Kamu Hukuku: Tanımı ve Özellikleri

Kamu Hukukunun Tanımı

• Kamu hukuku, devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin yetki ve sorumluluklarını düzenler.
• Devlet organlarının oluşumu, işleyişi ve birbirleriyle ilişkileri bu hukuk dalının konusudur.
• Bireylerle devlet arasındaki ilişkileri de düzenler.
• Devletin egemenlik yetkisine dayanarak koyduğu, genellikle emredici kuralları içerir.
• Kamu yararını sağlamak ve devletin düzenini korumak temel amaçtır.

Kamu Hukukunun Özellikleri

• Temel amaç, bireylerin değil, toplumun genel yararını gözetmektir.
• Devlet, kamu hukuku ilişkilerinde özel hukuk kişilerine göre üstün konumdadır.
• Kurallar genellikle emredicidir, taraflar aksini kararlaştıramaz.
• Kurallar, ilgili makamlar tarafından kendiliğinden (resen) uygulanır; tarafların talebine gerek yoktur.
• Kurallara uyulmaması durumunda, devlet cebri icra yetkisini kullanır.

Kamu Hukukunun Dalları

• Anayasa Hukuku: Devletin temel yapısı, organları, yetkileri ve bireylerin temel haklarını düzenler.
• İdare Hukuku: Devletin idari faaliyetleri, teşkilatı, kamu hizmetleri ve bireylerle ilişkileri düzenler.
• Ceza Hukuku: Suçlar, yaptırımlar ve ceza yargılaması usulleri bu alana girer.
• Usul Hukuku (Yargılama Hukuku):
  • Medeni Usul Hukuku: Özel hukuk uyuşmazlıklarının yargılanma usulünü düzenler ve kamu hukuku ile dolaylı ilgisi vardır.
  • Ceza Usul Hukuku: Ceza yargılamasının usulünü düzenler.
  • İdari Yargılama Hukuku: İdari işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların yargılama usulünü düzenler.
• Vergi Hukuku: Devletin vergilendirme yetkisi, vergi türleri, yükümlülükler ve yargılama usulleri ile ilgilenir.
• Devletler Umumi Hukuku (Uluslararası Hukuk): Devletler arası ilişkiler, uluslararası örgütler ve anlaşmaları düzenler.

Devlet Kavramı

• Unsurları:
  • Ülke: Devletin üzerinde egemenlik kurduğu coğrafi alandır.
  • Halk: Vatandaşlık bağı ile devlete bağlı insan topluluğudur.
  • Egemenlik: Devletin ülke ve halk üzerindeki en üstün otoritesidir; dışarıdan bağımsızlığı ifade eder.
• Egemenliğin Nitelikleri:
  • Bölünmezlik: Egemenlik yetkisi bölünemez ve paylaşılamaz.
  • Devredilmezlik: Başka bir organ veya devlete devredilemez.
  • Aslilik: Doğrudan devletin varlığından kaynaklanır.
  • Süreklilik: Devletin varlığı devam ettiği sürece devam eder.

Kamu Tüzel Kişileri

• Devletin yanı sıra kamu hizmeti yürüten ve kamu hukuku kurallarına tabi olan kuruluşlardır.
• Örnekler:
  • Belediyeler.
  • İl Özel İdareleri.
  • Üniversiteler.
  • Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT'ler).
  • Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar (Rekabet Kurumu, EPDK gibi).

Hukukun Kaynakları

• Yazılı Kaynaklar:
  • Anayasa.
  • Kanunlar (TBMM tarafından çıkarılır).
  • Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (bazı konularda kanun gücünde olabilir).
  • Yönetmelikler (kanunların uygulanmasını sağlamak için çıkarılır).
  • Genelgeler ve diğer idari düzenlemeler.
  • Uluslararası Anlaşmalar (usulüne göre yürürlüğe konulmuş olanlar kanun hükmündedir).
• Yazısız Kaynaklar:
  • Örf ve Adet Hukuku (toplumun uyguladığı ve hukuki yaptırıma bağladığı kurallar).
  • İçtihatlar (yargı kararları, özellikle yüksek mahkeme kararları).
  • Doktrin (hukuk bilginlerinin görüşleri).

Hukuk Devleti İlkesi

• Devletin tüm eylem ve işlemlerinin hukuk kurallarına uygun olması esastır.
• Keyfiliği önler ve bireylerin haklarını güvenceye alır.
• Temel Unsurları:
  • Kanunların Genelliği ve Soyutluğu: Hukuk kuralları herkese eşit uygulanmalı ve belirli kişiye yönelik olmamalıdır.
  • Kanunların Belirliliği: Hukuk kuralları açık, anlaşılır ve öngörülebilir olmalıdır.
  • İdarenin Kanuniliği: İdarenin tüm işlemleri kanuna dayanmalıdır.
  • Yargı Bağımsızlığı: Yargıçlar bağımsız olmalı ve kararlarını baskı altında olmadan verebilmelidir.
  • Hukuki Güvenlik: Bireylerin hukuki durumları öngörülebilir olmalı ve devletin keyfi müdahalelerinden korunmalıdır.
  • Kanuni Hakim Güvencesi: Herkes doğal hakimi tarafından yargılanmalıdır ve adil yargılanma sağlanmalıdır.
  • Hak Arama Özgürlüğü: Bireylerin haklarını arama ve savunma özgürlüğü olmalıdır.

Temel Hak ve Özgürlükler

• Anayasa ile güvence altına alınmış, doğuştan sahip olunan ve devletin dokunamayacağı haklardır.
• Çeşitleri:
  • Kişisel Haklar: Yaşama hakkı, vücut bütünlüğüne dokunulmazlık, kişi özgürlüğü ve güvenliği, özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı, haberleşme özgürlüğü, düşünce ve kanaat özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü bulunur.
  • Siyasi Haklar: Seçme ve seçilme hakkı, siyasi partilere üye olma hakkı, kamu hizmetlerine girme hakkı, dilekçe hakkı, bilgi edinme hakkı bulunur.
  • Sosyal ve Ekonomik Haklar: Çalışma hakkı, sendika kurma hakkı, toplu sözleşme hakkı, grev hakkı, sosyal güvenlik hakkı, sağlık hakkı, eğitim hakkı, konut hakkı bulunur.

Kamu Hizmeti

• Devlet veya diğer kamu tüzel kişileri tarafından sunulan veya denetlenen, kamu yararını sağlamayı amaçlayan faaliyetlerdir.
• Özellikleri:
  • Süreklilik: Kesintisiz sunulması gerekir.
  • Eşitlik: Herkesin eşit şekilde yararlanabilmesi gerekir.
  • Değişkenlik: Toplumun ihtiyaçlarına göre değişebilir.
  • Uyarlanabilirlik: Yeni koşullara ve gelişmelere uyum sağlayabilmelidir.

Hukuki Sorumluluk

• Hukuk kurallarına aykırı davranışlar sonucu ortaya çıkan ve tazmin yükümlülüğü doğuran durumdur.
• Kamu Hukukunda Sorumluluk Türleri:
  • Cezai Sorumluluk: Suç işlenmesi halinde ortaya çıkar ve ceza yaptırımı uygulanır.
  • İdari Sorumluluk: İdarenin hukuka aykırı eylemlerinden kaynaklanır ve tazmin yükümlülüğü doğurur (tam yargı davaları gibi).
  • Disiplin Sorumluluğu: Kamu görevlilerinin görevlerini yerine getirirken kurallara aykırı davranmaları halinde ortaya çıkar ve disiplin cezaları uygulanır.