Лингвистика негіздері

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson
Download our mobile app to listen on the go
Get App

Questions and Answers

Тіл білімі мен географияның аралығынан орын алатын лингвистикалық ғылым не?

  • Диалектология (correct)
  • Синтаксистикалық тіл білімі
  • Психолингвистика
  • Фонетика

Сөйлеу мен тілдің айырмашылығына алғаш көңіл бөлген ғалым кім?

  • Лев Толстой
  • Вильгельм фон Гумбольдт
  • Франц Бопп
  • Фердинанд де Соссюр (correct)

Диахрония сөзі қай тілден енген?

  • Француз тілінен
  • Грек тілінен
  • Араб тілінен (correct)
  • Латын тілінен

Адамдардың сөйлеу қызметін арнайы зерттейтін ғылым неден тұрады?

<p>Психолингвистика (C)</p> Signup and view all the answers

«Тіл – ұлттың жаны. Тіл – идеяның, сезімнің, ойдың жанды көрінісі» атты нақыл сөздің авторы кім?

<p>Лев Толстой (D)</p> Signup and view all the answers

Фонема ілімінің негізін салушы ғалым кім?

<p>Бодуенде Гудене (B)</p> Signup and view all the answers

Тілдердің классификациясында фонетикалық принцип нені білдіреді?

<p>Тілдердің дыбыстық құрылымдарына назар аударуды (A)</p> Signup and view all the answers

Вокал дыбыстарды көрсетіңіз.

<p>а, о, ә, е, ұ, ө (C)</p> Signup and view all the answers

Лингвистика қай тілден енген сөз?

<p>Латын (B)</p> Signup and view all the answers

Тіл білімі зерттеу нысаны неден тұрады?

<p>Адамзаттың сөйлеу тілінен (C)</p> Signup and view all the answers

Тіл білімі ғылым ретінде қай ғасырда толыққанды жасалды?

<p>XX ғасыр (A)</p> Signup and view all the answers

Табиғи тіл дегеніміз не?

<p>Тарихи түрде қалыптасқан, табиғи жолмен дамыған тіл (B)</p> Signup and view all the answers

Ареалдық лингвистика қай салаға қатысты?

<p>Белгілі бір диалектінің таралуына (A)</p> Signup and view all the answers

Омонимдердің түрлерін көрсетіңіз.

<p>Лексикалық, грамматикалық (B)</p> Signup and view all the answers

Сөздік мақала дегеніміз не?

<p>Тілдің құрылымын зерттейтін ғылыми еңбектер (D)</p> Signup and view all the answers

Редукция не мәселе?

<p>Сөздер мен дыбыстардың қысқаруы немесе жеңілдетілуі (B)</p> Signup and view all the answers

Артикльдер кездеспейтін тілдер қандай тілдер?

<p>Қазақ тілі (B)</p> Signup and view all the answers

Тілді қондырмалы құбылыстар қатарына жатқызған ғалым.

<p>Марк (C)</p> Signup and view all the answers

Морфологиялық жылысу процесінің нәтижесінде қандай құранды жұрнақтар пайда болады?

<p>-шылық, -лас, -ыңқы, -імпаз (B)</p> Signup and view all the answers

Префикс дегеніміз не?

<p>Сөздің алдынан қосылып, оның мағынасын өзгертуге әсер ететін жұрнақ (D)</p> Signup and view all the answers

Сөз грамматикада қандай элементтерден қарастырылады?

<p>Грамматикалық құрылымы мен қызметі (B)</p> Signup and view all the answers

Грамматикалық мағыналар қалай аталады?

<p>Категориялық мағына (C)</p> Signup and view all the answers

Семиотика нені зерттейді?

<p>Белгі жүйелерін және олардың мәндерін (A)</p> Signup and view all the answers

Тілдің құрылымын уақыттық өзгерістерді ескермей зерттеу тәсілі қалай аталады?

<p>Синхрониялық зерттеу (B)</p> Signup and view all the answers

Богородскийдің грамматикалық процестерді сипаттаған ғалымдарының қатарына не жатады?

<p>Богородский (A)</p> Signup and view all the answers

А.Байтұрсынұлының салалас құрмалас сөйлем түрлерінің саны қанша?

<p>5 (D)</p> Signup and view all the answers

Лингвистиканың негізгі объектісі не болып табылады?

<p>Тіл (D)</p> Signup and view all the answers

«Грамматикасыз ешкім ешқайда аттай алмайды» деген пікірдің авторы кім?

<p>Черночевский (C)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Лингвистика дегеніміз не?

Латын тілінен шыққан, тіл туралы ғылым.

Тіл білімі нені зерттейді?

Адамдардың сөйлеу тілін зерттеу.

Тіл білімі нешеге бөлінеді?

Тіл білімін шығу тегіне қарай тарихи және салыстырмалы тіл білімі деп екіге бөледі.

Тіл білімі қай ғасырда толық ғылым болды?

XX ғасыр басында тіл білімі толыққанды ғылым ретінде қалыптасты.

Signup and view all the flashcards

Тіл мен сөйлеудің айырмашылығын кім анықтады?

Фердинант де Соссюр және Шарль Балли тіл мен сөйлеудің айырмашылығын анықтауға тырысты.

Signup and view all the flashcards

Табиғи тіл дегеніміз не?

Адамдардың қарым-қатынас жасау үшін тарихи түрде қалыптасқан, дыбыстық негізге құрылған тіл.

Signup and view all the flashcards

Ареалдық лингвистика нені зерттейді?

Ареалдық лингвистика диалектінің таралу аймағын зерттейді.

Signup and view all the flashcards

Тіл білімі қай ғылыммен байланысты?

Тіл білімі философиямен методология жағынан байланысты.

Signup and view all the flashcards

Тілді қондырмалы құбылыс деп кім санаған?

Марк тілді қондырмалы құбылыс деп санаған.

Signup and view all the flashcards

Тіл мен ойлауды бірдей деп кім санаған?

Вильгельм фон Гумбольдт тіл мен ойлауды бірдей деп санаған.

Signup and view all the flashcards

Ішкі флексия мен аффиксация дегеніміз не?

Ішкі флексия – сөздің ішіндегі дыбыстардың өзгеруі арқылы грамматикалық мағынаны беру. Аффиксация – сөзге қосымшалардың қосылуы арқылы грамматикалық мағынаны білдіру.

Signup and view all the flashcards

Күрделі құранды жұрнақтар дегеніміз не?

Мысалы: -шылық, -лас, -ыңқы, -імпаз сияқты жұрнақтар. Бұл жұрнақтардың пайда болуы – морфологиялық жылысу мен сіңісу процестерінің нәтижесі.

Signup and view all the flashcards

Сөздердің морфологиялық құрылымын өзгертетін процестерді кім зерттеді?

Богородский ғалым сөздердің морфологиялық құрылымын өзгертуде сіңісу мен жылысу құбылыстарының рөлін айқындаған.

Signup and view all the flashcards

Префикс дегеніміз не?

Сөздің алдынан қосылып, оның мағынасын өзгертетін жұрнақ.

Signup and view all the flashcards

Деривациялық мағына дегеніміз не?

Деривациялық мағына – жұрнақтар арқылы қалыптасқан сөздердің мағынасы.

Signup and view all the flashcards

Сөз түрлендіруші аффикстердің мағынасы қалай аталады?

Сөз түрлендіруші аффикстер – сөздердің морфологиялық класын өзгертетін жұрнақтар.

Signup and view all the flashcards

Грамматиканың неше бөлігі бар?

Профессор Р.А.Будагов грамматикалық зерттеу нысанын тілдің дыбыстық құрылымы, морфологиясы және синтаксисі деп үш бөлікке жіктейді.

Signup and view all the flashcards

Грамматика нені зерттейді?

Грамматика – тілдің дыбыстық құрылымы, морфологиясы, синтаксисі мен лексикасын зерттейтін ғылым.

Signup and view all the flashcards

Сөз грамматикада қай қырынан қарастырылады?

Сөз грамматикада өзінің құрылымы мен сөйлемдегі қызметі арқылы қарастырылады.

Signup and view all the flashcards

Диалектология дегеніміз не?

Тіл білімі мен географияның аралығынан орын алатын лингвистикалық ғылым. Бұл ғылым тілдердің аумақтық таралуын, диалектілердің айырмашылықтарын, тілдердің байланысын зерттейді.

Signup and view all the flashcards

Тілдің күрделілігі деген не?

Тілдің күрделілігін сипаттайтын ұғым. Бұл ұғым грамматика және синтаксистің күрделілігін, сөздердің жалғануын, сөйлем құрылымын, құрылымдардың күрделілігін қамтиды.

Signup and view all the flashcards

Фердинанд де Соссюр неге маңызды?

Фердинанд де Соссюр тілді зерттеуде сөйлеуді және тілді бір нәрсе емес деп бөліп қарастырған ғалым болды. Оның іліміне сөйлеу - тілдің практикалық қолданылуы, ал тіл - абстрактілі жүйе болып табылады.

Signup and view all the flashcards

Диахрония дегеніміз не?

Диахрония - тілдің уақыт ішіндегі дамуын зерттейтін ұғым. Бұл грек тілінен шыққан, «диа» - арқылы, «хронос» - уақыт деген мағына береді.

Signup and view all the flashcards

Тіл адамға не үшін маңызды?

Тіл адамның ойлау және рухани дамуының негізі болып табылады. Әлемді біліп, сезініп, ойлау үшін тілдің ретінде адамдар сөйлесуге, жазуға, оқуға мүмкіндік алады.

Signup and view all the flashcards

Психолингвистика дегеніміз не?

Психолингвистика - адамның тілді қабылдау, қолдану, өңдеу және ойлау үрдістерін зерттейтін ғылым. Бұл ғылым сөйлеудің биологиялық негіздерін, тіл дамуының психикалық аспекттерін зерттейді.

Signup and view all the flashcards

Тіл не арқылы білдіріледі?

