Kancerogeny i ich mechanizmy działania
46 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Które z poniższych substancji są przykładami związków nieorganicznych działających rakotwórczo?

  • Aflatoksyny, estry forbolu i nitrozoaminy
  • Benzen, 2-naftyloamina i benzydyna
  • Sadza, smoła i oleje mineralne
  • Sole arsenu, chromu i niklu (correct)
  • Który z poniższych czynników nie jest bezpośrednim kancerogenem genotoksycznym?

  • Iperyt
  • Benzopiren
  • Aflatoksyna B
  • Chlorek winylu (correct)
  • Który z poniższych związków jest uważany za promotor raka?

  • Etanol
  • Takrolimus
  • Estradiol
  • Sacharyna (correct)
  • Jak działają kancerogeny genotoksyczne pośrednie?

    <p>Reagują z DNA po przekształceniu w aktywne metabolity. (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z wymienionych czynników nie jest uważany za czynnik genotoksyczny?

    <p>Dioksyny (B)</p> Signup and view all the answers

    W jaki sposób związki alkilujące oddziałują z DNA?

    <p>Reagują z DNA poprzez tworzenie adduktów z resztami kwasu fosforowego. (C)</p> Signup and view all the answers

    Jaki jest mechanizm działania rakotwórczego benzo[a]pirenu?

    <p>Jest metabolizowany do aktywnego metabolitu, który reaguje z DNA. (B)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów nie jest przykładami interkalacji?

    <p>Wiązanie etanoloaminy z DNA (A)</p> Signup and view all the answers

    Jakie etapy składają się na proces kancerogenezy?

    <p>Inicjacja, Promocja, Inwersja, Progresja (B)</p> Signup and view all the answers

    Co charakteryzuje fazę inicjacji w procesie kancerogenezy?

    <p>Pojawienie się pojedynczej mutacji (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie zaburzenia występują w fazie promocji kancerogenezy?

    <p>Zaburzenia ekspresji genów (C)</p> Signup and view all the answers

    Jakie są skutki fazy progresji kancerogenezy?

    <p>Powstanie nowotworu i przerzutów (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie substancje zaliczamy do kancerogenów?

    <p>Substancje chemiczne o potwierdzonym działaniu rakotwórczym (A)</p> Signup and view all the answers

    Jakie działania teratogenne mogą powodować aminopteryna i metotreksat?

    <p>Wpływ na OUN i wady budowy kończyn (B)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych leków ma udowodnione działanie teratogenne, które wpływa na małpę, i jest najbardziej podobny do działania u ludzi?

    <p>Aminopteryna (D)</p> Signup and view all the answers

    Jakie są główne zwierzęta używane do badania działania teratogennego leków?

    <p>Szczury i króliki (D)</p> Signup and view all the answers

    Jaki efekt uboczny mogą wywołać NLPZ w czasie ciąży?

    <p>Martwicze zapalenie jelita cienkiego (A)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych substancji jest znana z wywoływania wad cewy nerwowej?

    <p>Kwas walproinowy (B), Karbamazepina (C)</p> Signup and view all the answers

    Jakie dawki są zazwyczaj używane do oceny działania teratogennego?

    <p>1/250, 1/50, 1/5 LD50 (A)</p> Signup and view all the answers

    Jakie działanie może mieć cyklofosfamid na noworodki?

    <p>Wpływ na OUN (D)</p> Signup and view all the answers

    Co może wywołać talidomid u płodu?

    <p>Wady cliniczno-anatomiczne i inne wady narządów (A)</p> Signup and view all the answers

    Jak długo trwają standardowe badania na zwierzętach w ocenie rakotwórczości?

    <p>18 miesięcy (A), 2 lata (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie zwierzęta są najczęściej wykorzystywane w badaniach nad działaniem rakotwórczym?

    <p>Myszy i szczury (B)</p> Signup and view all the answers

    Co jest uważane za kluczowe w badaniach nad substancjami rakotwórczymi?

    <p>Długotrwałe podawanie substancji w różnych dawkach (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie są wymagania dotyczące grup kontrolnych w badaniach na zwierzętach?

    <p>Mają być tak samo liczne jak grupy eksperymentalne (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie jest kryterium klasyfikacji mieszaniny jako rakotwórczej?

    <p>Obecność co najmniej jednego składnika rakotwórczego w odpowiednim stężeniu (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie działanie mogą wywoływać substancje rakotwórcze w zależności od gatunku zwierzęcia?

