Kahulugan at Bunga ng Ponolohiya

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Ano ang tawag sa pagbabago ng tunog sa panlaping 'pang-' kapag ang kasunod na tunog ay /b/ o /p/?

Pagpapaikli ng salita

Pagpapalit ponema

Pagkakaltas

Asimilasyon (correct)

Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng Malayang Morpema?

nagpapayapa

payapa (correct)

kabuhayan

kinamayan

Ano ang epekto ng antala sa pagsasalita?

Nagsasama ng maraming ideya

Nagbibigay ng kalituhan

Nagpapalinaw ng mensahe (correct)

Pinapabilis ang pagbigkas

Ano ang tawag sa studyo ng mga salitang-ugat at panlapi sa pagbubuo ng mga salita?

Morpolohiya Signup and view all the answers

Alin ang tamang halimbawa ng Pagpapalit ponema?

ma+dami – marami Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa prosesong nagbubura o nawawalan ng ponema sa isang salita?

Pagkakaltas Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng diiin sa pagbigkas ng mga salita?

Paglilinaw ng kahulugan Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi ikawatalikod ng haba sa pagsasalita?

Antala Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing layunin ng pangatnig na pananhi?

Upang magbigay ng dahilan o katwiran Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na pangatnig ang ginagamit sa pangatnig na pantulong?

kapag Signup and view all the answers

Ano ang halimbawa ng pangatnig na panimbang?

Pati ang napakapayat na aso ay inampon Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog sa ponolohiya?

Ponema Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa mga ponemang segmental?

Diin Signup and view all the answers

Saang bahagi ng dila ang dumidikit sa punong gilagid sa mga ponemang katinig?

Panggilagid Signup and view all the answers

Anong tipo ng ponemang segmental ang naglalaman ng mga katinig at patinig?

Ponemang Segmental Signup and view all the answers

Aling pangatnig ang ginagamit upang ipahayag ang lahat ng mga kaganapan?

at saka Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi muna kabilang sa mga uri ng pangatnig?

Ng Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng pangatnig na 'upang' sa isang pangungusap?

Nagbibigay ng layunin o dahilan Signup and view all the answers

Alin sa mga pang-ugnay ang gumagamit ng 'na' bilang pang-angkop?

Masarap na pagkain Signup and view all the answers

Aling pangatnig ang ginagamit upang ipahayag ang salungat na ideya?

Ngunit Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi isang halimbawa ng pang-ukol?

Dahil sa Signup and view all the answers

Ano ang ginagamit na pang-angkong 'ng'?

Kapag ang pinag-uugnay ay natatapos sa patinig Signup and view all the answers

Aling pangatnig ang nagtuturo ng kondisyon?

Kapag Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang tamang halimbawa ng pang-angkop na 'g'?

Sultang malupit Signup and view all the answers

Study Notes

GRAMATIKA - Kakayahang Pangkomunikatibo

Ang gramatika o gramar ay ang hanay ng mga panuntunan kung paano itinatayo ang isang natural na wika.
Ipinapakita ito ng mga nagsasalita o manunulat.
Kasama sa gramatika ang paggamit ng mga sugnay, parirala, at salita.

PANGUNGUSAP - Bahagi ng Pangungusap

Ang pangungusap ay isang mahalagang konsepto sa pag-aaral ng wikang Filipino.
Saklaw nito ang kahulugan, mga halimbawa, bahagi, kayarian, ayos, at iba't ibang uri ng pangungusap.
Kabilang din dito ang mga bantas na maaaring gamitin at tips sa pagbuo nito.
Mga halimbawa ng pangungusap:
- Ang mga isda ay lumalangoy sa karagatan.
- Nagbigay ng libreng konsultasyon si Dr. Santos.
- Nagsasagawa ng webinar ang mga guro.

SIMUNO

Ang simuno ay ang bahagi ng pangungusap na nagsasabi kung sino o ano ang paksa.
Maaaring tao, bagay, lugar o pangyayari.
Karaniwang nasa unahan ng pangungusap subalit maaaring nasa ibang bahagi pa rin.
Mga halimbawa:
- Si Lolo ay nagbabasa ng dyaryo.
- Ang cellphone ay may malinaw na camera.
- Sina Maria at Pedro ay magkaibigan.

PANAGURI

Ang panaguri naman ang nagbibigay ng karagdagang impormasyon tungkol sa simuno.
Maaari itong aksyon, katangian, o kondisyon ng simuno.
Karaniwang matatagpuan pagkatapos ng simuno.
Mga halimbawa:
- Si Lolo ay nagbabasa ng dyaryo.
- Ang halaman ay lumalago at namumulaklak.
- Sina Maria at Pedro ay magkaibigan.

SIMUNO AT PANAGURI

Ang simuno at panaguri o subject and predicate ay mahahalagang bahagi ng pangungusap.
Ang simuno ay ang paksa ng pangungusap.
Ang panaguri naman ay nagbibigay ng impormasyon tungkol sa simuno.

KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

Ang mga pangungusap ay maaaring pangkatin ayon sa bilang o uri ng diwa na bumubuo sa mga ito.

PAYAK NA PANGUNGUSAP

Binubuo ng isang buong diwa o isang sugnay na makapag-iisa.
Halimbawa:
- Si ate ay matalino.
- Si Juan ay matalino.
- Ang aso ay mataba.
- Ang guro ay nagtuturo.

PAYAK NA SIMUNO AT TAMBALANG PANAGURI

Ang halaman ay lumalago at namumulaklak.
Si Carmen ay mabait at maganda.

