Karapatang Pantao: Kahulugan at Kahalagahan

Aralin 1: Karapatang Pantao

• Ginawa at isinulat ang modyul na ito para sa iyong kapakinabangan.
• Ang modyul ay naglalayong suriin ang kahalagahan ng pagsusulong at pangangalaga sa karapatang pantao sa pagtugon sa mga isyu at hamong panlipunan.
• Sa pagtatapos ng modyul, ikaw ay inaasahang:
  • makapagpapaliwanag ng konsepto ng karapatang pantao at mga batayan nito
  • makasusuri ng bahaging ginagampanan ng mga karapatang pantao upang makatugon sa iba't ibang isyu at hamong panlipunan
  • pahahalagahan ang aktibong pakikilahok ng mamamayan batay sa kanilang taglay na mga karapatang pantao.
• Ayon sa Pandaigdigang deklarasyon ng karapatang pantao, kinikilala ng pamahalaan ang kanilang obligasyon na siguraduhing lahat ng mga tao ay tatratuhin nang pantay.

Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatang Pantao

• Ang mga pangangailangan ng tao ay dapat matugunan upang siya ay mabuhay nang may dignidad bilang tao.
• Kung wala tayong karapatang pantao, hindi natin lubusang magagamit at mapauunlad ang ating mga katangian, ang ating talino, talento at espiritwalidad.
• Ang pagkakaroon ng karapatang pantao ay bahagi na ng pagiging tao at hindi na kinakailangan pang ito ay kilalanin ng pamahalaan sa Estado sapagkat likas na itong bahagi ng tao.
• Mahalagang malaman ang ating karapatan upang matamasa natin ang mga pangunahing pangangailangan bilang tao.
• Ang pagkilala sa karapatang pantao ay pagkilala sa karapatan ng iba.

Mga Batayang Legal ng Karapatang Pantao

• Ang pagkakaroon ng karapatang pantao ay nakabatay sa mga ginagawang batas sa Pilipinas at sa mga pandaigdigang kasunduan.

Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao (Universal Declaration of Human Rights o UDHR)

• Nagtakda ang United Nations(UN) ng isang pangkalahatang pamantayan ng karapatang pantao para sa lahat ng bansa noong 1948, nang itinatag nito ang UDHR.

• Sa pamamagitan ng deklarasyong ito, kinikilala ng pamahalaan ang kanilang obligasyon na siguraduhing lahat ng mga tao ay tatratuhin nang pantay.

• Ang mga karatapatan ay naayon sa:

• Sibil-ang mga karapatan ng tao upang mabuhay na malaya at mapayapa

• Politikal-ang mga karapatan para makisali sa mga proseso ng pagdedesisyon ng pamayanan.

• Ekonomiko (pangkabuhayan)-ang mga karapatan ukol sa pagsusulong ng kabuhayan at disenteng pamumuhay.

• Sosyal (panlipunan)-ang mga karapatan upang mabuhay ang tao sa isang lipunan at isulong ang kanyang kapakanan.

• Kultural-ang mga karapatan ng taong lumahok sa buhay kultural ng pamayanan at magtamasa ng siyentipikong pag-unlad ng pamayanan.

• Ang mga probisyon ng UDHR ay ang mga sumusunod:

  • malaya at pantay-pantay.
  • kalayaan mula sa diskriminasyon.
  • karapatan sa buhay.
  • kalayaan mula sa pang-aalipin.
  • kalayaan mula sa pagpapahirap.
  • karapatang kilalanin sa harap ng batas.
  • karapatan sa pagkakapantay-pantay sa harap ng batas.
  • karapatan sa mabisang lunas ng karampatang mga hukumang pambansa.
  • kalayaan mula sa 'di-makatwirang pagdakip.
  • karapatan sa isang makatarungan at hayag na paglilitis.
  • karapatang ituring na walang-sala hanggang 'di napatutunayang nagkasala alinsunod sa batas.
  • karapatan sa ‘di-makatwirang panghihimasok. kalayaan sa pagkilos at paninirahan.
  • karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sa pag-uusig. karapatan sa isang pagkamamamayan. karapatang mag-asawa at magpamilya. karapatang mag-angkin ng ari-arian

• kalayaan ng pag-iisip, budhi at relihiyon.

• kalayaan ng pagkukuro at pagpapahayag.

• kalayaan sa mapayapang pagpupulong at pagsasamahan.

• karapatang makilahok sa pamahalaan.

• Karapatan sa kapanatagang panlipunan.

• karapatan sa paggawa.

• katapatan sa pamamahinga at paglilibang.

• karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat.

• karapatan sa edukasyon.

• karapatang makilahok nang malaya sa buhay pangkalinangan, sining at siyensiya.

• karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig.

• tungkulin sa pamayanan, at hindi maiaalis ang mga karapatang inilahad sa pahayag na ito.

Katipunan ng mga Karapatan, Saligang Batas ng 1987

• Malinaw na inilalahad sa Artikulo II, Seksyon 11 ng Saligang Batas ng 1987 ang pagpapahalaga ng Estado sa karangalan ng bawat tao at ginagarantiyahan nito ang lubos na paggalang sa mga karapatang pantao.
• Inisa-isa ng Estado sa Artikulo III ng Saligang Batas ng 1987 ang Katipunan ng mga Karapatan (Bill of Rights) ang pinagsama-samang karapatan ng bawat tao mula sa mga dating Saligang-Batas at karagdagang karapatan ng mga indibiduwal na nakapaloob sa Seksyon 8, 11, 12, 13, 18 (1), at 19.

Mga Uri ng Karapatan

• May tatlong(3) uri ng mga karapatan ang bawat mamamayan.
• Natural-mga karapatang taglay ng bawat tao kahit hindi ipagkaloob ng Estado.
• Constitutional-mga karapatang ipinagkaloob at pinangangalagaan ng Estado.
• Karapatang Politikal-kapangyarihan ng mamamayan na makilahok, tuwiran man o hindi, sa pagtatatag at pangangasiwa ng pamahalaan.
• Karapatang Sibil-mga karapatan na titiyak sa mga pribadong indibiduwal na maging kasiya-siya ang kanilang pamumuhay sa paraang nais nang hindi lumalabag sa batas.
• Karapatang Sosyo-ekonomik-mga karapatan na sisiguro sa katiwasayan ng buhay at pang-ekonomikong kalagayan ng mga indibiduwal.
• Karapatan ng Akusado-mga karapatan na magbibigay proteksiyon sa indibiduwal na inaakusahan sa anumang krimen.
• Statutory-mga karapatang kaloob ng binuong batas at maaaring alisin sa pamamagitan ng panibagong batas.

Mga Karapatang Pantao ayon sa Saligang Batas ng 1987

• karapatan sa buhay, kalayaan, o ari-arian (right to life, liberty, and property)
• karapatan laban sa hindi makatwirang paghahalughog at pagsasamsam (right against unreasonable searches and seizures)
• karapatan sa pagiging lihim ng komunikasyon at korespondensya (privacy of communication)
• kalayaan sa pananalita, pagpapahayag, o ng pamahayagan, o sa karapatan sa mapayapang magkatipon at magpetisyon sa pamahalaan (freedom of speech; right to a free press; freedom of assembly; the right of petition)
• kalayaan sa relihiyon (freedom of religion)
• kalayaan sa paninirahan at karapatan sa paglalakbay (liberty of abode and the right to travel)
• karapatan hinggil sa mga bagay-bagay na may kinalaman sa tanan (right to information)
• karapatan na magtatag ng mga asosasyon, unyon o mga kapisanan (right to form associations)
• karapatan sa wastong kabayaran (right to just compensation)
• hindi pagpapatibay ng batas na sisira sa pananagutan ng kontrata (non-impairment clause)
• malayang pagdulog sa mga hukuman (free access to court)
• karapatan ng taong sinisiyasat (right of person under custodial investigation)
• karapatan sa pyansa at malabis na pyansa (right to bail and against excessive bail)
• mga karapatan ng nasasakdal (rights of the accused)
• pribilehiyo ng writ of the habeas corpus
• karapatang sa madaliang paglutas ng mga usapin sa mga kalupunang panghukuman (right to a speedy disposition of the cases)
• karapatang hindi tumestigo laban sa kanyang sarili (right against self-incrimination)
• karapatan sa paniniwala at hangaring pampulitika (right to political beliefs and aspirations)
• karapatan laban sa malupit, imbi at di-makataong parusa (prohibition against cruel, degrading human punishment)
• 'di-pagkakabilanggo nang dahil sa pagkakautang (non-imprisonment for debts)
• karapatan laban sa makalawang masapanganib ng kaparusahan sa iisang paglabag (right against double jeopardy)
• 'di pagpapatibay ng batas ex post facto o bill of attainder sa isang demokratikong bansa.

Mayroong dalawang partidong sangkot sa realisasyon at katuparan ng mga karapatang pantao.

• Rights Holders- Ito ang lahat ng mamamayan.

• Bilang mga indibiduwal, may kaakibat itong pananagutang ALAMIN, ANGKININ at IPAGTANGGOL ang kanilang mga karapatang pantao.

• Duty Bearers- Ito ang mga taong may responsibilidad at pananagutang ipagtanggol, isulong at isakatuparan ang karapatang pantao ng mga mamamayan.

• Obligasyon ng Estado na I-RESPETO ang karapatang pantao.

• Obligasyon ng Estado na PROTEKSIYUNAN ang mga mamamayan mula sa pang-aabuso sa karapatang pantao.

• Obligasyon ng Estado na TUPARIN ang karapatang pantao ng mga mamamayan.

Commission on Human Rights (CHR)

• Ang may pangunahing tungkulin na pangalagaan ang mga karapatang pantao ng mga mamamayan.
• Nilikha ito ng Saligang Batas ng 1987 alinsunod sa Seksyon 17 (1) ng Artikulo XIII. Bilang National Human Rights Institution (NHRI), ito ay may tungkulin na tiyakin na itinataguyod at hindi nilalabag ng pamahalaan ang karapatan ng bawat indibiduwal.
• Ito ay may mandato na imbestigahan lahat ng kaso o uri ng human right violations.
• May layuning palakasin ang kapasidad ng lahat ng nanunungkulan sa pamahalaan at pribadong sektor upang mas magampanan ng Estado ang obligasyon nitong igalang, isakatuparan, at proteksiyunan ang karapatan ng lahat.