Кыргыз тилинин тарыхы
37 Questions
1 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Кыргыз тилинин Жаңы (ТяньШань) мезгили кайсы кылымдарга туура келет?

  • 15—16-кылымдар (correct)
  • 17—18-кылымдар
  • 13—14-кылымдар
  • 19—20-кылымдар

Байыркы Енисей-моңгол мезгили кайсы кылымдарды камтыйт?

  • 1-4-кылымдар
  • 7-12-кылымдар (correct)
  • 13-16-кылымдар
  • 5-8-кылымдар

Кыргыз тилинде байыркы Енисей мезгилине мүнөздүү сөздөрдүн кайсы мисалы бар?

  • Болгондо да
  • Кабыл
  • Жылдыз
  • Чигил (correct)

Янгы кыргыздардын тилдик көрүнүшү кайсы эки мүнөзгө ээ?

<p>д жана з (B)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинин диалектилик жана айтымдык белгилери кайсы жерде жакшы сакталган?

<p>Түндүк диалектилерде (C)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинин тарыхы кандай мезгилдерге бөлүнөт?

<p>Байыркы, Орто, Жаңы (D)</p> Signup and view all the answers

Азыркы кыргыз тилинин системасы кандай тил болуп саналат?

<p>Й (D)</p> Signup and view all the answers

Кыргыздардын оозеки тилинде созулма үндүүлөр барбы?

<p>Жок (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинин грамматикалык белгилери качан сактадык?

<p>Ички жана сырткы таасирлердин натыйжасында (D)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде сөз башында кайсы дыбыстын мүнөздөөсү мүнөздүү?

<p>Ж (D)</p> Signup and view all the answers

Кайсы тилдик өзгөчөлүк байыркы Уйгур кагандыгы менен байланыштуу?

<p>Тилдик алмашуу (D)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тили кайсы тобундагы тилдерге кирет?

<p>Алтай тобундагы тилдер (A)</p> Signup and view all the answers

Кымбат кылымдар бою кыргыз тили кайсыл тилдер менен салыштыруу аркылуу изилденет?

<p>Түрк, моңгол-манжур жана финн-угор (D)</p> Signup and view all the answers

Байыркы кыргыз тилинде кайсы ченем менен сөз башында жалаң жумшак 'б' кездешет?

<p>Ичке үндүүлөр (C)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде «г» дыбысынын өзгөрүүсү кайсы мезгил менен байланыштуу?

<p>Орто мезгил (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде чего байланышы менен дифтонгдошуу же үндүүгө айланышы мүнөздүү?

<p>Сөз ортосунда (D)</p> Signup and view all the answers

Фуюй кыргыздары кайда жашайт?

<p>Кытай (C)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз телтануусунда кандай терминдер колдонулат?

<p>Урук, Урууп, Этнос (D)</p> Signup and view all the answers

Лобнор тилинде «г» дыбысы кандай мүнөзгө ээ?

<p>Сакталып калган (C)</p> Signup and view all the answers

Байыркы кыргыз тилиндеги 'коз' сөзүнүн кыргызча мааниси эмне?

<p>Кой (C)</p> Signup and view all the answers

Тилдин тарыхый өнүгүшүнүн бардык этаптарында эмне болгон?

<p>Жазма түрүндө сакталган (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилиндеги 'айак' сөзү кандай мааниге ээ?

<p>Нога (C)</p> Signup and view all the answers

Кайсы жылдары кыргыз тил илиминин теоретиги Б.М.Юнусалиев маселелерди козгодо баштады?

<p>1950-60-жылдары (A)</p> Signup and view all the answers

Кытай дилбаяндарында кыргыз эли кандай терминдер менен аныкталган?

<p>Кыргыз мамлекети (B)</p> Signup and view all the answers

Мезгилдеги байыркы тилдик көрүнүштөр кайсы тилдерде байкалат?

<p>Сарыг-югур, хакас, шор (B)</p> Signup and view all the answers

Кайсы сөз 'девять' сөзүнө кыргыз тилинде жучук болот?

<p>Тогос (D)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тили кандай лексикалык өзгөрүүлөргө дуушарланды?

<p>Лексика байлыгы арбып (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде жумшак «г» тыбышы кайсы жерде кездешет?

<p>Сөз ортосунда (A), Сөздүн аягында (D)</p> Signup and view all the answers

Орто мезгилде кыргыз тилинде кандай таасирлер пайда болду?

