Podcast Beta
Questions and Answers
Керей ханының билік еткен уақыты?
Жәнібек пен Керей хандары Әбілхайыр ханын қолдаған.
False
Қазақ хандығының құрылған уақыты неше жыл?
1465-1466
Керей ханның ұлы _______ басталды.
Signup and view all the answers
Төмендегі хандарды олардың билік еткен уақытымен сәйкестендіріңіз:
Signup and view all the answers
Жәнібек хан қай жылы билігін бастады?
Signup and view all the answers
Қазақ хандығының шекарасы 15 ғасырдың 70-жылдарында кеңейді.
Signup and view all the answers
Сайланған алғашқы қазақ ханы кім?
Signup and view all the answers
Жәнібек ханның тұсында Қазақ хандығы _______ нығайды.
Signup and view all the answers
Төмендегі қалаларды олардың соғысқа қатысты хандары мен сәйкестендіріңіз:
Signup and view all the answers
Әбілхайыр хандығының территориясы батысында қай жерлерді қамтыды?
Signup and view all the answers
Әбілхайыр ханның билігі кезінде халық ешқашан соғыс болған жоқ.
Signup and view all the answers
1457 жылы Өз-Темір тайшы қандай халықтан жеңілді?
Signup and view all the answers
Шыңғыс әулетінен шыққан ___ және ___ хан жаңа қалыптасып келе жатқан қазақ халқының дербес мемлекетін құру жолында қызмет етті.
Signup and view all the answers
Сәйкестендіріңіз: Әбілхайыр хандығының әрекеттері мен нәтижелері.
Signup and view all the answers
15 ғасырда Қазақстанда болған әлеуметтік-экономикалық процестердің бірі не?
Signup and view all the answers
Әбілхайыр билік етуді бастағанда ақсүйектердің экономикалық қуаты артты.
Signup and view all the answers
1459 жылы халық қай жерлерге көшіп кетті?
Signup and view all the answers
___ мен ___ хан Әбілхайыр хандығынан көшіп келген халықты басқарды.
Signup and view all the answers
Сәйкестендіріңіз: Әбілхайыр хандығының уақытындағы өзгерістер мен оқиғалар.
Signup and view all the answers
Study Notes
Казан ханлыгынын барлыкка килүе
- Казан ханлыгы 14-15 гасырлардагы Казакъстан җирләрендәге социаль-икътисади һәм этник-сәяси процесслардан туган зур вакыйга иде.
- Продуктив көчләрнең үсеше, күчмә феодалнарның икътисади көченең артуы, феодал төркемнәрнең мөстәкыйльлеккә омтылуы, шул нигездә Әбилхайыр һәм Могъолстан арасындагы көрәшнең тартышуы, социаль каршылыкларның көчәюе 15 гасырда бу дәүләтләрне таркалуга алып килде.
- Әбилхайыр ханлыгы (1428-1468) бик начар хәлдә иде. Территориясе көнбатышта Жайыктан башлап, көнчыгышта Балкаш күленә кадәр, көньякта Сырның түбәнге агымы белән Арал төбәгенә кадәр, төньякта Тобылның урта агымы белән Ертене кадәр җирне алып ятты.
- Әбилхайыр ханлыгында бер үзәккә буйсынган дәүләт булмады. Күпсанлы улусларга бүленде. Аларның башында Чыңгыз нәселеннән чыккан ханнар, күчмә кабилә башлыклары тора иде.
- Әбилхайыр ханлык чорында халык үзара сугышлардан арыган иде.
- 1446 елда Әбилхайыр Сыр буйлап Ақ Орда ханнары нәселеннән чыкканнардан Сығанак, Созақ, Аққорған, Өзент, Аркүк кебек шәһәрләрне яулап ала.
- 1457 елда Ойратлар (җир эзләгәннәр) Әбилхайырдан Төркистан төбәген яулап ала.