    <p>Nowotwory mogą występować różnie w zależności od gatunku i płci (C)</p> Signup and view all the answers

    Co jest wymagane w przypadku badań dotyczących substancji z nieznanym działaniem?

    <p>Badanie powinno obejmować dwa gatunki zwierząt (B)</p> Signup and view all the answers

    Jakie działania mutagenne mogą być związane z substancjami rakotwórczymi?

    <p>Nieprzewidywalne zmiany DNA (D)</p> Signup and view all the answers

    Co nie jest krytycznym elementem w badaniach nad działaniem rakotwórczym?

    <p>Ograniczenie liczby badanych zwierząt (C)</p> Signup and view all the answers

    Która grupa kancerogenów jest uznawana za pewne czynniki rakotwórcze dla ludzi?

    <p>Grupa 1 (A)</p> Signup and view all the answers

    Jakie są różnice między promotorami a inicjatorami kancerogenezy?

    <p>Promotory działają tylko w fazie promocji, a inicjatory nie. (B)</p> Signup and view all the answers

    Co to jest pełny kancerogen?

    <p>Ma zdolność inicjacji i promocji procesu nowotworowego. (C)</p> Signup and view all the answers

    Jakie czynniki są klasyfikowane jako kancerogeny w grupie 2A?

    <p>Związki o ograniczonym dowodzie z badań na ludziach i wystarczającym z badań na zwierzętach. (C)</p> Signup and view all the answers

    Czym są kokancerogeny?

    <p>Zwiększają działanie innego kancerogenu. (A)</p> Signup and view all the answers

    Jakie są cechy kancerogenów w grupie 3?

    <p>Są niesklasyfikowane pod względem rakotwórczym. (D)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych substancji jest przykładem promoterów kancerogenezy?

    <p>Estry forbolu (B), Sacharyna (D)</p> Signup and view all the answers

    Co jest prawdziwe dla grupy 4 kancerogenów?

    <p>Prawdopodobnie brak cech rakotwórczych. (B)</p> Signup and view all the answers

    W jaki sposób pochodne kamptotecyny (np. irynotekan, topotekan) działają jako cytostatyki?

    <p>Hamują replikację DNA. (A)</p> Signup and view all the answers

    Co to jest fotodimeryzacja pirymidyny?

    <p>Reakcja tworzenia wiązań chemicznych pomiędzy dwoma cząsteczkami pirymidyny w DNA. (D)</p> Signup and view all the answers

    Jaka jest główna cecha charakterystyczna zmian epigenetycznych?

    <p>Zmiany w ekspresji genów niezwiązane ze zmianami w sekwencji DNA. (A)</p> Signup and view all the answers

    Które z wymienionych czynników NIE są przykładami czynników epigenetycznych?

    <p>Promotory nowotworowe. (A)</p> Signup and view all the answers

    W jaki sposób substancje epigenetyczne wpływają na ekspresję genów?

    <p>Modyfikują strukturę chromatyny, wpływają na dostępność genów do transkrypcji. (B)</p> Signup and view all the answers

    Który z obszarów DNA jest szczególnie wrażliwy na metylację podczas zmian epigenetycznych?

    <p>Obszary bogate w cytozynę i guaninę (CpG). (B)</p> Signup and view all the answers

    Które z następujących substancji NIE są przykładami kancerogenów epigenetycznych?

    <p>Polisacharydy. (B)</p> Signup and view all the answers

    Które z wymienionych substancji są promotorami w kontekście kancerogenezy?

    <p>DDT. (A), Klofibrat. (C)</p> Signup and view all the answers

    Flashcards

    Chinina

    Alkaloid stosowany jako lek przeciw malarii.

    Aminopteryna

    Antagonista kwasu foliowego, stosowany w chemioterapii, o właściwościach immunosupresyjnych.

    Kortyzon

    Hormon wywołujący rozszczepienie podniebienia u myszy i królików.

    Teratogenność

    Potencjał substancji do wywoływania wad wrodzonych.

    Signup and view all the flashcards

    Leki teratogenne

    Substancje, które mogą powodować wady rozwojowe u płodu.

    Signup and view all the flashcards

    Zarządzanie badaniami

    Ocena teratogenności na trzech gatunkach zwierząt, zgodnie z WHO.

    Signup and view all the flashcards

    Talidomid

    Substancja znana z wywoływania wad budowy kończyn u noworodków.

    Signup and view all the flashcards

    Ocena teratogenna

    Badania szkodliwości substancji w ciąży na modelach zwierzęcych.

    Signup and view all the flashcards

    Kancerogeneza

    Proces wieloetapowy prowadzący do rozwoju nowotworu.

    Signup and view all the flashcards

    Faza inicjacji

    Pojawienie się pojedynczej mutacji, spontanicznie lub przez kancerogen.

    Signup and view all the flashcards

    Faza promocji

    Rozwój zmutowanego klonu komórkowego i zaburzenia ekspresji genów.

    Signup and view all the flashcards

    Faza progresji

    Nieodwracalny etap, w którym powstaje nowotwór.

    Signup and view all the flashcards

    Kancerogeny

    Związki chemiczne powodujące mutacje genetyczne i transformację nowotworową.

    Signup and view all the flashcards

    Ocena działania rakotwórczego

    Analiza związku między nowotworami a substancjami rakotwórczymi w środowisku.

    Signup and view all the flashcards

    Badania na zwierzętach

    Eksperymenty oceniające działanie substancji rakotwórczych w celu zrozumienia ich wpływu.

    Signup and view all the flashcards

    Mutageny

    Związki, które mogą powodować mutacje w DNA, są też często rakotwórcze.

    Signup and view all the flashcards

    Czas badania

    Okres trwania eksperymentów (18 miesięcy dla myszy, 2 lata dla szczurów) na wykrycie nowotworów.

    Signup and view all the flashcards

    Poziomy dawkowania

    Trzy poziomy dawkowania substancji rakotwórczej stosowane w badaniach na zwierzętach.

    Signup and view all the flashcards

    Klasyfikacja zagrożeń

    Podział substancji według ich szkodliwości dla zdrowia na kategorie, takie jak toksyczność lub działanie rakotwórcze.

    Signup and view all the flashcards

    Mieszaniny rakotwórcze

    Mieszanina uznawana za rakotwórczą, jeśli zawiera odpowiednią ilość składnika rakotwórczego.

    Signup and view all the flashcards

    Działanie embriotoksyczne

    Wady patologiczne, które mogą wystąpić podczas rozwoju embrionu, zwłaszcza w pierwszych tygodniach.

    Signup and view all the flashcards

    Ocena zdrowia zwierząt

    Bieżaca kontrola stanu zdrowia i zachowania zwierząt podczas badań.

    Signup and view all the flashcards

    Badania histopatologiczne

    Analiza tkanek i narządów po dwuletnich badaniach pod kątem patologicznym.

    Signup and view all the flashcards

    Grupa 1 (IARC)

    Czynniki rakotwórcze dla ludzi z dostępnymi dowodami.

    Signup and view all the flashcards

    Grupa 2A (IARC)

    Prawdopodobne czynniki rakotwórcze z badaniami na zwierzętach.

    Signup and view all the flashcards

    Grupa 2B (IARC)

    Przypuszczalnie rakotwórcze, ale z niewystarczającymi dowodami.

    Signup and view all the flashcards

    Grupa 3 (IARC)

    Nieklasyfikowalne czynniki rakotwórcze.

    Signup and view all the flashcards

    Inicjatory kancerogenezy

    Substancje rozpoczynające proces nowotworowy.

    Signup and view all the flashcards

    Promotory kancerogenezy

    Związki wspomagające rozwój guza, ale nie inicjujące go.

    Signup and view all the flashcards

    Pełny kancerogen

    Czynniki z zdolnością do inicjacji i promocji nowotworów.

    Signup and view all the flashcards

    Kokancerogen

    Związek, który zwiększa działanie kancerogenu.

    Signup and view all the flashcards

    Trójpierścieniowe związki aromatyczne

    Związki organiczne składające się z trzech pierścieni w strukturze aromatycznej.

    Signup and view all the flashcards

    Rozplecenie podwójnej nici DNA

    Zjawisko prowadzące do oddzielenia dwóch nici DNA, kluczowe w replikacji.

    Signup and view all the flashcards

    Dimeryzacja

    Proces łączenia dwóch cząsteczek w jedną, np. fotodimeryzacja pirymidyny.

    Signup and view all the flashcards

    Mechanizmy epigenetyczne

    Procesy dziedziczenia niezwiązane ze zmianą sekwencji DNA, wpływające na ekspresję genów.

    Signup and view all the flashcards

    Czynniki epigenetyczne

    Substancje powodujące zmiany w ekspresji genów, ale nie w sekwencji DNA.

    Signup and view all the flashcards

    Zaburzenia metylacji CpG

    Zaburzenia w metylacji regionów DNA, związane z wieloma nowotworami.

    Signup and view all the flashcards

    Kancerogeny epigenetyczne

    Substancje mogące wywoływać kancerogenezę poprzez zmiany epigenetyczne.

    Signup and view all the flashcards

    Metody epigenetyczne

    Mechanizmy wpływające na metylację DNA i modyfikacje białek histonowych.

    Signup and view all the flashcards

    Czynniki genotoksyczne

    Kancerogeny oddziałujące negatywnie z DNA, mogą powodować mutacje.

    Signup and view all the flashcards

    Kancerogeny genotoksyczne bezpośrednie

    Związki organiczne reagujące z DNA bez wcześniejszej biotransformacji.

    Signup and view all the flashcards

    Kancerogeny genotoksyczne pośrednie

    Ich metabolity są bezpośrednimi kancerogenami reagującymi z DNA.

    Signup and view all the flashcards

    Aflatoksyny

    Substancje naturalne, które są mutagenne, teratogenne i rakotwórcze.

    Signup and view all the flashcards

    Interkalacja

    Proces włączania małych cząsteczek do struktury DNA.

    Signup and view all the flashcards

    WWA

    Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, jak benzo(a)piren.

    Signup and view all the flashcards

    Nitrozoaminy

    Związki chemiczne o działaniu rakotwórczym i mutagennym.

    Signup and view all the flashcards

    Study Notes

    Toksykochemia - Efekty Działania Ksenobiotyków

    • Przedmiotem zajęć jest toksykochemia, obejmująca odległe efekty działania toksycznych ksenobiotyków, chemiczną kancerogenezę (działanie mutagenne, rakotwórcze, teratogenne, embriotoksyczne).
    • Materiały chronione prawem autorskim.
    • Rok akademicki 2024/2025.

    Odległe Efekty Działania Ksenobiotyków

    • Zestawienie różnych rodzajów odległych efektów działania ksenobiotyków w formie trójkątnego diagramu.
    • Mutacje.
    • Genotoksyczność.
    • Rakotwórczość.
    • Embriotoksyczność.
    • Teratogenność.

    Czynniki Kancerogenne

    • Ksenobiotyki, które powodują zmiany metabolizmu i procesów różnicowania komórek, poprzez działania genotoksyczne i epigenetyczne.
    • Działanie genotoksyczne: zdolność do wywoływania efektów toksycznych – szkodliwe zmiany dziedziczne DNA.
    • Działanie epigenetyczne: działanie uszkadzające DNA komórek.

    Chemikalia Mutagene

    • Znaczące związki alkilujące (iperyt).
    • Analogi puryn i pirymidynów (np. 5-bromouracyl).
    • Barwniki akrydynowe (np. oranż akrylowy).
    • Niektóre pestycydy (np. ZIRAN).
    • Pochodne antrachinonu (np. emodyna).
    • Kwas azotowy.
    • Hydroksyloamina.
    • Alkaloidy (np. kolchicyna).
    • Niektóre NLPZ (np. piramidon).
    • Hormony steroidowe.

    Badanie Mutacji Punktowych - Test Amesa

    • Przygotowanie szczepów bakterii Salmonella typhimurium pozbawionych zdolności syntezy histydyny.
    • Dodanie ksenobiotyku – mutagene.
    • Obserwacja powrotu zdolności syntezy histydyny (kolonie rewertantów).
    • Liczba kolonii rewertantów wskazuje na moc działania mutagennego.

    Badanie Aberracji Chromosomowych

    • Cytogenetyczne badanie szpiku kostnego u ssaków.
    • Ocena wzrostu liczby polichromatycznych erytrocytów z mikrojądrami.
    • Indukowanie dominującej mutacji letalnej przez ekspozycję zwierząt i obserwacja żywych i martwych płodów.

    Badanie Uszkodzenia DNA

    • Badanie uszkodzenia DNA i naprawy/nieplanowanej syntezy DNA w komórkach ssakowych in vitro.
    • Enzymtywiczna naprawa DNA.
    • Powoduje usunięcie uszkodzonej części i syntezę nowego łańcucha DNA.
    • Zastosowanie znakowania trytem 3H-tymidyny do DNA komórek ssaków.
    • Wymiana chromatyd siostrzanych in vitro w komórkach ssaków.
    • Wykrywanie wzajemnej wymiany DNA między dwoma chromatydami siostrzanymi podwajającego się chromosomu.

    Ocena Działania Rakotwórczego

    • Ocena zależności między częstością występowania nowotworów a obecnością substancji rakotwórczej w środowisku (wyniki po czasie).
    • Wyniki badań laboratoryjnych na zwierzętach (długi okres eksperymentów i wysokie koszty).
    • Większość związków rakotwórczych jest jednocześnie mutagenami.
    • Badanie in vitro nie wystarcza, konieczne badania na zwierzętach (myszy, szczury, chomiki).

    Substancje Nowe - Działanie Rakotwórcze

    • Badanie na 2 gatunkach zwierząt (18 miesięcy – myszy/chomiki i 2 lata – szczury): ocena wielokrotnego podawania lub jednorazowej dawki substancji i obserwacja powstawania nowotworu.
    • Badania na dużych grupach zwierząt.
    • Utrzymywanie równowagi w grupach kontrolnych.

    Ocena Działania Teratogennego

    • Wpływ substancji chemicznych lub leków na normalne rozmnażanie oraz funkcje seksualne i płodność u dorosłych.
    • Badania na zwierzętach (szczury, króliki, myszy – działanie w dużym stopniu zależne od gatunku).
    • Dobór samic - samice młode, ale dojrzałe płciowo.
    • Poziomy dawkowania (1/250, 1/50 i 1/5 LD50).
    • Obserwacja zwierząt przez minimum 28 dni i 24 miesiące.

    Toksyczność Rozwojowa

    • Toksyczność rozwojowa: wyraźna zależność dawki - odpowiedź, zależność okresu narażenia - działanie, podejście progowe, reakcje niepożądane poniżej dawki progowej zostaną wyeliminowane skutecznie.
    • Badania na zwierzętach (witamina A, aminopteryna, kofeina, androgeny, estrogeny).
    • Podawanie substancji chemicznych z karmą/wodą/dożołądkowo w czasie organogenezy.
    • Obserwacja liczby, płci, oraz masy ciała płodów, wady morfologiczne i deformacje szkieletu.

    4 Grupy Związków Teratogennych

    • Cytotoksyczne (np. związki alkilowe i związki nowotworowe).
    • Wpływające na różnicowanie (np. talidomid).
    • Nieswoiste (np. chloramfenikol).
    • Zaburzające homeostazę (np. błękit tryptanu, hydroksylomocznik)

    Podział Kancerogenów

    • Działanie kancerogenne dzieli się na:
      • Substancje o udowodnionym działaniu kancerogennym dla ludzi (dane z badań z udziałem ludzi)
      • Substancje o prawdopodobnym działaniu kancerogennym dla ludzi (dane z badań na zwierzętach)

    Klasyfikacja IARC

    • Grupa 1 - Substancje kancerogenne dla ludzi.
    • Grupa 2A - Substancje prawdopodobnie kancerogenne dla ludzi.
    • Grupa 2B - Substancje ewentualnie kancerogenne dla ludzi.
    • Grupa 3 - Substancje nieklasyfikowane pod względem kancerogenności.
    • Grupa 4 - Substancje prawdopodobnie niekancerogenne dla ludzi.

    Mechanizmy Genotoksyczne

    • Kancerogeny genotoksyczne - bezpośrednie oddziaływanie z DNA przed biotransformacją, pośrednie - oddziaływanie z DNA po biotransformacji do aktywnych metabolitów.

    Czynniki Genotoksyczne

    • WWA, związki alkilujące, aminy i amidy aromatyczne, działanie kancerogenne przez interkalację i rozerwanie/rozplecenie podwójnej nici DNA.

    Mechanizmy Epigenetyczne

    • Zmiana ekspresji genów, np. poprzez metylację DNA, modyfikację histonów i ekspresję miRNA.
    • Czynniki środowiskowe, metale, immunosuopresory, promotory.

    Studying That Suits You

    Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

    Quiz Team

    Description

    Ten quiz sprawdzi Twoją wiedzę na temat kancerogenów, ich typów oraz mechanizmów działania. Odpowiesz na pytania dotyczące substancji rakotwórczych, etapów kancerogenezy oraz różnic między czynnikami genotoksycznymi. Sprawdź, ile wiesz na temat tej ważnej tematyki zdrowotnej!

    More Like This

    Cancer and Carcinogens Quiz
    5 questions

    Cancer and Carcinogens Quiz

    StainlessRevelation avatar
    StainlessRevelation
    Carcinogens and Smoking-Related Cancers Quiz
    18 questions
    Carcinogens in Food
    10 questions

    Carcinogens in Food

    ArticulatePointillism6695 avatar
    ArticulatePointillism6695
    Carcinogens and Their Effects
    10 questions
    Use Quizgecko on...
    Browser
    Browser