Legal na Pananaw ng Pagkamamamayan

Legal na Pananaw ng Pagkamamamayan

• Polis: Ito ay isang lungsod-estado sa Griyego na binubuo lamang ng mga kalalakihang mamamayan.
• Pagkamamamayan: Isang pribilehiyo na may kasamang karapatan at tungkulin, tulad ng pakikilahok sa mga pampublikong asembliya at paglilitis.
• Pericles: Isang orador ng Athens na nagsabing ang mamamayan ay dapat mag-isip hindi lamang para sa sarili, kundi pati na rin sa kalagayan ng estado.
• Ayon sa Grolier's New Book of Knowledge, ang pagkamamamayan ay bahagi ng pagkakakilanlan ng isang tao.
• Ayon kay Murray Clark Havens, ang pagkamamamayan ay ugnayan ng indibidwal at estado na nagbibigay ng karapatan, kalayaan, at tungkulin.
• Ang tawag sa mga mamamayan ng Pilipinas ay Pilipino, ngunit hindi lahat ng tao sa Pilipinas ay mamamayan, tulad ng mga dayuhan.
• Ang Saligang Batas 1987, Artikulo IV ay tumutukoy sa mga mamamayan ng Pilipinas, kanilang mga karapatan, at tungkulin.
  • Seksyon 1: Tumutukoy sa kung sino ang itinuturing na mamamayan ng Pilipinas.
  • Seksyon 2: Tumutukoy sa mga katutubong inianak na mamamayan, o mga ipinanganak na Pilipino.
  • Seksyon 3: Nagpapaliwanag kung paano maaaring mawala o muling makuha ang pagkamamamayan.
  • Seksyon 4: Naglalahad na mananatili ang pagkamamamayan kahit mag-asawa ng dayuhan.
  • Seksyon 5: Nagbabawal sa dalawahang katapatan dahil salungat ito sa kapakanan ng bansa.

Republic Act No. 9225 (Dual Citizenship Act of 2003)

• Dual Citizenship: Nagpapahintulot sa mga natural-born citizen ng Pilipinas na nag-naturalize sa ibang bansa na panatilihin o muling makuha ang kanilang pagkamamamayan.
• Oath of Allegiance: Ito ang pagtanggap muli sa pagka-Pilipino ng mga nagnanais na maging mamamayan muli ng Pilipinas.
• Dual Citizenship: Ito ang pagkakaroon ng dalawang pagkamamamayan, Pilipino at isa pang bansa, dahil sa batas ng parehong bansa.

Dalawang Prinsipyo ng Pagkamamamayan

• Jus Sanguinis (Right of Blood): Ang pagkamamamayan ng isang tao ay nakabatay sa pagkamamamayan ng kanyang mga magulang.
• Jus Soli (Right of Soil): Ang pagkamamamayan ay nakabatay sa lugar kung saan ipinanganak ang isang tao, tulad ng sa Amerika.

Dalawang Aspekto ng Pagkamamamayan

• Citizenship Rights: Ito ang mga karapatan ng mamamayan tulad ng politikal, sibil, panlipunan, at pang-ekonomiko.
• Active Citizenship: Ito ang pagganap ng mamamayan sa kanyang tungkulin sa lipunan at aktibong pakikilahok sa mga gawaing pampubliko.

Katangian ng Isang Mabuting Mamamayan

• Ayon kay Yeban (2004), ang isang mabuting mamamayan ay makabayan, may pagmamahal sa kapwa, at may respeto sa karapatang pantao.
• Isang mabuting mamamayan din ay may disiplina, kritikal at malikhaing pag-iisip, at aktibong nakikibahagi sa mga gawaing pampubliko.
• Ang isang mabuting mamamayan ay gumagamit ng mga legal na pamamaraan upang iparating ang hinaing at saloobin.

Bunyi ng Aktibong Pagkamamamayan

• Pagtugon sa mga Tungkulin: Mahalaga ang aktibong pagkamamamayan sa pagpapabuti ng pamayanan at sa pagtataguyod ng demokrasya.
• Prinsipyo ng Aktibong Pagkamamamayan:
  • Pagkilala sa mga hamon at oportunidad sa pamayanan.
  • Pagtataglay ng kaalaman at kasanayan para sa epektibong pagkamamamayan.
  • Paggalang sa pagkakaiba-iba sa lipunan (etnisidad, relihiyon, kasarian).
  • Paggamit ng kaalaman at kasanayan upang matugunan ang mga isyu sa kapaligiran at pamahalaan.

Kahalagahan ng Aktibong Mamamayan

• Epektibong Partisipasyon: Ang aktibong mamamayan ay may kakayahang mag-impluwensya sa mga desisyon na nakaaapekto sa kanilang buhay.
• Pagkilala sa mga Usaping Panlipunan at Pampolitika: Ang mga mamamayan ay may tungkuling pag-aralan ang mga isyu at magbigay ng angkop na solusyon upang mapabuti ang kalagayan ng pamayanan at bansa.

Universal Declaration of Human Rights (UDHR) at Bill of Rights

• Universal Declaration of Human Rights (UDHR) ay naglalahad ng mga karapatang pantao sa buong mundo sa aspeto ng buhay tulad ng sibil, politikal, ekonomiko, sosyal, at kultural.
  • Pinagtibay ito ng UN General Assembly noong Disyembre 10, 1948 sa ilalim ng pamumuno ni Eleanor Roosevelt.
• Bill of Rights ng Pilipinas ay listahan ng mga karapatan ng bawat tao sa Pilipinas na nakapaloob sa Saligang Batas.
  • Kasama ang mga karapatan mula sa nakaraang konstitusyon at karagdagang karapatan mula sa mga seksyon 8, 11, 12, 13, 18(1), at 19 ng Saligang Batas 1987.

Uri ng Karapatan Ayon kay De Leon, et.al (2014)

• Natural Rights: Ito ang karapatang taglay ng bawat tao tulad ng karapatang mabuhay, maging malaya, at magkaroon ng ari-arian.
• Constitutional Rights: Ito ang mga karapatang ipinagkaloob at pinapangalagaan ng estado at may apat na klasipikasyon: Karapatang Politikal, Karapatang Sibil, Karapatang Sosyo-ekonomik, at Karapatan ng Akusado.
• Statutory Rights: Ito ang mga karapatang ipinagkaloob ng mga batas at maaaring baguhin ng mga bagong batas.

Organisasyon na Nagtataguyod ng Karapatang Pantao

• Amnesty International: Isang pandaigdigang kilusan na may pitong milyong kasapi na nagsasagawa ng kampanya laban sa paglabag sa karapatang pantao.
• Human Rights Action Center (HRAC): Itinatag ni Jack Healey na nagsusulong ng karapatang pantao sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa mga lider ng kultura at sining.
• Global Rights: Samahan na nagpoprotekta sa mga karapatan ng mga walang boses sa lipunan at nagsasagawa ng mga reporma sa karapatang pantao.
• Asian Human Rights Commission (AHRC): Itinatag noong 1984 upang itaguyod ang karapatang pantao at magkaroon ng kamalayan sa buong Asya.
• African Commission on Human and People’s Rights: Itinatag noong 1987 upang itaguyod ang karapatang pantao sa Africa at magbigay ng interpretasyon sa African Charter on Human and People's Rights.
• Commission on Human Rights (CHR) ng Pilipinas: Pangunahing ahensya sa bansa na nagpapalaganap ng karapatang pantao sa Pilipinas.

Mga Karapatan ng Bata

• United Nations Convention on the Rights of the Child (UNCRC): Tumutukoy ito sa mga karapatang pantao ng mga batang may edad 17 pababa para sa kanilang kaligtasan, kalusugan, at pag-unlad.
• Karapatan ng mga Bata ayon sa UNCRC: Ligtas at Malusog na Buhay, Pagpapahayag ng Saloobin, Proteksyon laban sa Pang-aabuso, Espesyal na Karapatan, at Pag-access sa Edukasyon at Kalusugan.

Mga Halimbawa ng Karapatan ng Bata

• Pagpapahayag ng saloobin (Karapatan sa pagpapahayag).
• Pag-aalaga at proteksyon mula sa pang-aabuso (Proteksyon laban sa pang-aabuso).
• Pag-aalaga ng mga ampon (Espesyal na Karapatan).
• Pagkakaroon ng maayos na kalusugan (Karapatan sa kalusugan).

Karapatang Pantao at Pagkamamamayan

• Pagkilala sa Karapatang Pantao: Hindi lang pagtukoy, kundi aktibong paggamit at paggiit ng mga karapatan.
• Tungkulin ng Mamamayan: Isakatuparan at igiit ang mga karapatang pantao.
• Pakikilahok ng Mamamayan: Ayon kay M.S. Diokno, kailangan ang aktuwal na pakikilahok, hindi lang kaalaman.
• Pagtugon sa Suliranin ng Lipunan: Mahalaga ang pagtugon sa mga isyu para sa matiwasay na buhay.

Politikal na Pakikilahok

• Ang pakikilahok sa gawaing politikal ay aspeto ng demokratikong lipunan at ang kapangyarihan ng estado ay nagmumula sa sambahayan (Artikulo II, Seksyon I).
• Pagboto: Karapatan at obligasyon para makapili ng lider at magtakda ng kinabukasan ng bansa at itinuturing na pangunahing katangian ng isang mabuting mamamayan.

Paglahok sa Civil Society

• Civil Society: Sektor ng lipunan na hindi bahagi ng estado ngunit may mahalagang papel sa pagpapabago ng polisiya at karapatan.
  • Binubuo ng Non-Governmental Organizations (NGOs) at People’s Organizations (POs).
  • Layunin: Maging kabahagi sa pagbabago at maggiit ng accountability mula sa gobyerno.
• Ayon kay Randy David, ang mamamayan ang pinagmulan ng estado na ipinapakita sa kanilang mga kilos.
• Ayon kay Horacio Morales, mahalaga ang organisasyon ng mamamayan para maging katuwang ng pamahalaan.

Uri ng NGO at PO sa Pilipinas

• Operation Smile: Nag-aalok ng libreng operasyon sa mga batang may cleft lip at palate.
• Haribon Foundation: Nakatuon sa pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman.

Bakit Mahalaga ang Paglahok sa Samahan?

• Ayon kay Larry Diamond, mahalaga ang pagsasanay para sa aktibong demokrasya.
• Nagpapatibay ng kakayahan, pagbubukas ng isip, pagrespeto sa karapatan, at pagpalaganap ng ideya.

Tungkulin ng NGO at PO

• Naglulunsad ng proyekto sa edukasyon, kalusugan, at kabuhayan, nagsasagawa ng pagsasanay at pananaliksik, at nakikipag-ugnayan sa pamahalaan.
• Uri ng NGO/PO (Ayon kay Putzel):
  • TANGOs: Nag-aalok ng mga proyekto para sa mahihirap.
  • FUNDANGOs: Nagbibigay ng tulong pinansyal sa mga community-based organizations.
  • DJANGOs: Nagbibigay suporta sa komunidad sa pamamagitan ng legal at medikal.
  • PACO: Binubuo ng mga propesyonal at akademiko.
  • GRIPO: Pinangunahan ng gobyerno.
  • GUAPO: Itinatag ng mamamayan.

Konklusyon

• Ang paglahok sa NGO/PO ay paraan ng pagpapalawak ng demokrasya at social accountability.
• Nakakatulong sa sektor at sa buong lipunan para sa mas makatarungan at maunlad na bansa.

Politikal Na Pakikilahok

• Ang pagboto ay isang mahalagang paraan ng pakikilahok sa gobyerno at isang karapatan at obligasyon para sa mamamayan.
• Ang pagboto ay nagbibigay kapangyarihan sa mamamayan upang magtakda ng kinabukasan ng bansa.