کلیات بهداشت عمومی

مجموعه ای از دانش و هنر که منجر به پیشگیری از بیماری و تامین، حفظ و ارتقاء سلامت شده و همراه با توانمندي انسان با استفاده از تالش دسته جمعي که منجر به توسعه جامعه شود.

کاهش ابتلاء به بیماری‌ها، مرگ زودرس و ناراحتی‌ها و نقص عضوهاي حاصله از بیماری‌ها در بین افراد جامعه.

علم و هنر پیشگیری از بیماریها، افزایش طول عمر و ارتقائ سالمت و کارآیی از طریق تالشهای سازمان یافته اجتماعی برای بهسازی محیط زیست، مبارزه با بیماریهای عفونی قابل انتقال، آموزش بهداشت فردی، سازماندهی خدمات پزشکی و ....

سالمت شامل حالت رفاه و آسایش جسمي، روانى و اجتماعي و تعادل سازگار این حالت در انسان است.

سالالالمتى چنالد بعالالدى اسالت شالالامل‪ :‬بعالالد معنالالوی‪ ،‬جسالالمي‪ ،‬روانالالى و اجتماعial.

اولین بار در انگلستان در سال ۱۸۷۵ یک قانون جامع به اجراء درآمد و آن قانون بهداشت عمومي در مراقبت از محیط زیست انسان بود.

به علت بروز اپیدميهاي بیماريهاي مهمي مانند طاعون و وبا‪ ،‬مسئله قرنطینه مورد توجه تمامي كشورهاي درگیر تجارت دریایي بین المللي بود و از طرفی چون بنادر ایران محل تجارت کشورهای مختلف بود.

مایهكوبي (واكسیناسیون) آبله را دكتر كلوكه فرانسوي پیشنهاد كرد. اولین بار واکسن آبله در ایران در سال ‪ 1314‬شمسي در انستیتو پاستور شروع شد.

در سال ‪ 1946‬سازمان جهانى بهداشت )‪ (WHO‬تأسیس شد و با تهیه منشور سالمت براى همه‪ ،‬جهش شدیدى به حرکت بهداشت عمومى وارد نمود.

هدف اجتماعى اصلى دولتها و سازمان جهاني بهداشت باید دستیابى همه مردم جهان در سال ‪ ۲۰۰۰‬به سطحى از سالمتى باشد كه به آنها امکان دهد به یک زندگى از نظر اقتصادى و اجتماعى مثمر برسند .

بهداشت براى همه یعنى باید بهداشت در هر جامعهاى در دسترس هر یک از افراد باشد به گونهای که موانع ارائه خدمات بهداشتی برطرف گردد.

آگاه باشید که فقر بال است و سخت تر از فقر‪ ،‬بیماری تن و سخت تر از بیماری بدن‪ ،‬بیماری دل‪ ،‬و آگاه باشید که یکی از نعمت ها وسعت مالی و باالتر از وسعت مالی‪ ،‬سالمت بدن و باالتر از سالمت بدن تقوای دل است.

دكتر تولوزان فرانسوي در سال ‪ 1243‬شمسي سازماني به نام مجلس حفظ الصحه تاسیس كرد كه در حقیقت اولین سازمان كشوري در زمینه بهداشت عمومي بود.

سازمانهاي اداري بهداشت عمومي وزارت بهداري در ایران به عنوان یك وزارت مستقل از سال ‪ 1321‬شروع به كار كرد و فعالیتهاي بهداشت عمومي محدود به امور قرنطینه و واكسیناسیون ميشد.

اقدامات پیشگیري از طریق افزایش پوشش واكسیناسیون‪ ،‬بهسازي محیط‪ ،‬تامین آب آشامیدني سالم‪ ،‬مراقبت گروههاي آسیب پذیر جامعه مثل مادران و كودكان و نظایر آن و نیز توزیع عادالنه خدمات‪ ،‬نقش عمدهاي در سالمت كلّي جامعه دارد .

سیستم بهداشت عمومي براي تامین‪ ،‬حفظ و ارتقائ سالمت‪ ،‬وظایف مهمي را به عهده دارد كه اركان عمده آن عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ -1‬تعیین نیازهاي بهداشتي و شناسایي عوامل و خطراتي كه سالمت فرد و جامعه را تهدید می كند.

‫‪ -2‬اولویت بندي نیازها و تعیین سیاستها و برنامهها و اقدام براي پاسخ به نیاز مربوطه.

‫‪ -3‬ارزشیابي وضعیت بهداشتي جامعه و یافتن نقاط قوت و نقاط قابل ارتقائ.

‫‪ -4‬تعیین سیاستها و برنامههاي كوتاه مدت و درازمدت و هماهنگ با تدابیر سازمان جهاني بهداشت براي تامین‪ ،‬حفظ و ارتقائ سالمت فرد و جامعه.

