Lenf Sistemi Anatomisi

Lenf Sistemi Genel Anatomisi

• Lenf sistemi, lenf sıvısının dolaşımına katıldığı bir sistemdir.
• Lenf kapillerleri kör uçlu damarlardır.
• Lenf kapillerlerinin duvarı büyük maddelere ve virüslere, hücre artıklarına, kanser hücrelerine ve patojenlere geçirgendir.

Lenf Damarları ve Kapakçıklar

• Lenf damarlarında bulunan kapakçıklar, lenf sıvısının tek yönde ilerlemesini sağlar.
• Parmaktaki lenf kapillerleri arasında anastomozlar bulunur.
• Kapillerler birleşerek büyük lenf damarlarını oluşturur ve bu damarlarda kapakçıklar bulunur.

Lenf Nodları

• Lenf nodları, lenf damarları üzerinde bulunan, lenf sıvısını filtre eden yapılardır.
• Afferent lenfatik damarlar lenf noduna girer ve 2'den fazla sayıda bulunur.
• Efferent lenfatik damarlar lenf nodundan çıkar ve genellikle 1 veya 2 tanedir.
• Lenf nodülleri lenf sıvısını filtre eder.
• Makrofajlar bakteri ve diğer yabancı maddeleri yok eder.
• Lenfositlerin oluşumu da lenf nodüllerinde gerçekleşir.
• Lenf nodülünü terk eden lenf sıvısı, bakteri ve yabancı maddelerden temizlenmiş ve lenfosit açısından zenginleşmiştir.
• Vasa afferentia çok sayıda olurken, vasa efferentia genellikle bir tanedir ve nadiren birden fazla olabilir.
• Her lenf noduna birkaç tane lenf damarı gelir ve lenf nodülüne lenfayı getiren damarlara afferent lenf damarı (Vas lymphaticum afferens) adı verilmektedir.
• Lenf, subkapsüler sinusa boşaltılır, buradan ara sinuslara ve ardından medulla sinuslarına ulaşır.
• Lenfte akış hızı yavaşlar, hilustaki efferent lenfatik damarların içinde toplanıp lenf nodülünü terk eder.
• Vasa afferentia'lar ve vasa efferentia'lar bir lenf nodundan diğerine geçerek lenf nodülünün lenf sıvısını temizler.
• Bir nodülün vasa efferentiası diğerinin vasa afferentiasını yapar.

Lenf Nodunun Mikroskobik Yapısı

• Lenf nodu fibröz bir kapsülle çevrilidir.
• Trabekulalar ise kapsülden içeri doğru giren bağ dokusu uzantılarıdır.
• Afferent lenfatik damarlar lenf düğümüne girerken efferent lenfatik damarlar lenf düğümünden çıkarlar.

Lenf Nodlarının Görevleri ve Yapısı

• Lenf nodları, canlı ve cansız maddeleri süzebilen bir süzgeç görevi yapar.
• Lenfosit üretir ve bakteri ve toksinlere karşı koruyucu etki gösterir.
• Nodüller kapsülle sarılıdır ve içinde kollajen ve elastik liflerden oluşan bir iskelet bulunur.
• İnguinal ve mesenterial lenf nodlarında kas lifleri bulunur ve bu lifler nodüllerin hacim değiştirmesini sağlar.
• Lenf nodunun kesitinde dış kısım korteks, iç kısım ise medulla olarak adlandırılır.
• Tüm vücutta 500 ila 1500 tane lenf nodu bulunabilir ve çapları 1 mm ila 2 cm arasındadır.
• Retiküler dokuda retiküler hücreler ve lenfositler bulunur.
• Lenfositler, korteksin altında lenf nodülcüklerini oluşturur.
• Hem afferent hem de efferent lenf damarlarının içinde kapakçıklar bulunur ve lenfin akışını düzenler.
• Lenf nodunda arterlerin, venlerin, lenf damarlarının ve sinirlerin girdiği ve çıktığı yere hilus denir.
• Hilustan çıkan lenf damarına ise Vas lymphaticum efferens adı verilir.