Тілдің ретінде адамдардың сезімін, ойын, қарым-қатынасын, білім деңгейін, мәдениетін білдіре аламыз.

Signup and view all the flashcards

Тілдің эмотивті қызметі дегеніміз не?

Тілдің эмотивті қызметі - адамның сезімін, қуанышын, қайғысын, ашуын, қорқынышын және басқа да эмоцияларын білдіруге бағытталған қызмет.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Лингвистика

  • Лингвистика латын сөзінен шыққан.
  • Тіл білімінің зерттеу нысаны – адамзаттың сөйлеу тілі.
  • Тіл білімі 3 бөлімге бөлінеді.
  • Тіл білімі ғылым ретінде ХХ ғасырдың басында толық қалыптасқан.
  • Тіл мен сөйлеудің аражігін ашқан алғашқы ғалымдар – Фердинанд де Соссюр және Шарль Балли.
  • Тіл тірі организм сияқты құбылыс деген пікірді Август Шлейхер айтқан.
  • «Тіл – адамның адамдық белгісінің зоры, жұмсайтын қаруының бірі» деген Ахмет Байтұрсынов болған.
  • Табиғи тіл адамдардың қарым-қатынас жасау үшін табиғи жолмен дамыған дыбыстық тіл.
  • Ареалдық лингвистика белгілі бір диалект шекарасын анықтайды.
  • Тіл білімі философиямен методологиялық тұрғыдан байланысады.
  • Тілді қондырмалы құбылыстар қатарына Марк жатқызған.
  • Вильгельм фон Гумбольдт тіл мен ойлау бірдей деп санаған.

Тарихи сөздік анықтамасы

  • Тарихи сөздік анықтамасы белгілі бір тіл немесе тілдер тобының тарихы мен дамуын сипаттайды.

Омонимдер

  • Омонимдердің мағынасы мен формаларына қарай лексикалық және грамматикалық типтері бар.

Семантика

  • Семантика сөз мағынасын зерттейтін лексиканың саласы.

Лексикография

  • Лексикография сөздіктерді жасау және құрастыру ісі.

Сөздік мақаласы

  • Сөздік мақаласы – тіл құрылымын және ішкі заңдылықтарын зерттейтін ғылыми еңбек.

А. Құнанбаев шығармаларының сөздігі

  • А. Құнанбаев шығармаларының сөздігі 1968 жылы жарияланған.

Омоним түрі

  • Бір ғана сөз табынан құралған омонимдер лексикалық түрге жатады.

Түркі тілдерінің фонетикасы

  • Қазақ тіліндегі ерін үндестігі өзге түркі тілдеріне қарағанда күшті.

Фонетикалық единица

  • Ең ірі фонетикалық единица - сөйлем.

Грамматика

  • Грамматика сөздің грамматикалық құрылымы мен қызметін зерттейді.

Нақтылы жақты сөйлем

  • Нақтылы жақты сөйлемдер іс-әрекет пен жағдайдың кімге немесе неге қатысты екенін көрсетеді.

А. Байтұрсынұлының еңбегі

  • А.Байтұрсынұлы еңбегінде салалас құрмалас сөйлемнің 5 түрі бар.

Семиотика және Семантика

  • Семиотика белгілер жүйесін, олардың мәндерін зерттейтін ғылым.
  • Семантика тіл мағыналық аспектілерін зерттейді.

«Тіл – әдебиеттің бірінші элементі»

  • Бұл пікір Горькийдің пікірі.

Черночевский

  • «Грамматикасыз ешкім ешқайда аттай алмайды» пікірі Черночевскийге жатады.

Биологиялық организм және тіл

  • «Тіл - биологиялық организм» пікірінің авторы А. Шлейхер.

Лингвистиканың негізгі объектісі

  • Лингвистиканың негізгі объектісі - тіл.

Мылқаулар тілі

  • Мылқаулар тілі - ым-ишара.

Тіл эмоциясы

  • Тіл эмотивті қызметі арқылы адамның эмоциясын және сезімдерін білдіреді.

Тіл және ойлау

  • Тіл мен ойлау бірлікте қарастырылады.

Фонема ілімі

  • Фонема ілімінің негізін Бодуенде Гудене салыпты.

Биологиялық организм

  • Франц Бопптің пікірінше, тіл биологиялық организм.

Фонетикалық және генеологиялық принцип

  • Фонетикалық принцип – тілдерді дыбыстық құрылымы бойынша жіктеу әдісі.
  • Генеологиялық принцип – тілдердің туыстық қарым-қатынасын зерттеу әдісі.

Салыстырмалы-тарихи тіл білімі

  • Салыстырмалы-тарихи тіл білімі XVIII ғасырдың екінші жартысында қалыптасқан.

А. Шлейхер

  • А. Шлейхер тіл білімін жаратылыстану ғылымы ретінде қарастырған.

Вокал дыбыстар

  • Вокал дыбыстар: а, о, ә, е, ұ, ө

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Related Documents

Тіл білімі PDF

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser