İnsan orqanizminin səviyyələri

• İnsan orqanizmi canlı bir sistemdir, müxtəlif səviyyələrdə təşkil olunub.
• İnsan orqanizminin təşkili molekulyar, hüceyrə, toxuma, orqan, sistem və orqanizm səviyyələrindən ibarətdir.
• Molekulyar səviyyədə zülallar, karbohidratlar, lipidlər və nuklein turşuları kimi bioloji molekullar var.
• Hüceyrə səviyyəsi orqanizmin struktur və funksional vahidi olan hüceyrələrdən ibarətdir.
• Toxuma səviyyəsində oxşar hüceyrələr və hüceyrəarası maddələr yer alır.
• Dörd əsas toxuma tipi epitel, birləşdirici, əzələ və sinir toxumalarıdır.
• Orqan səviyyəsində müxtəlif toxumalar bir araya gələrək müəyyən bir funksiyanı yerinə yetirir, məsələn, ürək və böyrək.
• Sistem səviyyəsində oxşar funksiyaları yerinə yetirən orqanlar bir araya gələrək sistemləri təşkil edir, məsələn, həzm və tənəffüs sistemləri.
• Orqanizm səviyyəsi bütün sistemlərin inteqrasiyası nəticəsində formalaşan tam bir orqanizmdir.
• İnsan orqanizminin əsas sistemləri dayaq-hərəkət, sinir, endokrin, qan-damar, tənəffüs, həzm, sidik-cinsiyyət və immun sistemləridir.

Dayaq-Hərəkət Sistemi

• Skelet və əzələlərdən ibarətdir.
• Skelet bədənə dayaq olur, daxili orqanları qoruyur və hərəkəti təmin edir.
• Əzələlər skeletə bağlanaraq hərəkəti təmin edir.
• Skelet sümüklərinin sayı təxminən 206 ədəddir.
• Əzələlərin sayı 600-dən çoxdur.

Sinir Sistemi

• Beyin, onurğa beyni və sinirlərdən təşkil olunmuşdur.
• Bədənin fəaliyyətini koordinasiya edir, xarici mühitlə əlaqəni təmin edir.
• Mərkəzi (beyin və onurğa beyni) və periferik sinir sistemləri (sinirlər) kimi iki əsas hissədən ibarətdir.

Endokrin Sistemi

• Hormonlar vasitəsilə bədənin fəaliyyətini tənzimləyən vəzlərdən ibarətdir (məsələn, qalxanabənzər vəz, böyrəküstü vəz).
• Hormonlar qana ifraz olunan və müəyyən hüceyrələrə təsir edən kimyəvi maddələrdir.
• Böyümə, inkişaf, maddələr mübadiləsi və reproduksiyanı tənzimləyir.

Qan-Damar Sistemi

• Ürək və qan damarlarından (arteriyalar, venalar, kapilyarlar) ibarətdir.
• Qanı bütün bədənə daşıyır, oksigen və qida maddələrini çatdırır, karbon qazı və tullantıları uzaqlaşdırır.
• Ürək qanı pompalayan əsas orqandır.
• Qan plazma və formalı elementlərdən (eritrositlər, leykositlər, trombositlər) ibarətdir.

Tənəffüs Sistemi

• Ağciyərlər və tənəffüs yollarından (burun, трахея, бронхlar) ibarətdir.
• Oksigeni qana daxil edir və karbon qazını bədəndən xaric edir.
• Ağciyərlər qaz mübadiləsinin baş verdiyi əsas orqandır.

Həzm Sistemi

• Ağız, qida borusu, mədə, nazik bağırsaq, yoğun bağırsaq və qaraciyər, mədəaltı vəzi kimi köməkçi orqanlardan ibarətdir.
• Qidanı həzm edir, qida maddələrini sorur və tullantıları xaric edir.
• Həzm prosesi qidanın mexaniki və kimyəvi yolla parçalanmasıdır.

Sidik-Cinsiyyət Sistemi

• Böyrəklər, sidik axarları, sidik kisəsi, sidik kanalı və cinsiyyət orqanlarından ibarətdir.
• Qanı təmizləyir, tullantıları xaric edir, su-duz balansını tənzimləyir və reproduksiyanı təmin edir.
• Böyrəklər qanı süzən və sidik əmələ gətirən əsas orqandır.

İmmun Sistemi

• Limfa düyünləri, dalaq, timus və immun hüceyrələrindən (leykositlər) ibarətdir.
• Bədəni xəstəlik törədicilərdən qoruyur.
• İmmun cavabı orqanizmin patogenlərə qarşı müdafiə reaksiyasıdır.
• Orqanizmin daxili mühiti qan, limfa və hüceyrəarası mayedən ibarətdir.
• Daxili mühitin sabitliyi (homeostaz) orqanizmin normal fəaliyyəti üçün vacibdir.
• Maddələr mübadiləsi (metabolizm) orqanizmdə baş verən kimyəvi reaksiyaların cəmidir.
• Enerji mübadiləsi orqanizmin enerji əldə etməsi və istifadəsi prosesidir.
• İnsan orqanizminin tənzimlənməsi sinir və endokrin sistemlər vasitəsilə həyata keçirilir.
• Yaşlanma orqanizmdə zamanla baş verən dəyişikliklərdir.
• Ölüm orqanizmin həyat fəaliyyətinin dayanmasıdır.
• Genetika irsiyyət və dəyişkənlik haqqında elmdir.
• İrsiyyət valideynlərdən övladlara əlamətlərin ötürülməsidir.
• Dəyişkənlik eyni növə aid fərdlər arasında fərqlərin olmasıdır.
• Xəstəliklər orqanizmin normal fəaliyyətinin pozulmasıdır.
• Profilaktika xəstəliklərin qarşısının alınmasıdır.
• Müalicə xəstəliklərin sağaldılmasıdır.
• Sağlamlıq orqanizmin fiziki, psixi və sosial rifah halıdır.

İnsan orqanizminin təşkili molekulyar, hüceyrə, toxuma, orqan və sistem səviyyələrindən ibarətdir. Hər səviyyə özünəməxsus funksiyaları yerinə yetirir. Bütün sistemlərin inteqrasiyası nəticəsində tam bir orqanizm formalaşır.