Литосфера туралы тест

Литосфера

• Жер қыртысы және мантияның жоғарғы кристалды тау жыныстарынан тұратын жердің қатты қабаты - Литосфера.
• Жердің орталығында орналасқан қабат - Ядро.
• Жер қыртысы мен ядроның аралығында орналасқан қабат - Мантия.
• Гранит сөзінің мағынасы - "Дән".
• Дала шпаты, слюда сияқты заттардан түзілген қабат - Гранит.
• Магнетит, лабрадор, оливин сияқты заттардан түзілген қабат - Базальт.
• Мұхиттық жер қыртысының қалыңдығы - 5-10 км.
• Жер қыртысының жазықтардағы қалыңдығы - 30-40 км.
• Жер қыртысының таулы аудандардағы қалыңдығы - 70-80 км.
• Жер қыртысында кең таралған элементтер саны - 8 элемент.
• Жер қыртысында кең таралған жетекші элемент - Оттегі.
• Жер қыртысында салмағы бойынша жетекші орынды алатын элемент - Оттегі (47%).
• Жер қыртысында көлемі бойынша жетекші орынды алатын элемент - Оттегі (96%).
• Жердің ең тығыз ішкі қабаты - Мантия.
• Жер қыртысының астында орналасқан қабат - Мантия.
• 2900 км тереңдікке дейін орналасып, ядромен шектесетін қабат - Мантия.
• 100 км тереңдіктегі температура мөлшері - +50 °C.
• 500 км тереңдіктегі температура мөлшері - +2000 °C.
• Мантияның ядромен шектесетін аймағындағы температура мөлшері - +4000 °C.
• Мантия құрамындағы заттардың күйі - Қатты.
• Жоғарғы және төменгі мантиялардың шегарасы орналасқан тереңдік - 900-1000 км.
• Жер планетасының дәл ортасы - Ядро.
• Жердің 2900 км-ден 6371 км тереңдікке дейінгі аралықта орналасқан қабаты - Ядро.

Жердің тектоникалық құрылымы

• Жер қыртысы құрылымының өзгерісін зерттейтін геология ғылымының саласы - Тектоника.
• Жер қыртысының тұрақты, қозғалмайтын бөлігі - Платформа.
• Платформа табанының жер бетіне шыққан тұрақты бөліктері - Қалқан (щит).
• Платформалардың бүркеніш жабуы бар шеткі бөліктері - Тақта.
• Жер шарындағы ірі тақталар саны - 7 тақта.
• Литосфералық тақталардың жылдық қозғалысы - 2-5 см.
• Материктердің жүзіп жүру мүмкіндігі туралы болжамның негізін қалаушы неміс ғалымы - Альфред Вегенер.
• Материктердің көлденең бағытта қозғалатынын айтқан неміс ғалымы - Альфред Вегенер.
• Материктердің көлденең бағыттағы қозғалысын құптай отырып, материктер жоғары және төмен бағытта қозғалуы - Мобилизм гипотезасы.
• Орталық мұхиттық жоталар жүйесінің ұзындығы - 60 000 км.
• Мұхиттық ойыстардың базальтты қабаты мұхиттың ортасында қалыптасып, жан-жаққа және шетіне қарай ығысатындығын жариялаған ғалымдар - Г.Хесс, Р.Диц.
• Спредингті жайылмалы, созылмалы құбылыстың авторлары - Г.Хесс, Р.Диц.
• Мұхиторталық тау жоталарындағы рифтік аймақтарда литосфералық тақталардың бөлшектеніп және ығысып, Жер қыртысының жас мұхиттық тегінің пайда болуы - Спрединг.
• Қарсы орналасқан тақталардың бір-бірімен соқтығысу жылдамдығы жылына 6 см-ден төмен болған жағдайда қалыптасатын нысандар - Қатпарлы таулар.
• Үндістан мен Азия тақталарының соқтығысуынан пайда болған таулар - Гималай.
• Жер қыртысының жаңа тегі құрылып жатқанда, планетаның басқа бір аудандарында литосфераның кейбір блоктары төмен түсіп, мантия қабатындағы заттармен араласуы - Субдукция.
• Мантияның тығыздығы төмен, иілгіш жоғары қабатында жүретін процесс - Тақталар қозғалысы.
• Жер шарындағы ең ірі материк - Еуразия.
• Жер қыртысының тұрақты, қозғалмайтын бөлігі - Платформа.
• Жер қыртысының ауқымды, өте қозғалмалы ұзына бойы созыла орналасқан бөлігі - Геосинклинал.
• Еуразиялық литосфералық платформаның үстінде орналасқан кембрийге дейінгі ежелгі платформалар - Шығыс Еуропа, Сібір.
• Жер қыртысының жарықтары арқылы жоғары көтерілген бөлігі - Төбе.
• Қатпарлы-жақпарлы таулы өлке - Алтай.
• Геосинклиналды аймақтағы баяу тербелудің созылу аумағы - 10-12 км.
• Жер қыртысының өте баяу қозғалатын бөлігі - Платформа.
• Платформадағы қыртыстың баяу тербелуі нәтижесіндегі төмен және жоғары көтерілген жерлердің ауданы - 2-3 км.
• Кристалды іргетасы жер бетіне шығып жатқан қалқан кездесетін платформалар - Шығыс Еуропа және Сібір.
• Қазіргі кездегі геосинклиналды аймақтар - Жерорта теңізі жағалауы, Испания, Италия, Альпі және Карпат тауы, Балқан түбегі, Кіші Азия түбегі, Қырым, Кавказ, Копетдаг, Памир, Тянь-Шань, Жетісу Алатауы, Алтай, Гималай, Байкал маңы таулары, Тынық мұхит аралдары.
• Қазақстанның орталығында орналасқан күмбез тәрізді көтеріңкі таулы өлке - Сарыарқа.
• Материктің үстіңгі қабатындағы геосинклиналдар мен тақталардың тарихының бірнеше этаптарды қамтуы - Тектоникалық цикл.