- Әбилхайыр ханлыгыннан чыгып, Керей һәм Жәнібек җитәкчелегендә халыкның яртысы Көнчыгыш Дешт-и-Кыпчактан Төркистан якларына һәм Каратау битләреннән Җетісуның көнбатыш өлешенә күченеп китте.
- 15 гасырда 50-70 елларда, 1459 елда Әбилхайыр ханлыгыннан Җетісуның көнбатышына, Есенбұға ханы идарәсенә Шу һәм Талас елгаларының яссылыгына күчеп килделәр.
- Керей һәм Жәнібек халыкта мөстәкыйль дәүләт төзү һәм аның сәяси һәм икътисади үсешен тәэмин итү бурычы булды.
- Җетісу кабиләләр һәм тайпалар дәүләт берләшмәсенең үзәгенә әверелде. Аларның саны 200 меңгә җитте.
- Могъолстан ханы Есенбұға Керей һәм Жәнібекне үзенең төньяк чиген саклау өчен, шулай ук үзенең энесе Тимурид Абу Саид ярдәм иткән Жүніс һөҗүменнән көнбатыш чиген саклау өчен кулланырга теләде.
- Жәнібек Казан ханлыгының беренче ханы булган Барақ ханның улы иде, Керей аның агасы Болат ханның улы иде.
- Казан ханлыгын төзүдә Барак ханның улы һәм оныгының рольләре зур иде.
- Мырза Мөхәммәд Хайдар Дулати Казан ханлыгы барлыкка килү вакытын хиҗри 870 елына (1465-1466 елларга) куя.
- Казанның беренче ханы Керей иде (1458-1473 еллар).
- Аның артыннан Жәнібек хан итеп сайланды (1473-1480 еллар).
- Әбилхайыр ханлыгыннан күчеп килүчеләр Жәнібек һәм Керейгә Казан ханлыгын көчәйтергә ярдәм итте.
- Керей һәм Жәнібекнең төп дошманнары Әбилхайырның варислары, аның улы Шайх-хайдар һәм оныклары Мөхәммәд Шайбани һәм Махмұд сұлтан иде.
- Казан ханлыгы булдыруның беренче этапларында Сыр төбәге һәм Каратау Казан ханнарының Көнбатыш Җетісудагы мөлкәтләренә иң якын иде.
- Жәнібек һәм Керей ханнар Сыр буйлап урнашкан әһәмиятле сәүдә-икътисади үзәкләрендә һәм ныгытмаларны аларга буйсындырырга тырыштылар.
- Сырның түбәнге һәм урта агымы җирләре Казанның күчмә кабиләләре өчен кышкы язгы җирләр булды.
- 70 елларда Сауран, Созақ янында зур сугышлар булды. Асы (Төркистан), Сығанакны бер вакытта Казан ханнары яулап алды, бер вакытта Мөхәммәд Шайбани яулап алды.
- Шундый сугышларның берсендә Керейнең улы Мұрындық танылган полководец иде. Ул 1480 елдан башлап хан булды.
- 15 гасырда 70 елларда Казан ханлыгының чикләре киңәя барды.
Казан ханлыгының көньяк Казакъстандагы шәһәрләр өчен шайбаниләр белән көрәше
- Көньяк Казакъстан шәһәрләре өчен шайбаниләр белән көрәш, Жәнібек ханнан соң Казан ханлыгын идарә иткән Бұрындық хан (1480-1511 еллар) вакытында да дәвам итте.
- Көнбатыш Җетісудагы мөлкәтләренә көньяктагы үзләренә караган шәһәрләргә (Созақ, Сығанақ, Сауран) таянып, беренче Казан ханнары Дешт-и-Кыпчак төньяк тарафтагы ханнарны җиңеп, үз мөлкәтләрен зурлаттылар.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Казан ханлыгы 14-15 гасырлардагы тарихи процессы турында. Әбилхайыр ханлыгының социаль-икътисади хәлләре, феодаллар арасындагы көрәш һәм халыкның үзара сугышлары өйрәнелә. Бу вакыйгаларның нәтиҗәсендә Казан ханлыгының нигезе салынды.
