Kullanıcı Tabanlı Yaklaşım ve Verimlilik

Kullanıcı Tabanlı Yaklaşım

• Kullanıcı tabanlı yaklaşımda, bir ya da daha fazla görevi yerine getiren ve bir ya da daha fazla kullanıcıyı içeren uygun bir ortam temin edilir.
• Kullanılabilirlik testlerinde, kullanıcı, görev ve çevresel özellikler (bağlamsal değişkenler) ürünün kullanılacağı durumlarla aynı olmalıdır.

Verimlilik

• Verimlilik, bir görevi tamamlamak için geçen zaman ya da izlenen yol olarak tanımlanır.
• Örnek: Bir web sitesinin kullanımında, verimlilik bir görevi tamamlamak için geçen zaman ya da izlenen yoldur.

Kullanım Verimliliği

• Yeniden tasarlanmış bir web sitesinin kullanım verimliliği, görevi tamamlamak için geçen zaman olarak ölçülür.
• Görevi tamamlamak için geçen zaman, görevler arası, kullanıcılar arası veya bir kalite testi skoruna göre karşılaştırılır.

Tipik Uzman Tabanlı Değerlendirme

• Bilişsel prova, “kullanıcının bilişsel etkinliklerinin bir el simülasyonu” olarak tanımlanır (Polson, 1992).
• Görev analizi yap ve tutarlılık, anlaşılabilirlik vb. gibi özellikler değerlendirilir.

İnsan Bilgisayar Etkileşimi ( İBE )

• İBE, kullanıcıların bilgisayar sistemleriyle etkileşiminde kolay kullanım, hiệu quả, verimlilik ve memnuniyet üzerine odaklanır.
• Dersin amaçları:
  • Kullanılabilirlik tanımını anlamaya çalışmak
  • ISO 9241-11 standardına göre kullanılabilirliğin belirlenmesi ve ölçütleri
  • Test türleri ve yaklaşımları
  • Görev, kullanıcı, bağlam analizi

Kullanılabilirlik

• Kullanılabilirlik, bir uygulamanın belirli görevlerin yerine getirilmesi için bir dizi çevresel senaryolar içinde kullanılma kapasitesine karşılık gelir.
• Kullanılabilirlik, Etkililik, Verimlilik ve Memnuniyet olmak üzere dört bileşenden oluşur.

Etkililik

• Etkililik, kullanıcıların amacı ulaşabildiği ölçüde ifade eder.
• Etkililik, doğruluk ve tamamlanmayı ölçer.

Verimlilik

• Verimlilik, belirlenen işi yapmak için kullanılan diger kaynaklar (zaman, maliyet vb.) kullanılma ölçümü ile değerlendirilir.
• Verimlilik, görevi tamamlamak için geçen zaman ya da izlenen yoldur.

Memnuniyet

• Memnuniyet, kullanıcıların uygulamayı kullanırken oluşan fikirlerini, duygusal tepkilerini ifade eder.
• Memnuniyet, etkililik ve verimliliğin memnuniyet üstünde etkisi olmakla beraber onlardan farklıdır.

Kullanılabilirlik Derecesini Belirleyen Faktörler

• Etkililik
• Verimlilik
• Memnuniyet
• Tasarım süreci

Kullanılabilirlik Kriterleri

• Kullanılabilirlik kriterleri, kullanılabilirlik düzeyini belirlemek için kullanılır.
• “Ürün X, kullanıcıların %70’i tarafından, ek bir eğitim gerektirmeksizin, bütün görevleri %95 doğrulukla, var olan diğer uygulamanın kullanımından %25 daha hızlı ve en azından eşit seviyede memnuniyet göstererek kullanılmaktadır.”

Kullanılabilirlik Testinin Planlanması

• Tanımla:
  • Hangi verileri toplayacaksın?
  • Bu veriler sana ne söyleyecek?
  • Hangi veri toplama metotlarına başvuracaksın?
  • Test sonuçlarını elde etmek ne kadar zaman alacak?
  • Tasarımcılara ne tür bir geridönüt vereceksin?
  • Bu planın avantaj/dezavantajlarını sırala

Kullanıcı Analizi

• Anahtar değişkenleri belirler:

  • iş ve görev becerileri
  • İşlem tecrübesi
  • eğitim
  • destek
  • çalışma pratiği
  • yaş, cinsiyet, fiziksel yetiler
  • ve pek çok diğer değişken### Kullanılabilirlik Analizi

• Kullanıcılarda eşit kadın-erkek dağılımına dikkat edilmiştir.

• 20 kadın ve 20 erkek olmak üzere toplam 40 kişi seçilmiştir.

Görev Analizi

• Kullanıcıların yerine getirmeleri beklenen davranışlarının gözlemlenmesi, tanımlanması ve alt görevleri bileşenlerine ayrılması süresidir.
• İnsan, teknoloji ve çevresel faktörlerle beraber ele alınır.

Görev Analizi Soruları

• Kullanıcı verilen görevden ne anlar?
• Hangi kararları verir?
• Ne bilmelidir?
• Nasıl yardım alır?
• Yanlışlarını nasıl telafi eder?
• Hangi fiziksel hareketleri gerçekleşmelidir?

Görev Analizi Metotları

• Gözlem
• Görüşme
• Sözlü protokol analizi
• Kendi kendine deneme
• Bilişsel modelleme (örn, GOMS analizi)
• Hiyerarşik görev analizi (HGA)

Görev Analizi Örnekleri

• Annesinin kredi kartı ile borcunu ödemek istiyorsunuz. İnternet Şubesindeki vadesiz hesabınız üzerinden annenizin kredi kartı borcunun 1 TL’sini kart no girerek ödeyiniz.
• Sistemden çıkış yapınız.

Durum Analizi

• Kullanımın fiziksel ve sosyal bağlamını içerir.
• Yer: ev, ofis, dükkan, araba, cadde vb.
• Diğer kullanıcılar ile ilişkiler: iş birliği, alıcı, pasif/aktif.

Sonuç

• Bu analizler bir aracın/yazılımın kullanılabilirliği için etkililik, verimlilik, memnuniyet, eğitim, görev ve çevre öğelerinin gereken seviyelerinin tespit edilmesinde rehberlik sağlar.

Kullanılabilirlik Değerlendirmesi Çerçevesi

• Yaklaşım ve Tür:
  • Yaklaşım: kullanıcı, uzman veya model
  • Tür: süreçsel (formatif) veya sonuçsal (sumatif)

Kullanılabilirlik Çalışmaları

• Kullanıcı tabanlı yaklaşımlar
• Uzman tabanlı yaklaşımlar
• Model tabanlı yaklaşımlar

Kullanıcı Tabanlı Yaklaşım

• Uygun bir ortamda
• Bir ya da daha fazla görevi yerine getiren
• Bir ya da daha fazla kullanıcıyı içerir
• Kullanılabilirlik testlerinde, kullanıcı, görev ve çevresel özellikler (bağlamsal değişkenler) ürünün kullanılacağı durumlarla aynı olmalıdır.

Uzman Tabanlı Yaklaşım

• Bir kullanılabilirlik uzmanı tarafından gerçekleştirilen testtir
• Kullanım planlanmış veya doğal olabilir
• Uzman olası problemlere dikkat çeker
• Önceden saptanmış kriterlere yer verebilir
• Uzman kullanıcının bakış açısından arayüzü anlamaya çalışır