Литосфералық катаклизмдер

• Жойқын апатты жағдай, табиғаттағы катастрофа - Катаклизм.
• Дүмпудің жер бетіне шығатын жері - Эпицентр.
• 1954 жылы 4 желтоқсанда Моңғолия жерінде болған жер сілкінісі - Гоби-Алтай.
• 1954 жылы 4 желтоқсанда Моңғолия жерінде болған жер сілкінісінің әсерінен қалыптасқан жарықтың ұзындығы - 270 км.
• Арменияның Спитак қаласында апатты жер сілкінісі болған уақыт - 1988 жылы.
• Жамбыл облысы Құлан стансысында күші 7 балдық жер сілкінісі болған уақыт - 2003 жылы.
• Жер сілкінісі әсерінен теңіз жағалауында туындайтын толқындар - Цунами.
• Күшті жер сілкінісінің әсерінен, мұхит бетінде қалыптасатын жойқын, өте биік толқын - Цунами.
• Жер сілкінісі жиі болатын екі белдеу:
  • Тынық мұхит
  • Жерорта теңізі
• Терең магмалық ошақтардан жер бетіне лавалар, ыстық газдар мен булар, тау жыныстарының атқылап тұратын жер қыртысындағы жарықтардың үстінде пайда болған құбылыс - Жанартау.
• Конус және күмбез тәрізді геологиялық жолмен пайда болған таулар - Жанартау.
• Жанартаудың шыңында болатын кесе немесе шұңғыма тәрізді ұңғы - Кратер.
• Кратердің төменгі жағы бойлық канал арқылы жалғасатын жанартау бөлігі - Көмей.
• Жер бетіне төгілген магма - Лава.
• Жанартау кратерінен лавамен бірге жер бетіне шығатын ең ірі қатты денелер - Жанартаулық бомба.
• Көмейінен ұдайы шаң-тозаң және магма атқылап тұратын жанартаулер - Сөнбеген жанартау.
• Жанартаудың атқылағаны туралы тарихи деректер кездеспеген жанартау түрі - Сөнген жанартау.
• Арагідік атқылайтын булы фонтан - Гейзер.
• «Великан» гейзері орналасқан аймақ - Камчатка.
• Камчаткадағы «Великан» гейзерінің биіктігі - 50 метр.
• Камчаткадағы «Великан» гейзерінің буының таралу биіктігі - 300 метр.
• Жер астынан шығатын термальды ыстық суды пайдаланады - Емдік бағытта.

Литосфералық катаклизмдер кезіндегі қауіпсіздік ережелері

• Жер қыртысында және Жер бетіндегі қауіпті және жойқын құбылыстардың бірі - Жер сілкінісі.
• 6-7 балдық жер сілкінісінен пайда болатын толқындар - Цунами.
• Қазақстанның таулы аудандарында жиі кездесетін табиғи құбылыс - Қар көшкіні.