İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi

Türkiye ve Dünya'da İş Sağlığı ve Güvenliği

• Uluslararası düzenlemeler ve ulusal mevzuat, çalışanların iş hayatında korunmasını ve güvenli bir çalışma ortamının sağlanmasını amaçlar.
• Ülkemizdeki iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları, sanayileşme düzeyine bağlı olarak yasal, tıbbi ve teknik çalışmalar ile gelişmiş olup, farklılık göstermektedir.
• Çalışanlar açısından iki temel risk vardır: iş kazaları ve meslek hastalıkları.

ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Verileri

• ILO verilerine göre ölümlü iş kazası oranları İngiltere'de en düşükken, Türkiye, Hindistan ve Rusya'da en yüksektir.
• Türkiye'deki ölümlü iş kazası oranı, İngiltere'nin 15 katı fazladır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Ulusal Stratejisi

• İş kazaları ve meslek hastalıklarında belirgin riskli sektörlerin belirlenmesi ve sektörel analizler, iş sağlığı ve güvenliği politikasının belirlenmesi açısından önemlidir.
• Bu alanda, SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) istatistikleri, verilerin incelenmesinde önemli bir kaynaktır.
• İnşaat, metal, maden ve taşımacılık sektörleri, riskli sektörler arasında ön plana çıkmaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi

• İnsanlığın doğa ile mücadelesi, üretim araçlarındaki değişim ve dönüşümler iş sağlığı ve güvenliği sorunlarını gündeme getirmiştir.
• Sanayi devrimi öncesinden günümüze, iş sağlığı ve güvenliğinin tarihsel değişimi önemlidir.
• Heredot ve Hipokrates, yüksek enerjili besinlerle insan sağlığının önemli olduğunu ve kurşun gibi maddelerin zararlı olduğunu vurgulamışlardır.
• Roma İmparatorluğu döneminde de toksikoloji ve zararlı maddelerden korunma yöntemleri üzerinde çalışmalar yapılmıştır.
• Paracelsus, Agricola ve Ramazzini, çalışanların sağlık ve güvenlik sorunlarının çözümünde önemli çalışmalara imza atmıştır.
• Ramazzini, 1713'te ‘’De Morbis Artificum Diatriba’’ adlı eserinde, iş kazalarını önlemek için iş yerlerinde koruyucu güvenlik önlemlerinin alınması gerektiğini savunmuştur.

Sanayi Devriminin Sonuçları ve Yasal Düzenlemeler

• Sanayi devrimi, iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının çözümüne yönelik yasal düzenlemelerin yoğunlaşmasını sağlamıştır.
• İngiltere'de, madencilik sektöründe başlayan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk yasal düzenlemeler, zamanla diğer sektörlere yayılmıştır.
• 1802'de çıkarılan "Çırakların Sağlığı ve Morali" yasası, iş yerlerinin havalandırılması ve çalışma saatlerinin sınırlandırılması gibi düzenlemeler içermekteydi.
• 1833'te çıkarılan Fabrikalar Yasası, çocuk işçiliğine ve iş kazalarına yönelik daha kapsamlı önlemler getirdi.
• 1847'de 10 Saat Yasası ile 1848'de 8 Saat Yasası, çalışma saatlerinin sınırlandırılması amacıyla çıkarıldı.
• ILO, 1919'da kurularak, dünya çapında iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına önemli katkılar sağlamıştır.

Türkiye'deki İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunları

• Türkiye'de; 1936'da 3008 sayılı, 1971'de 1475 sayılı, 2003'te 4857 sayılı ve 2012'de 6331 sayılı İş Kanunları, iş sağlığı ve güvenliğini düzenleyen önemli mevzuatlar arasında yer almaktadır.
• 1946'da Çalışma Bakanlığı'nın kurulması ile sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği alanında önemli bir gelişme olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu'nda İş Sağlığı ve Güvenliği

• Osmanlı Devleti’nde 1502’de Bursa Belediye Kanunu çıkarılmıştır.
• Kütahya Fincancılar Sözleşmesi ve Ahlıkçıların çalışma ortamı ve güvenliği için düzenlemeler yapılmıştır.
• Loncalar, ortak sandıklar ve Teavün sandıkları, o dönemde işçi sağlığı ve güvenliği konularındaki öncü uygulamalardır.

Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi

• Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde, Polis Nizamnamesi, Dilaverpaşa Nizamnamesi, Maadin Nizamnamesi ve Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti gibi düzenlemeler yapılmış, işçi sağlığı ve güvenliğinin öncü örnekleri görülmüştür.

Türkiye Cumhuriyeti Dönemi

• 1921'de Ereğli Kömür Havza Yasası (2 tane), 1924’te hafta tatili, 1926’da borçlar, 1930’da Umumi Hıfzısıhha kanunu, 1936'da 3008, iş kanunu öncü örnekleridir.
• 1946'da Çalışma Bakanlığı kurulmuş ve Çalışma Bakanlığı Kuruluş Yasası ile sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği alanına dahil edilmiştir.
• 1971'de 1475, 2003'te 4857 sayılı iş kanunları çıkarılarak konu üzerinde çalışmalar yoğunlaşmıştır.

Bazı Avrupa Ülkelerinde İSG Uygulamaları

• Almanya ve İsvç'te işverenlerin, iş sağlığı ile ilgili uzman hizmetlerinden faydalanmak zorunda olması, ülkedeki iş güvenliği standartlarını yansıtmaktadır.
• Hollanda ve Avusturya'da ise, işletmelerin hem dahili hem de harici önleme hizmetlerinden yararlanmalarını zorunlu kılınan düzenlemeler mevcuttur.

ILO Sözleşmeleri

• Birçok uluslararası sözleşme, iş sağlığı ve güvenliği alanında önemli düzenlemeler getirmektedir. Örnek ILO sözleşmeleri; Ayrımcılığı Önleme, Çalışma Ortamı Gözetimini Düzenleme gibi konuları içermektedir.

Uluslararası Kuruluşlar

• ILO, WHO, ve OSHA EU gibi uluslararası kuruluşların, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki çalışmalar önemli rol oynamaktadır. ILO’nun dört stratejisi; çalışma standartlarını iyileştirmek, temel ilke ve hakları geliştirmek, kadın ve erkeklere eşit iş imkanları sağlamak ve sosyal korunmayı daha kapsamlı hale getirmektir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

• WHO, 1948 yılında kurulmuş olup; Türkiye de bu kuruluşun üyesi olmuştur.
• WHO'nun bir görevi, insan sağlığı ve dünyadaki barış için çalışmak olup; 7 Nisan her yıl "Dünya Sağlık Günü" olarak kutlanmaktadır.

Kaynaklar

• Bu bölümde, sunumdaki kaynaklar (Altın, Taşdemir, Özkiliç, Selek) listelenmektedir.
• Her kaynağın hangi konuda bilgi verdiği veya hangi kanun/yayınla alakalı olduğu açıkça belirtilmelidir.

Bu quiz, Türkiye ve dünya genelinde iş sağlığı ve güvenliği konularını kapsar. Uluslararası düzenlemelerden, Türkiye'deki uygulamalara ve ILO verilerine kadar geniş bir yelpazeyi inceleyeceksiniz. İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik temel stratejileri öğrenin.