Lenf Dolaşımı ve Lenf Sıvısının Katılımı

• Lenf, hücreler arası doku sıvısının kapiller endotelinden kapiller boşluğa geçmesiyle oluşur.
• Her gün yaklaşık 30 litre sıvı kan hücreleri arasındaki bölgeye geçer.
• Bunun 27 litresi kan kapillerlerine geri döner, kalan 3 litrelik sıvı lenf sıvısını oluşturur.
• Lenf damarları tarafından taşınan bu sıvı, venöz sisteme geri döner.
• İnterselüler aralıklardan başlayan lenf kapillerleri, lenf nodlarına gelir ve lenf, nodülden nodüle geçerek temizlenir.
• Truncuslar ductusları oluşturduktan sonra lenf venöz dolaşıma katılır.
• İnterselüler aralıklardan başlayan lenf kapillerleri, lenf nodüllerine gelir, lenf nodülden nodüle geçerek temizlenir ve truncuslar ductusları oluşturduktan sonra venöz dolaşıma katılır.

Lenf Sıvısının Özellikleri

• Vücudun farklı bölgelerinden gelen lenf sıvısının hücresel ve kimyasal içeriği farklıdır.
• Bağırsaklardan gelen lenfa, chylus olarak adlandırılır ve en farklı lenf sıvısıdır.
• Lenfanın yapısı plazmaya benzer ve su, iyonlar, gazlar, besin maddeleri ve bazı proteinler içerir.
• Ayrıca hormonlar, enzimler ve kimyasal reaksiyonlar sonucu oluşan hücre atıkları da lenfada bulunur.
• Lenfanın yapısı ve içeriği, lenf nodlarında süzülme sırasında değişir.

Lenf Damarlarının Bulunmadığı Yerler

• Beyin zarı ve beyin
• İç kulaktaki labrynticus membranceusta
• Epidermis
• Kıl
• Tırnak
• Kornea
• Kıkırdak
• Kasların endomisyumunda lenf damarı çok az bulunur.
• Glandula throideada, özofagus ve karaciğerin ligamentum coronariumlarındaki lenf damarları, lenf noduna uğramadan doğrudan ductus thoracicusa açılır.
• Lenf damarları yüzeyel ve derin olarak ikiye ayrılır.
• Yüzeyel olanlar fascia profundanın dışındadır ve genellikle venlerle beraber seyreder.
• Lenf damarlarının düz kasları sempatik sistemin etkisiyle çalışır.

Metastaz

• Tümör hücreleri lenf dolaşımına katılır ve afferent damarlar yoluyla lenf nodlarına gelir.
• Eğer tümör hücreleri lenf nodlarında öldürülmezse, lenf bezinde çoğalır ve lenf nodunun büyümesine neden olur.
• Tümörlü organ ve enfekte lenf nodları alınırsa kişi kurtulur, aksi takdirde tümör hücreleri venöz dolaşıma katılır.
• Venler yoluyla kalbe ve oradan da akciğerlere giderek akciğerde çoğalır ve metastaza neden olur.
• Tümör hücrelerinin damarlar yoluyla yayılarak çoğalmasına metastaz denir (META=UZAK, STAZİS=YERLEŞİM =UZAK YERLEŞİM). Bu nedenle tümör hücreleri metastazdan önce yok edilmelidir.

Lenf Dolaşımı Özeti

• Vasa afferentia, interselüler aralıklardan lenfayı alır ve lenf nodülüne getirir.
• Lenfa, bu nodülden diğerine geçerek 2-9 tane lenf nodülünü geçebilir.
• Sonunda nodülden çıkan vasa efferentesler birleşerek truncusları oluşturur.
• İlk nodüle gelen lenfadaki zararlı maddeler (bakteri, mikrop vb.) öldürülür.
• Eğer ilk nodül işlemi yapamazsa diğerleri yapar.
• Eğer bakteri veya mikrop bu nodüllerin hepsini geçemezse venöz dolaşıma katılır.
• Virüs bu nodları geçerse nodların tamamı enfekte olur ve şişmiş-genişlemiş hale gelir (palpe edilebilir).
• Tümör hücresi de aynı şekilde davranır ve metastaz yapar.