<p>Кыпчак тилинин таасири (B)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинин Орто мезгили кандай кылымдарды камтыйт?

<p>13—14-кылымдар (A)</p> Signup and view all the answers

Лобнор тили кыргыз тили менен кандай жакындашууга себеп болот?

<p>Эриндешүү сакталып калуу (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде «с//з» алмашуулары кайсы тилдерге окшоштурат?

<p>Хакас, тыва жана якут тилдери (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз-алтай урууларынын чакан бөлүгү кайсы жакка жылып кетти?

<p>Түштүк Алтай (D)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинин байыркы мезгилинде кандай белгилер сакталат?

<p>Орто кыргыз тилдик айырмачылыктар (A)</p> Signup and view all the answers

Кайсы сөз кыргыз тилинде «жол» деп которулат?

<p>йол (B)</p> Signup and view all the answers

Кайсы үндүүлөр лобнор тилинде эриндешет?

<p>а, э (A)</p> Signup and view all the answers

Кыргыз тилинде кандай тыбыштар сөз ортосунда жок?

<p>г, й (A)</p> Signup and view all the answers

Study Notes

Кыргыз тилинин тарыхы

  • Кыргыз тилинин грамматика-лексикалык өзгөчөлүктөрү менен башка түрк тилдеринин мүнөздүүлүктөрү байланышы бар.
  • Кыргыз тилинин каргылашында ички жана сырткы таасирлер негизги грамматикалык белгилерин сактап, лексикалык байлыгын арттырган.
  • Тарых, социология, философия, жана тил илимдеринде "урук", "уруу", "эл", "улут" концепциялары өзгөрүлмө мааниге ээ.
  • Байыркы Кытай жазуулары кыргыз элин "кыргыз мамлекети" катары сүрөттөгөн (биздин заманга чейинки 2-кылым).
  • Кыргыз тили "жалпы элдик тил", "жалпы элдик адабий тил" жана "жазма адабий тил" деген терминдер менен айырмаланат.
  • Кыргыз тил илиминин теоретигы академик Б.М.Юнусалиев тарабынан кыргыз диалектологиясы изилденген.
  • Кыргыз тили Алтай тобундагы тилдерге кирет: түрк, моңгол-манжур, финн-угор.
  • Кыргыз тилинин өнүгүү тарыхы үч мезгилге бөлүнөт: Байыркы, Орто жана Жаңы мезгилдер.

Байыркы мезгил (7—12-кылым)

  • Байыркы мезгил кыргыздардын Енисейден батышка көчүшү менен башталат.
  • Тилди байрык мезгилиндеги рун жазуулары менен аныктоого болот.
  • Кыргыз тилинин кыпчак тилдери менен аралашуусу башталат, сөздөрдүн формаларын жана маанисин шарттайт.

Орто мезгил (13—14-кылым)

  • Кыргыздар моңголдордун сүргүнүн натыйжасында Түштүк Алтайды көздөй көчүшөт.
  • Алтай урууларынын тилинин таасири кыргыз тилинин структурасына кирет.
  • Сөз структурасындагы өзгөрүүлөр; бөлүмдөр, кыргыз тилинин байыркы белгилеринин сакталышы.

Жаңы мезгил (15—16-кылым)

  • Кыргыздардын Енисейден Батышка көчүүсү, жергиликтүү уруулар менен аралашуусун билдирет.
  • Жаңы элдик тил байыркы жана азыркы тилдик өзгөчөлүктөрдү камтыйт.
  • Кыргыз тилинин жалпы структурасы "й"чыл тил катары белгиленип, өзгөрүүлөргө дуушарланган.

Кыргыз тилинин көндүмдүүлүгү

  • Тилдик өзгөрүүлөр жана байыркы тилдик элементтер кенен спектрдеги диалектилерде сакталып калган.
  • Бул мезгилдин аягында кыргыз тили баягы түрк тилинде тарихи өзгөрүүлөрдү көрсөтөт.
  • Кыргыз тилинде "з"чыл жана "й"чыл мүнөздөр, сөз ортосундагы "г" өнүгүүлөрү жана фонетикалык айырмачылыктар байкалат.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Description

Бул тест кыргыз тилинин тарыхын, грамматика-лексикалык өзгөчөлүктөрүн, жана анын түрк тилдеги туугандары менен байланыштарын изилдейт. Тест кыргыз тилинин коррупциясын жана өнүгүшүн көрсөтүү үчүн абдан маанилүү.

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser