Inleiding tot Criminalistiek

Inleiding tot Criminalistiek

• De cursus behandelt de basisprincipes van criminalistiek en de rol van deskundig bewijs in het recht.
• De lesindeling omvat klassieke criminalistiek, waarborgen in forensisch onderzoek, drugsdumpings en Bayesiaanse statistiek.

Wat is Criminalistiek?

• Criminalistiek richt zich op de ontwikkeling en toepassing van technische en natuurwetenschappelijke methoden voor sporenonderzoek.
• Doel is de waarheidsvinding in de rechtspleging.
• Prof. dr. A.P.A. Broeders definieerde criminalistiek in 2003 als zodanig.

Forensische Wetenschap

• Forensische wetenschap is het toepassen van wetenschappelijke principes en technieken ten behoeve van het rechtssysteem bij strafrechtelijke, civiele en reguleringskwesties.
• De definitie is afkomstig van de AAFS (American Academy of Forensic Sciences).

Criminalistiek versus Forensische Wetenschap

• Criminalistiek is een onderdeel van de forensische wetenschap.
• Niet alle disciplines binnen de forensische wetenschap worden ingezet voor waarheidsvinding in de criminalistiek.

Onderwerpen buiten de Criminalistiek

• Onderzoek naar wapens en munitie
• Rechtpsychologie
• Dactyloscopie
• Toxicologie
• Forensische Accountancy
• Verfonderzoek
• Criminologie
• Forensische psychiatrie
• Vergelijkend handschriftonderzoek
• DNA

Rol van een Deskundige

• Een deskundige/forensisch onderzoeker redeneert terug van gevolg naar oorzaak met forensisch bewijs als argument.
• De centrale vraag is: hoe sterk is het bewijs en wat is de waarde hiervan?

Onderzoeksdoelen in de Criminalistiek

• Identificatie: Het vaststellen van wat iets is.
• Classificatie: Het indelen van sporen in een bepaalde klasse of soort.
• Kwantificatie: Het bepalen van de hoeveelheid of concentratie van een stof.
• Individualisatie: Het identificeren van de unieke herkomst van sporen.
• Associatie: Aantonen van relevant contact tussen bijvoorbeeld twee voorwerpen.
• Reconstructie: Het reconstrueren van de toedracht, aard en plaats van een gebeurtenis.
• Inman & Rudin publiceerden over deze onderzoeksdoelen.

Voorbeeld Onderzoeksdoelen

• Bij een inbraak met een vernield raam, waar vezels worden gevonden, zijn verschillende onderzoeksdoelen van toepassing.
• Identificatie: Wat zijn de vezels?
• Classificatie: Tot welke categorie behoren de vezels?
• Kwantificatie: Hoeveel vezels zijn er?
• Individualisatie: Wat is de unieke herkomst van de vezels?
• Associatie: Is er een link tussen de vezels en andere objecten?
• Reconstructie: Wat is de toedracht van de inbraak?

Deskundigenbewijs in de Rechtspleging (art. 339 Sv)

• Mogelijke bewijsmiddelen zijn eigen waarneming van de rechter, verklaringen van de verdachte, getuigenverklaringen, deskundigenverklaringen en schriftelijke bescheiden.
• De waardering van bewijs is aan het oordeel van de rechter, tenzij de wet anders bepaalt.
• In het civiel recht en bij reglementaire geschillen is meer toegestaan dan in het strafrecht.
• Forensische wetenschap is een hulpmiddel om de doelen van de rechtspleging optimaal te realiseren.

Eisen aan het Deskundigenbewijs: de Daubert Criteria

• De theorie of methoden moeten getoetst kunnen worden
• Het onderliggende onderzoek moet gepubliceerd zijn.
• Er moet een kleine foutenmarge zijn bij de gebruikte methode.
• Erkend door vakgenoten.
• Dit zijn criteria voor de beoordeling van deskundigenbewijs, afkomstig uit de VS.

Helmondse Carnavalsmoord: Casus

• De Helmondse carnavalsmoord illustreert het belang van de juiste deskundigheid.
• Schoenmaker Wouterse, een orthopedisch voet- en schoentechnicus deed uitspraken over de maat en de manier van lopen van de verdachte.
• Wouterse stelde dat het uitgesloten was dat iemand anders dan de verdachte de sporen had gezet.
• Deskundige Broeders keek naar de paslengte van de schoensporen en concludeerde dat de verdachte de afdrukken kon hebben gezet.
• Deskundige Spoor schatte in dat circa 108 mensen de schoensporen veroorzaakt zouden kunnen hebben.
• Geen van de deskundigen vergeleek de schoenen van de verdachte met de sporen op de plaats delict.

Oordeel Hoge Raad

• Deskundigenbewijs was cruciaal in deze zaak.
• Als de deskundigheid wordt betwist, moet de rechter dit verweer goed gemotiveerd verwerpen.
• Het erbij halen van extra deskundigen die de eerdere conclusies niet verwerpen, is niet genoeg.
• De Hoge Raad vernietigde het vonnis.

Belangrijke vragen bij deskundigenbewijs

• Wat is het beroep, de opleiding en de ervaring van de deskundige?
• Strekt de deskundigheid zich uit over de materie waarover de deskundige zich uitspreekt?
• Welke methode heeft de deskundige gebruikt?
• Wat is de betrouwbaarheid van de gebruikte methode?
• Was de deskundige in staat de methode vakkundig toe te passen?

Betrouwbaarheidsverweren

• Het Poppenspel: De verwerping van een gemotiveerd verweer tegen een onbetrouwbare methode moet gemotiveerd worden.
• De computergame: Een gemotiveerd verweer met een deskundigenrapport mag niet verworpen worden zonder dit rapport in het oordeel te betrekken.
• De Psycholoog I: Betwisting van de geloofwaardigheid van een minderjarig slachtoffer bij seksueel misbruik vereist een gemotiveerd deskundigenrapport als verweer.
• Fotoconfrontatie met niet-gelijkende figuranten: Slechts een klein deel van de figuranten voldoet aan het signalement, de rechter beslist.
• Het Petje: Betwisting van herkenning via een enkelvoudige confrontatie, de rechter beslist.
• De Psycholoog II: Betwisting van de methode om de betrouwbaarheid van getuigen/slachtoffers te bepalen, de rechter beslist.

De Forensisch Deskundige

• Een professioneel forensisch deskundige moet over expertise beschikken.
• De deskundige moet door studie of ervaring geschoold zijn in de forensische wetenschap.
• De deskundige moet bewust zijn van het gewicht dat aan zijn rapportage kan worden toegekend.

Gevaren van Deskundigenbewijs

• Plunderen: selectief gebruik van resultaten.
• Verschuilen: rechter/OvJ verschuilt zich achter conclusie deskundige.
• Verzwijgen: onthouden van ontlastende of niet-belastende bevindingen.
• Blind vertrouwen: aannemen dat de deskundige altijd gelijk heeft.
• Onheuse behandeling: deskundige krijgt niet alle informatie van politie en justitie.

Selecteren van Citaten

• De Hoge Raad staat rechters toe om citaten uit deskundigenrapporten te selecteren.
• Dit kan tot gevaren leiden.