इतिहासाची साधने: मध्ययुगीन भारत

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

मध्ययुगीन इतिहासाच्या साधनांचे मुख्य प्रकार कोणते आहेत?

भौतिक साधने, लिखित साधने, मौखिक साधने

किल्ल्यांचे काही महत्त्वाचे प्रकार कोणते आहेत?

गिरिदुर्ग (correct)

साक्षीपण

जलदुर्ग (correct)

वनदुर्ग (correct)

शिलालेख म्हणजे दगडावर किंवा भिंतीवर कोरलेले लेख असतात.

True

ताम्रपटांवर ___________ माहिती कोरलेली असते.

राजाज्ञा Signup and view all the answers

लेखनातील अतिशयोक्ती, प्रतिमा, प्रतीके, अलंकार हे कोणत्या संदर्भात महत्त्वाचे असतात?

ऐतिहासिक साधनांच्या जतनात Signup and view all the answers

कोणत्या नाण्यावर धार्मिक समन्वयाची जाणीव होते?

पेशव्यांच्या नाण्यावर Signup and view all the answers

तवारिख म्हणजे काय?

ऐतिहासिक घटना रचण्यात येणारे लेखन Signup and view all the answers

भौतिक साधनांमध्ये __________ चा समावेश असतो.

किल्ले Signup and view all the answers

इतिहासलेखनात लेखकाचा निःपक्षपातीपणा महत्त्वाचा नसतो.

False Signup and view all the answers

मध्ययुगीन काळातील ऐतिहासिक साधनांचे वर्गीकरण कोणते?

सर्व उपरोक्त Signup and view all the answers

किल्ले, इमारती, आणि स्मारके हे सर्व भौतिक साधनांचे प्रकार आहेत.

True Signup and view all the answers

भौतिक साधनांमध्ये किल्ल्यांचे __________ स्थान असते.

महत्त्वपूर्ण Signup and view all the answers

शिलालेख म्हणजे काय?

दगडावर किंवा भिंतीवर कोरलेले लेख. Signup and view all the answers

ताम्रपट म्हणजे काय?

तांब्याच्या पत्र्यावर कोरलेले लेख. Signup and view all the answers

भौतिक साधने आणि त्यांचा प्रकार जुळवा:

किल्ले = भौतिक साधने शिलालेख = लिखित साधने कथा = मौखिक साधने ताम्रपट = लिखित साधने Signup and view all the answers

इति+ह+आस हा शब्दाचा अर्थ काय?

असे घडले. Signup and view all the answers

इतिहासाची साधने विश्वसनीय पुराव्यावर आधारित असावीत.

True Signup and view all the answers

इतिहासाचे साधने का महत्त्वाचे आहेत?

त्यांच्याद्वारे भूतकाळातील घटनांची माहिती मिळते. Signup and view all the answers

Study Notes

इतिहासाची साधने

भारताच्या मध्ययुगीन इतिहासाचा कालावधी इसवी सनाच्या नवव्या शतकापासून अठराव्या शतकाच्या अखेरपर्यंतचा आहे.
भौतिक साधने म्हणजे भूतकाळातील घटनांची माहिती देणारे स्मारके, किल्ले, इमारती, लेणी, ताम्रपट, नाणी, आणि शिलालेख.
इतिहास हा शास्त्रशुद्ध आणि पद्धतशीर माहितीवर आधारलेला असावा लागतो; त्याला पुरावे असावा लागतो.
किल्ल्यांचे महत्त्वाचे प्रकार: गिरिदुर्ग, जलदुर्ग, वनदुर्ग, भुईकोट.
शिलालेख म्हणजे दगडावर किंवा भिंतीवर कोरलेले लेख, जसे तंजावरच्या बृहदीश्वर मंदिरातील लेख.
तांब्याच्या पत्र्यावर तयार केलेल्या लेखांना 'ताम्रपट' असे म्हणतात, ज्यात राजाज्ञा आणि निवाडे असतात.
ऐतिहासिक नाण्यांवर राज्यकर्त्यांची माहिती, त्यांचा काळ, धार्मिक संकल्पना आणि आर्थिक स्थितीचे संकेत असतात.
लिखित साधनांची श्रेणी: भूर्जपत्रे, ग्रंथ, तवारिख (ऐतिहासिक आकडेवारी), पत्रव्यवहार, बखरी, चरित्रे.
इतिहासाच्या साधनांचे मूल्यमापन महत्त्वाचे आहे, ज्यात अस्सलपणा आणि विश्वसनीयता तपासली जाते.
लेखकांचा निःपक्षपातीपणा आणि तटस्थता इतिहासलेखनात अवश्य असावी लागते.
ऐतिहासिक साधनांच्या जतनासाठी योग्य उपाय योजना केली जावी लागते.

भौतिक साधने

किल्ले, स्मारक, आणि इमारतींचा समावेश करतो; त्यांच्यातून भौतिक वास्तुकलेची प्रगती, आर्थिक स्थिती आणि सांस्कृतीची माहिती मिळते.
पाण्याच्या साठवणुकीसाठी विहिरी, दर्गे, चर्च आणि अन्य धार्मिक स्थळे महत्त्वाची आहेत.

