Kolokwium z Metodologii Bezpieczeństwa

Metodologia Kolokwium - Streszczenie

• Bezpieczeństwo:

  • Pojęcie bezpieczeństwa wynika z wzrastającej ilości i siły zagrożeń cywilizacyjnych.
  • Jest to tzw. powszechnik, brak materialnego desygnatu.
  • Konkretyzacja następuje poprzez określenie jego znaczenia (np. bezpieczeństwo fizyczne, ekonomiczne).

• Postrzeganie zagrożeń:

  • Subiektywne: Determinowane przez indywidualne cechy (poznanie, emocje, wpływy zewnętrzne). Mogą być irracjonalne (np. wierzenia w magię).
  • Obiektywne: Wynikają z czynników niezależnych od człowieka (kosmos, genetyka, brak transparentności).
  • Sytuacyjne: Kontekst zdarzeń i stan podmiotu wpływa na percepcję zagrożeń (np. w sytuacjach kryzysowych).

• Typy zagrożeń:

  • Rzeczywiste/pozorne: Rzeczywiste - wysoce prawdopodobne (klęski żywiołowe, kryzysy); pozorne - mało prawdopodobne (plotki).
  • Aktualne/potencjalne: Aktualne - związane z bieżącymi wydarzeniami (degradacja środowiska); potencjalne - mogące wywołać skutki (nierówność społeczna).
  • Trwałe/efemeryczne: Trwałe - utrzymujące się długo (geofizyczne procesy); efemeryczne - krótkoterminowe (powodzie, epidemie).

Problemy naukowe i ich pochodzenie

• Pochodzenie: Problemy naukowe mają charakter historyczny i społeczny, ich powstanie wymaga wiedzy z psychologii, historii i socjologii.
• Heterogeniczne: Pochodzą ze źródeł zewnętrznych (zadań, konkursów, dyskusji). Wymagają predyspozycji badacza.
• Autogeniczne: Powstają z własnej inicjatywy naukowca (krytyka, nowe pytania).
• Źródła: zewnętrzne (literatura, konferencje), wewnętrzne (refleksja, krytyka), historyczny kontekst nauki.
• Kategorie problemów naukowych: niewystarczająca wiedza, nowe odkrycia, problemy twórcze.

Hipotezy naukowe

• Hipoteza: Naukowe przypuszczenie o związku między zjawiskami.
• Związek z problemami: Hipotezy odpowiadają na pytania badawcze. Mogą być identyczne z problemem (np. czy istnieje transfer motoryczny?). Pomagają rozwijać problemy i formułować konkretne pytania. Często stanowią modele przyczynowo-skutkowe.
• Weryfikacja: Eksperymenty są ważnym narzędziem, umożliwiają zmianę warunków i sprawdzenie zgodności z hipotezą. Często badania naukowe zaczynają się od intuicji.
• Wartość hipotez: Opierają się na dotychczasowej wiedzy, są testowalne, mają wartość praktyczną. Dzielą się na wartościowe, bezpodstawne i błędne.

Uzasadnienie problemu naukowego

• Specyfikacja: Określenie problemu w postaci pytania badawczego.
• Problem nadrzędny: Kontekst szerszy, teoretyczny i praktyczny
• Nowość tematu; wskazanie na wcześniejsze badania lub dotychczasową wiedzę.

Błędy w uzasadnieniu problemu naukowego

• Bezpodstawne, niewyraźne: Brak oparcia w wiedzy, brak precyzji.
• Zbyt obszerne/zbyt ciasne: Zbyt dużo/zbyt mało zagadnień w problemie.
• Niezgodność z celem: Zła definicja problemu.
• Konsekwencje: Błędy prowadzą do bezproduktywnych działań, bezładu.

Charakterystyczne zagadnienia badawcze (badania społeczne vs przyrodnicze)

• Wpływ wyników badań na rzeczywistość: Badania społeczne mogą wpływać na zachowania badanych (np. teorie Marksa); w naukach przyrodniczych, zmiany rzeczywistości zachodzą po wykorzystaniu odkryć.
• Wpływ procesu badawczego: W badaniach społecznych sam proces może wpływać na badanych; w naukach przyrodniczych, powtarzalność jest łatwiejsza.
• Uogólnienia: W naukach przyrodniczych uogólnienia są uniwersalne; w naukach społecznych są ograniczone przez czynniki historyczne i kulturowe.
• Standaryzacja: Standaryzacja upraszcza socjologiczne badania, ale upraszcza rzeczywistość.
• Doświadczenie wewnętrzne: Wpływ badacza trudny do wyeliminowania.

Instytucja społeczna i instytucjonalizacja

• Instytucja społeczna: zorganizowane twory (agendy, fundacje); formy współżycia (rodzina); zasady, normy; role społeczne.
• Instytucjonalizacja: Utrwalanie i upowszechnianie zachowań.

Kategorie metodologiczne

• Wzajemny związek zjawisk.
• Charakterystyka jednostkowa, szczególna i ogólna w badanym obszarze.
• Istoty i zjawiska - charakter trwałych cech VS zewnętrznych przejawów.
• Treść i forma - wewnętrzna struktura VS sposób organizacji.
• Konieczność i przypadkowość - wewnętrzne procesy VS czynniki zewnętrzne.
• Jakość i ilość - mierzalność VS specyficzne cechy.
• Miara - granice ilościowo-jakościowych zmian.
• Możliwość i rzeczywistość - możliwości istniejącej materii.
• Przyczyna i skutek - cechy relacji przyczynowo-skutkowych w sferze społecznej.

Badania poznawcze

• Proces rozwiązywania problemów: Problem → hipoteza → logiczne sprawdzenie → weryfikacja → potwierdzenie/obalenie.
• Trudności w weryfikacji: Zmienność zjawisk społecznych, specyficzne uwarunkowania społeczne.
• Czynniki społeczne: Historia, wartości, tradycja, obyczaje.
• Hipotezy częściowo zweryfikowane: Przydatność w teorii uogólnienia i kontekstu.
• Badania pilotażowe: Weryfikacja narzędzi i metod w warunkach badania.
• Projektowanie badań: Ustalenie problemu, danych, obiektu, metod, czasu, budżetu.

Błędy badań i ich uniknięcie

• Błędne obserwacje: Świadomie planować, używać metod pomiarowych.
• Nieuprawnione uogólnianie: Zbieranie dużych reprezentatywnych próbek.
• Wybiórcza obserwacja: Systematycznie zbierać dane (potwierdzenia i zaprzeczenia).
• Nielogiczne rozumowanie: Używać krytycznej analizy, logicznego wnioskowania.

Perspektywy na rzeczywistość

• Premodernistyczne: Zrozumienie świata, jak jest.
• Modernistyczne: Akceptacja różnorodności interpretacji.
• Postmodernistyczne: Odrzucenie obiektywnej rzeczywistości.

Wyjaśnianie idiograficzne i nomotetyczne

• Idiograficzne: Szczegółowe wyjaśnienie (konkretny przypadek).
• Nomotetyczne: Ogólne reguły, relacje między zmiennymi.

Rozumowanie indukcyjne i dedukcyjne

• Indukcja: Od szczegółów do ogólnych wniosków (analiza zebranych danych).
• Dedukcja: Od ogólnych założeń do wniosków (testowanie hipotez).