Маалымат базаларынын тарыхы

Study Notes

Маалыматтар базасы (МБ)

МБ – маалыматтарды уюшкан жыйындысы, аны натыйжалуу сактоого, башкарууга жана алууга мүмкүндүк берет.
МБнын негизги мүнөздөмөлөрү: структураланган, бүтүндүк, жеткиликтүүлүк.
Маалыматтар таблицаларга, жазууларга жана талааларга уюштурулуп, издөөнү жана иштетүүнү жеңилдетет.
МБнын максаты – маалыматтарды жеткиликтүү жана колдонулушу үчүн сактоо жана башкаруу.

Маалымат базаларынын тарыхы жана өнүгүүсү

Биринчи МБ жана системалар (1960-жылдар) структураланбаган жана жөнөкөй файлдардан турган.
Иерархиялык жана тармактык моделдери маалыматтарды дарак структурасында уюштурууга мүмкүндүк берген.
Реляциялык маалымат базалары (1970-жылдар) Эдгар Ф.Кодд тарабынан сунушталган, математикалык көптүктөр теориясына негизделген.
Реляциялык МБ маалыматтарды сактоо үчүн таблицаларды колдонуу жана аларды бирибири менен байланыш катары колдонууга негизделген.
Стандартташтыруу (1980-жылдар) реляциялык МБ менен иштөө үчүн SQL (Structured Query Language) тилин иштеп чыгууга алып келген.
Oracle жана Microsoft SQL Server сыяктуу биринчи коммерциялык реляциялык МБ системалары пайда болгон.
Реляциялык эмес маалымат базаларын өнүктүрүү (1990-жана 2000-жылдар) Берилиштердин көлөмүнүн өсүшү жана масштабдуулуктун зарылдыгы менен башталган.
NoSQL системалары структураланбаган маалыматтар менен иштөө жана аны уюштурууда ийкемдүүлүктү сунуш кылат.
Учурдагы тенденциялар (2010-ж. жана андан кийинки жылдар) МB сактоо жана башкаруу үчүн булут технологияларын колдонууну камтыйт.
Чоң маалыматтарды жана аналитиканы өнүктүрүү маалыматтар менен иштөө үчүн жаңы ыкмаларды жана инструменттерди жараткан.

Маалыматтар базасынын түрлөрү

Реляциялык маалымат базалары: маалыматтар таблицаларда сакталат, анда саптар жазууларды, мамычалар атрибуттарды билдирет.
Суроолорду аткаруу үчүн SQL тилин колдонот.
Мисалдар: MySQL, PostgreSQL, Microsoft SQL Server.
Артыкчылыктары: структуранын жогорку даражасы, транзакцияларды колдоо жана татаал суроолорду колдонуу мүмкүнчүлүгү
Реляциялык эмес маалымат базалары (NoSQL): бир нече түргө бөлүнөт: документке багытталган, графикке багытталган, тилкеге багытталган жана ачкыч-маанилүү.
Алар структураланбаган жана жарым структураланган маалыматтарды сактоо үчүн иштелип чыккан.
Мисалдар: MongoDB (документке багытталган), Redis (ачкыч-маани), Neo4j (графикке негизделген).
Артыкчылыктары: жогорку өндүрүмдүүлүк, масштабдуулук, маалымат структурасындагы ийкемдүүлүк.

Корутунду

Заманбап маалымат системаларында маалымат базалары маанилүү роль ойнойт.
Алардын кантип иштээрин жана ар кандай түрлөрүн түшүнүү профессионалдык жашооңузда маалыматтарды натыйжалуу башкарууга жардам берет.

Талкуу үчүн суроолор

Качан реляциялык МБ колдонуу керектигин жана качан реляциялык эмес МБ колдонуу керектигин кандай учурда айырмалайбыз?
Реляциялык жана реляциялык эмес МБларда кандай артыкчылыктарды жана кемчиликтерди көрө алабыз?