Lenf Sisteminin Fonksiyonları

• Lenf sıvısını yabancı maddelerden temizlemek.
• Lenfosit üretmek.
• Makrofaj barındırmak.
• Antikor üretmek.
• Doku aralığındaki sıvıyı toplayıp kan dolaşımına yollamak.
• Kan basıncını düzenlemeye yardım etmek.
• Plazma proteinlerini kan dolaşımına yollamak.
• Bağırsaktan lipit absorbsiyonu yapmak.
• Lenfosit üreterek immün sistemi sağlamak.
• Yabancı maddeleri yakalayıp yok etmek.

Lenf Sıvısının Hareketi

• Lenf sıvısının hareketi için bir pompa yoktur.
• Komşu kasların kontraksiyonu, komşu arterlerin pulsasyonu ve solunum hareketleri lenf sıvısının hareketini sağlar.
• Venlerin negatif basıncı, lenf damarlarının duvarında bulunan sempatik sistem ve sempatik etkiyle lenf damarı duvarındaki düz kasların kontraksiyonu lenf sıvısının hareketine yardımcı olur.

Lenf Sistemi Hastalıkları

• Lenf sisteminin herhangi bir yerinde tıkanıklık olursa lenf sıvısı toplanamaz.
• Lenfanjit, lenf damarlarının iltihabıdır ve ödemli bölgeye yapılan masaj lenf akımını hızlandırır.
• Lenfadenit lenf düğümlerinin enfeksiyonudur ve lenfadenomegali lenf düğümlerinin büyümesidir.
• Elefantiyazis (Fil hastalığı), lenf damarlarının mikrofilaris nocturna adlı parazitin yumurtaları tarafından tıkanmasıyla oluşur.

Ductus Thoracicus

• Lenf sıvısı afferent damarlarla lenf noduna gelir ve efferent damarlarla buradan ayrılır.
• Efferent damarlar birleşerek lenf truncuslarını ve ductuslarını oluşturur.
• Bu damarlar venlere açılarak lenf sıvısını venöz sisteme taşır ve boyunda angulus venosuslarda sonlanır.
• Karın ve alt tarafın lenfasını sol angulus venosusa taşıyan damara Ductus thoracicus denir.
• Ductus thoracicus iki alt ekstremiteyi, karın ve pelvis içi organların lenf sıvısını ve göğüsün sol yarısının lenfasını alır.
• Erişkinlerde 2. lumbal vertebra hizasından boyun köküne kadar uzanır ve diaphragmadaki hiatus aorticustan geçer.
• Ductus thoracicus sağ üst ekstremite, sağ akciğer ve karaciğerin diaphragmatik yüzü hariç, vücudun lenfini toplar ve cisterna chyliden başlar.

Cisterna Chyli

• Ductus thoracicus'un başladığı yere cisterna chyli denir.
• 1. ve 2. lumbal vertebraların corpuslarının önünde, aortanın arka sağ tarafında ve diafragmanın sağ kurusunun yan tarafında bulunur.
• Ductus thoracicusa oranla daha geniştir (5-7 cm uzunluğunda).
• Cisterna chyli'ye truncus lumbalis dexter, truncus intestinalis ve truncus lumbalis sinister açılır.

Cisterna Chyli'ye Açılan Truncuslar

• Truncus lumbalis dexter ve sinister her iki alt ekstremitenin, pelvis organlarının, böbreklerin, glandula suprarenalislerin ve karın duvarının lenf sıvısını alır.
• Truncus intestinalis mide, bağırsaklar, pankreas, dalak ve karaciğerin lenf sıvısını alır, karaciğerin diaphragmatik yüzü hariç.

Ductus Thoracicus Yapısı

• Ductus thoracicus 38-45 cm uzunluğundadır.
• 12. göğüs omurunun alt kenarından başlar ve boyun köküne kadar uzanır.
• 1. ve 2. lumbal vertebralar hizasında bulunan cisterna chyli'den başlar.
• Pars abdominalis
• Pars thoracica
• Pars cervicalis
• Arcus ductus thoracici olmak üzere dört bölümü vardır.
• Ductus thoracicus v. jugularis interna ve v. subclavia'nın birleştiği köşeye (angulus venosus sinistra: Pirogow açısı) açılır.

Ductus Thoracicus'a Açılan Lenf Damarları

• Nodi lymphatici intercostaleslerden gelen dallar.
• Lumbal bölgenin üst taraflarından gelen, sağlı sollu bir çift lenf damarı göğüs boşluğunda açılır.

Truncus Lymphaticus'lar

• Truncus jugularis dexter/sinister: Baş ve boynun sağ-sol yarısının lenfasını alır.
• Truncus subclavius dexter/sinister: Sağ ve sol üst tarafın lenfasını alır.
• Truncus broncomediastinalis dexter: Sağ akciğer, göğüsün sağ yarısı, kalbin sağ yarısı, karaciğerin üst yüzünün bir bölümünün lenfasını alır.
• Truncus broncomediastinalis sinister: Sol akciğer, göğüsün sol yarısı, kalbin sol yarısı, karaciğerin üst yüzünün bir bölümünün lenfasını alır.
• Truncus lumbalis dexter/sinister: Alt tarafın lenfasını alır.
• Truncus intestinalis: Karnın lenfasını alır.
• V.subclavia ile v.jugularisin boyunda birleşim yerine angulus venosus denir.

Önemli Notlar

• Ductus lymphaticus sinister sol tarafta genellikle truncus jugularis sinister, truncus subclavius sinister ve ductus thoracicus birleşerek ductus lymphaticus sinister'i yapar ve bu da sol angulus venosusa açılır.
• Truncus broncomediastinalis sinister, ductus thoracicus'a açılır.
• Ductus lymphaticus dexter ise sağ tarafta truncus jugularis dexter, truncus subclavius dexter, truncus broncomediastinalis dexter birleşerek 1 cm uzunluğunda olan bir ductus lymphaticus dexter'i yapar.
• Çeşitli truncuslar birbirleriyle birleşmeyip ayrı ayrı angulus venosusa açılabilir. Bazı kaynaklarda sağda ve soldaki ductus lymphaticus'lara ductus thoracicus adı verilmektedir.

Lenf Dolaşımı ve Ana Damarlar

• Tüm vücut lenf sıvısı iki ana damarda toplanır:
  • Ductus lymphaticus dexter: Sağ üst ekstremite, baş, boyun sağ tarafı ve thorax sağ tarafının lenfini toplar.
  • Ductus lymphaticus sinister (Ductus thoracicus): Vücudun geri kalanının lenfasını toplar. Varyasyonlar görülebilir ve bazı kaynaklar ductus thoracicusa referans verir.

Hangi Truncus Nerenin Lenfasını Alır

• Truncus Jugularis: Baş ve boyun
• Truncus Subclavia: Üst ekstremite, thoracoabdominal duvar
• Truncus Bronchomediastinalis: Thorax duvarı, cupula (diaphragma), AC, bronş, trachea, kalp
• Truncus Lumbalis: Alt ekstremite, abdominal ve pelvik duvar ve organlar
• Truncus Intestinalis: Mide, bağırsak, pancreas, dalak, KC -Ayrıca angulus venosusta kapak bulunur

Damartar

• Ductus lymphaticus dexter: 1 cm uzunluğundadır ve vücudun sağ üst çeyreğinin lenfini toplar.