लिखित साधने

या साधनांद्वारे इतिहासातील महत्त्वाच्या घटनांची माहिती मिळते.
साहित्यामध्ये विविध भाषांचे लिपी आणि शैलीचे वर्णन केला जातो.
खाण्यापिण्याचे पदार्थ, वेशभूषा, सण-समारंभ यांचे प्रदर्शन होते.

मौखिक साधने

सामान्य जनतेच्या अनुभवांवर आधारित असलेल्या माहितीच्या स्वरूपात ग्राहक केले जाते.
ऐतिहासिक किस्से आणि वाचा भविष्यात साधित किमतीचा पुरावा बनतात.

ऐतिहासिक साधनांचे मूल्यमापन

अस्तित्वात असलेल्या ऐतिहासिक साधनांची विश्वसनीयता तपासणे आवश्यक आहे.
लेखनातील अतिशयोक्ती, प्रतिमा आणि प्रतीके यावर लक्ष ठेवा.
साधनांच्या माहितीची प्रमाणिकता आणि संदर्भ यांचं भौतिक आणि ऐतिहासिक महत्व असतं.

इतिहासाची साधने

भारताच्या मध्ययुगीन इतिहासाचा कालावधी इसवी सनाच्या नवव्या शतकापासून अठराव्या शतकाच्या अखेरपर्यंतचा आहे.
भौतिक साधने म्हणजे भूतकाळातील घटनांची माहिती देणारे स्मारके, किल्ले, इमारती, लेणी, ताम्रपट, नाणी, आणि शिलालेख.
इतिहास हा शास्त्रशुद्ध आणि पद्धतशीर माहितीवर आधारलेला असावा लागतो; त्याला पुरावे असावा लागतो.
किल्ल्यांचे महत्त्वाचे प्रकार: गिरिदुर्ग, जलदुर्ग, वनदुर्ग, भुईकोट.
शिलालेख म्हणजे दगडावर किंवा भिंतीवर कोरलेले लेख, जसे तंजावरच्या बृहदीश्वर मंदिरातील लेख.
तांब्याच्या पत्र्यावर तयार केलेल्या लेखांना 'ताम्रपट' असे म्हणतात, ज्यात राजाज्ञा आणि निवाडे असतात.
ऐतिहासिक नाण्यांवर राज्यकर्त्यांची माहिती, त्यांचा काळ, धार्मिक संकल्पना आणि आर्थिक स्थितीचे संकेत असतात.
लिखित साधनांची श्रेणी: भूर्जपत्रे, ग्रंथ, तवारिख (ऐतिहासिक आकडेवारी), पत्रव्यवहार, बखरी, चरित्रे.
इतिहासाच्या साधनांचे मूल्यमापन महत्त्वाचे आहे, ज्यात अस्सलपणा आणि विश्वसनीयता तपासली जाते.
लेखकांचा निःपक्षपातीपणा आणि तटस्थता इतिहासलेखनात अवश्य असावी लागते.
ऐतिहासिक साधनांच्या जतनासाठी योग्य उपाय योजना केली जावी लागते.

भौतिक साधने

किल्ले, स्मारक, आणि इमारतींचा समावेश करतो; त्यांच्यातून भौतिक वास्तुकलेची प्रगती, आर्थिक स्थिती आणि सांस्कृतीची माहिती मिळते.
पाण्याच्या साठवणुकीसाठी विहिरी, दर्गे, चर्च आणि अन्य धार्मिक स्थळे महत्त्वाची आहेत.

लिखित साधने

या साधनांद्वारे इतिहासातील महत्त्वाच्या घटनांची माहिती मिळते.
साहित्यामध्ये विविध भाषांचे लिपी आणि शैलीचे वर्णन केला जातो.
खाण्यापिण्याचे पदार्थ, वेशभूषा, सण-समारंभ यांचे प्रदर्शन होते.

मौखिक साधने

सामान्य जनतेच्या अनुभवांवर आधारित असलेल्या माहितीच्या स्वरूपात ग्राहक केले जाते.
ऐतिहासिक किस्से आणि वाचा भविष्यात साधित किमतीचा पुरावा बनतात.

ऐतिहासिक साधनांचे मूल्यमापन

अस्तित्वात असलेल्या ऐतिहासिक साधनांची विश्वसनीयता तपासणे आवश्यक आहे.
लेखनातील अतिशयोक्ती, प्रतिमा आणि प्रतीके यावर लक्ष ठेवा.
साधनांच्या माहितीची प्रमाणिकता आणि संदर्भ यांचं भौतिक आणि ऐतिहासिक महत्व असतं.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

हा क्विझ भारताच्या मध्ययुगीन इतिहासाच्या साधनांवर आधारित आहे. यामध्ये भौतिक साधने जसे की किल्ले, शिलालेख, आणि इमारतींचा समावेश आहे. या साधनांच्या माध्यमातून ऐतिहासिक घटनांचा अभ्यास करण्यात येतो.