıdakılar aiddir:
- Bankın audit siyasətini və strategiyasını müəyyən etmək
- Daxili audit planlarını təsdiq etmək və audit bölməsinin fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirmək
- Kənar auditin təyin edilməsi ilə əlaqədar bankın səlahiyyətli idarəetmə orqanlarına təkliflər vermək
- Kənar auditlə birgə işi təşkil etmək, auditin nəticə və tövsiyələrinin həyata keçirilməsinə yardım etmək
- Bankın idarəetmə orqanları ilə kənar auditorlar, habelə nəzarət orqanları arasında əlaqələr qurmaq
- Daxili nəzarət sistemlərinin təkmilləşdirilməsinə dair səhmdarların ümumi yığıncağına və Müşahidə Şurasına təkliflər vermək
- Mərkəzi Bankın normativ xarakterli aktları ilə nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri həyata keçirmək
Bankın Audit Komitəsi üç nəfərdən az olmamaqla, tək sayda üzvlərdən ibarətdir.
Komitənin üzvləri səhmdarların ümumi yığıncağı tərəfindən 4 ildən çox olmayan müddətə təyin edilir.
Komitənin üzvləri növbəti müddətə yenidən seçilə bilər.
Səhmdarların ümumi yığıncağı komitənin üzvlərindən birini komitənin sədri təyin edir.
Audit Komitəsinin üzvlərinin əmək haqqı formasında muzdu səhmdarların ümumi yığıncağı tərəfindən təyin edilir.
Audit Komitəsi onun iclasında üzvlərinin yarısından çoxu iştirak etdikdə səlahiyyətlidir.
İclasların keçirilməsi qaydası Audit Komitəsi haqqında təsdiq edilmiş əsasnamədə müəyyən edilir.
Audit Komitəsinin qərarları yığıncaqda iştirak edən üzvlərinin sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir.
Hər bir üzv bir səs hüququna malikdir, üzvlərin səsvermə zamanı bitərəf qalmasına icazə verilmir.
Səslər bərabər olduqda Audit Komitəsi sədrinin səsi həlledici sayılır.
Daxili audit bölməsi (departament, şöbə və s.) Audit Komitəsinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərir və bankın icra orqanı ilə qarşılıqlı surətdə bankda daxili nəzarət və risklərin idarə edilməsi sistemlərinin fəaliyyətinin səmərəliliyinə fasiləsiz nəzarəti həyata keçirir.
Daxili audit bölməsinin rəhbəri və əməkdaşları Audit Komitəsinin təqdimatı ilə bankın Müşahidə Şurası tərəfindən vəzifəyə təyin edilir və vəzifədən azad olunur.
Bankda Audit Komitəsinin və daxili audit bölməsinin fəaliyyətinin standart və qaydalarını Mərkəzi Bank müəyyən edir.
Müşahidə Şurasının, Audit Komitəsinin və İdarə Heyətinin hər bir üzvü özünün və ailə üzvlərinin birbaşa və ya dolayısı ilə malik ola bildiyi mühüm kommersiya maraqlarını bankın İdarə Heyəti və Müşahidə Şurası qarşısında açıqlayır.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Maliyyə hüququnun subyektləri və onların rolunu öyrənmək üçün bu quizdə iştirak edin. İctimai ərazi vahidləri, kollektiv və fərdi subyektlər haqqında biliklərinizi yoxlayın. Eyni zamanda, dövlətin maliyyə hüquq münasibətlərindəki əhəmiyyətini başa düşün.