Kultura i Myśl Polityczna: Podstawy

• Kultura polityczna obejmuje postawy, wartości i wzorce zachowań, w tym wiedzę o polityce, ocenę zjawisk politycznych, emocje oraz uznane normy postępowania w polityce.
• Kultura polityczna to opinia publiczna wyrażana przez podmioty oraz ich aktywność.
• Myśl polityczna to zbiór koncepcji opisujących i oceniających rzeczywistość polityczną, mających na celu jej zmianę lub negację.
• Funkcje myśli politycznej: uprawomocniająca (legitymizacyjna), programowo-polityczna, poznawcza, integrująca, motywacyjna, walka o władzę oraz propaganda i agitacja.

Rodzaje myśli politycznej

• Kryteria podziału myśli politycznej: masowość (masowa/elitarna) i klasowość (chłopska, robotnicza, burżuazyjna, mieszczańska).
• Podział ze względu na światopogląd: świecka/religijna.
• Podział ze względu na radykalizm: lewicowa/prawicowa.

Lewica:

• Popiera publiczny sektor gospodarczy, rozszerzenie kontroli państwa, aktywną politykę socjalną, progresywne podatki, odrzucenie rygoryzmu moralnego i rozdział Kościoła od państwa.

Prawica:

• Opiera się na zasadach gospodarki rynkowej, minimalizacji roli państwa, negatywnym stosunku do polityki socjalnej, maksymalnym obniżeniu podatków, przywiązaniu do tradycji i poparciu dla Kościoła.

Ideologia:

• Zbiór wartości i zasad postępowania w sferze politycznej, który określa cele zbiorowego działania politycznego i dąży do utrzymania istniejącego stanu lub jego radykalnej zmiany.
• Ideologia formułuje hasła programowe, pozyskuje zwolenników, odwołuje się do emocji, ma instytucje propagujące te hasła i podkreśla różnice między własnym systemem wartości a innymi.

Doktryna polityczna:

• Zespół usystematyzowanych poglądów i twierdzeń, charakterystycznych dla danej opcji politycznej, określający przebieg i cel działań prowadzących do zdobycia i utrzymania władzy.
• Doktryna polityczna powstaje w oparciu o pracę intelektualistów i ekspertów, jest instrumentem partii i ruchów społeczno-politycznych.
• Elementy doktryny politycznej: poglądy na życie społeczne, cele i kierunki działania, sposoby działania i środki służące osiągnięciu celów.

Program polityczny:

• Zbiór celów i zamierzeń partii, ruchów politycznych, organów władzy, wyrażający określone interesy polityczne i stanowiący sposób komunikacji.
• Program polityczny przenosi ideologię i doktrynę na grunt praktyki politycznej, może zawierać deklaracje trudne do spełnienia, zwłaszcza w programach wyborczych.
• Elementy programu politycznego: podstawowe założenia ideologii lub doktryny, wizja konkretnej rzeczywistości politycznej, argumentacja wyjaśniająca zasady i metody postępowania oraz cele maksymalne i minimalne w rozwiązywaniu problemów politycznych i społecznych.
• Program polityczny może wynikać z jednej lub wielu doktryn, wprost z ideologii lub mieć wymiar pragmatyczny.

Ideologie i doktryny współczesne

• Liberalizm: filozofia społeczna głosząca, że wolność jednostek, zwłaszcza gospodarcza i polityczna, jest źródłem postępu; liberałowie wierzą w przyrodzone prawa człowieka i wolność dysponowania własnością.

Konserwatyzm:

• Filozofia broniąca tradycyjnego ładu społecznego i wartości, przywiązanie do istniejącego stanu rzeczy i niechęć do gwałtownych zmian.

Socjalizm:

• Ideologie dążące do ładu społecznego opartego na wspólnotach, równości i racjonalnym zarządzaniu gospodarką (uspołecznienie środków produkcji); w myśli marksistowskiej – faza rozwoju po kapitalizmie.

Komunizm:

• Ideologia postulująca równość i wspólnotę w organizacji życia społecznego, głosząca upadek kapitalizmu; w teorii marksistowskiej – bezklasowa forma organizacji społecznej.

Socjaldemokracja:

• Ruch zmierzający do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych; współczesny ruch kładzie nacisk na prawa pracownicze i obywatelskie w demokracji.

Chadecja:

• Ruch wywodzący swój program z zasad etycznych chrześcijaństwa i społecznej nauki Kościoła.

Nacjonalizm:

• Ideologia, według której podstawowym zadaniem państwa jest obrona interesów narodowych, a jego zasięg terytorialny winien odpowiadać obszarom zamieszkanym przez dany naród.

Populizm:

• Utożsamianie demokracji z realizacją woli większości, powoływanie się na wolę ogółu w celu uzyskania władzy.