TAMBALANG SIMUNO AT PAYAK NA PANAGURI

Sina Maria at Pedro ay magkaibigan.
Ang daga at pusa ay magkaaway.

TAMBALANG SIMUNO AT TAMBALANG PANAGURI

Ang mga ibon at isda ay lumilipad at lumalangoy.
Sina lolo at lola ay naglalakad at namamasyal sa parke.

PANGUNGUSAP (Hugnayang Pangungusap)

Binubuo ng dalawang buong diwa o sugnay na makapag-iisa na pinag-uugnay ng pangatnig.
Maaaring magkaugnay o magkasalungat ang dalawang diwa nito.
Ang pangatnig ay mga kataga, salita o parirala na nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o payak na pangungusap.
Mga halimbawa:
- Ang aso ay tumatakbo samantalang ang pusa ay natutulog.

PANG-UGNAY

Ang pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita ng relasyon ng dalawang yunit sa pangungusap (maaaring salita, parirala, o sugnay).
Ginagamit sa pagsisimula, pagpapadaloy, at pagwawakas ng pagsasalaysay.
Uri:
Pang-angkop
Pang-ukol
Pangatnig

URI NG PANG-ANGKOP

Pang-angkop na na: Ginagamit kapag ang sinundang salita ay natatapos sa katinig maliban sa "n".
Halimbawa: masarap na pagkain, maliit na bata, matunog na balita
Pang-angkop na ng: Ginagamit kapag ang salitang sinusundan ay natatapos sa patinig.
Halimbawa: masamang panaginip, totoong mahirap, ngiting kayganda
Pang-angkop na g: Ginagamit kapag ang sinundang salita ay nagtatapos sa “n”.
Halimbawa: salaming malinaw, hanging malamig, Sultang malupit

URI NG PANG-UKOL

Isang kataga, salita, o parirala na nag-uugnay ng isang pangngalan sa ibang salita sa pangungusap.
Mga halimbawa: Alinsunod sa / alinsunod kay Laban sa / laban kay Ayon sa / ayon kay Para sa / para kay Hinggil sa / hinggil kay Kay/kina Tungkol sa / tungkol kay

URI NG PANGATNIG

Mga kataga, salita, o parirala na nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay, o payak na pangungusap.
- Pangatnig na Pamukod: Ito ay ginagamit upang ihiwalay, itanggi, o itakwil ang isa o ilang bagay o kaisipan. Mga halimbawa: o, ni, maging, at man
- Pangatnig na Panlinaw: Ginaamit upang ipaliwanag ang isang bahagi o kabuuan ng isang pangungusap. Mga halimbawa: kaya, kung gayon, at
- Pangatnig na Panubali: Binubuo ng mga pangatnig na ginagamit upang ipahayag ang pag-aalinlangan. Mga halimbawa: sana, kapag, o pag
- Pangatnig na Paninsay: Ginagamit kapag ang unang bahagi ng pangungusap ay sumasalungat sa pangalawang bahagi nito. Mga halimbawa: ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, at kahit
- Pangatnig na Panapos: Nagsasabi ng nalalapit na katapusan ng isang bahagi ng pagsasalita. Mga halimbawa: sa wakas, sa lahat ng ito, sa di kawasa

PONOLOHIYA

Pag-aaral sa mga tunog (ponema), paghinto (juncture), pagtaas-pagbaba ng mga tinig (pitch), diin (stress), at pagpapahaba ng tunog (prolonging) sa Filipino.
Sa Filipino, ang mga tunog (ponema) ay malayang nagpapalitan, at hindi binabago ang kahulugan ng mga salita.

PONEMA

Ponema segmental: Binubuo ng mga katinig at patinig.
Ponema suprasegmental: Binubuo ng tono, haba, diin, at pagtigil.

MORPOLOHIYA

Sangay ng lingguwistika na nag-aaral kung paano nagsasama-sama ang mga salitang-ugat, panlapi, at kataga upang mabuo ang mga salita.
Ang morpema ay ang batayang unit ng morpolohiya.

MORPEMA

Malayang Morpema: Binubuo lamang ng salitang-ugat at maituturing na puro. Halimbawa: buhay, kamay, payapa
Di Malayang Morpema: Binubuo ng salitang-ugat at maituturing na may halo. Halimbawa: Kabuhayan, kinamayan, nagpapayapa

MORPOPONEMIKO

Proseso kung paano nababago ang mga tunog ng mga salita kapag nilagyan ng panlapi

SINTAKS

Pag-aaral ng istruktura ng pangungusap.
Binubuo ng pagsasama-sama ng mga salita upang makabuo ng may kahulugang pangungusap.
- Halimbawa: Nanay! (Panawag), Aray! (nagsasaad ng damdamin), Opo. (Panagot sa tanong), Umuulan. (pandiwang palikas o penomenal)

SEMANTIKA

Pag-aaral tungkol sa mga kahulugan o ibig sabihin ng mga salita, kataga, at pangungusap.
Mayroong 2 dimensyon:
Konotasyon: Malalim na kahulugan ng mga salita, na hindi tuwirang isinasaad ngunit ipinahihiwatig.
Denotasyon: literal na kahulugan ng mga salita.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Suriin ang iyong kaalaman tungkol sa ponolohiya sa ating wika. Alamin ang mga terminolohiya at konsepto na may kaugnayan sa tunog, morpema, at pangatnig. Ang quiz na ito ay makakatulong sa iyo upang mas mapalalim ang iyong pang-unawa sa disiplina ng linggwistika.