مهمترین چالش ها و خطرات موجود از منظر سازمان جهاني بهداشت كه در سیاستگذاری بهداشت عمومي باید مد نظر قرار گیرد عبارتند از‪:‬‬

                                 ‫‪ -1‬افزایش میزان حوادث غیرمترقبه طبیعي.

                                                       ‫‪ -2‬پیر شدن جمعیت.

                   ‫‪ -3‬بروز جنگهاي منطقهاي و تبعات فاجعه بار انساني آن.

‫‪ -4‬تولید و ترویج افسارگسیخته و غیرقابل كنترل مواد مخدر و داروهاي اعتیادآور.

‫‪ -5‬عدم مهار كامل و امیدواركننده سندروم نقص ایمني اكتسابي )‪.(HIV/AIDS‬‬

                                ‫‪ -6‬آلودگيهاي رو به افزایش زیست محیطي.

نظامهاي سالمت نقش بسیار مهم و مؤثري را در زندگي انسانها نسبت به گذشته‪ ،‬ایفا مينمایند. حدودا از یك قرن پیش نظامهاي سالمت سازمان یافته و به صورت پیشرفته بوجود آمدند.

در سال ‪ 1981‬در سي و چهارمین نشست سازمان جهاني بهداشت‪،‬راهكار جهاني براي تندرستي براي همه را تا سال ‪ 2000‬به منظور دستیابي همه افراد جامعه به خدمات اولیه بهداشتي مصوب نمودند.

ایران هم مثل بقیه كشورهاي دنیا با شناخت مجموعهاي از مشكالت و تنگناهاي نظام ارائه خدمات بهداشتي و درماني در سال هاي قبل از انقالب و تجربهي شكل گرفته در سالهاي نزدیك به وقوع انقالب‪ ،‬تجربههاي بین المللي‪ ،‬فضاي سیاسي خاص پس از انقالب براي اجراي نظریات و عملكردهاي جدید‪ ،‬شرایط مناسبی را براي ایجاد یك جهش اصالحي بزرگ در شكل و محتواي ارائه خدمات بهداشتي و درماني و نظام سالمت در ایران فراهم نمود.

براي انتقال خدمات بهداشتی‪ ،‬به جایي كه مردم در آنجا زندگي کرده و یا كار ميكنند و برای دسترسي ساده و آسان به گسترده ترین و اساسي ترین نیازهاي بهداشتي‪ ،‬با در نظر گرفتن اطالعات اقلیمي و جمعیتي قابل دسترس‪ ،‬براي گسترش واحدهاي بهداشتي و سطح بندي‪ ،‬ضوابطي وجود دارد كه براساس آن‪ ،‬این واحدها مورد بهره برداري قرار گرفته اند.

سطح کشوری منظور وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است که ستاد اصلی و هماهنگ کننده نظام بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی کشور است که دارای معاونتها‪ ،‬سازمانها و ادرات کل مختلفی است که هر کدام طبق شرح وظایف خود برای برقراری بهداشت و سالمت و درمان بیماران مشغول ارائه خدمت هستند.

دانشگاههای علوم پزشکی وظیفه نظارت بر فعالیتهای شبکههای بهداشت و درمان شهرستانهای تحت پوشش خود‪ ،‬حمایت و پشتیبانی از واحدهای ارائه دهنده خدمات‪ ،‬آموزش در رشتههای پزشکی و رشتههای وابسته را به عهده دارند.

در مرکز هر استان یک مرکز بهداشت استان وجود دارد که معاون بهداشتی دانشگاه‪ ،‬رئیس مرکز بهداشت استان نیز هست و مراکز بهداشت شهرستانها‪ ،‬زیر نظر مرکز بهداشت استان انجام وظیفه مینمایند.

شبکهی بهداشت و درمان در هر شهرستان کوچکترین واحد مستقل نظام بهداشتی و درمانی کشور است .... هر شهرستان دارای جمعیت شهری و روستایی است و جمعیت آن معموال حدود ‪ 100000‬تا ‪ 300000‬نفر است.

مرکز بهداشت شهرستان مسئول ارائه خدمات به جمعیت شهرستان است.

مراكز جامع سالمت شهري برحسب تراكم جمعیت یك یا چند پایگاه سالمت شهري دارد. این مراکز همانند مراکز جامع سالمت روستایي در قبال خانه بهداشت‪ ،‬پایگاههاي سالمت شهري را حمایت و پشتیبانی میکنند.

در شهرهایی که بیمارستان ندارند و نیز در شهرهایي كه دسترسي به اورژانس بیمارستان آسان نیست ..... خدمات در شرایط اورژانس ارائه می‌دهند.

خدمات بهداشتي در نظام سالمت در مناطق شهري توسط پایگاههای سالمت برای جمعیتهاي مشخص و تعریف شده ارائه ميگردد. ..... .... وظیفه پیگیري دریافت خدمات به عهده رابطین بهداشتي است.