İçten Yanmalı Motor Yapısı ve Parçaları

İçten Yanmalı Bir Motorun Genel Yapısı ve Parçaları

Motor Bloğu

• Motor bloğu, piston, biyel, krank gibi temel fonksiyonel parçaları bulunduran ana parçadır.
• Silindirler, motor bloğu içerisine yerleştirilir.
• Krank mili, motor bloğunun altındaki yataklara yerleştirilerek sabitlenir.
• Kam mili, bazı durumlarda blok içine açılan yataklara yerleştirilir.
• Motor bloğunun dış kısmı, birçok yardımcı motor sistemini taşır.
• Bloğun dış mimarisi, yardımcı sistemleri sabitlemeye uygun olarak tasarlanır.

Silindir Kafası

• Yanma odası hacmini (kompresyon ve sıkıştırma hacmi) içerir.
• Emme ve egzoz portları, supaplar, kam milleri, supap yayları, manivelalar (varsa), bujiler, enjektörler ve delikleri silindir kafası üzerinde bulunur.

Karter

• Piston, krank, biyel mekanizmasını dış etkenlerden korur.
• Yağlama yağı için depo görevi görür.
• Yağ süzgeci ve yağ pompası (genellikle dişli tip pompa) karter içinde yer alır.
• Yağ, yağ pompası aracılığıyla yağ filtresinden geçirilerek ana yağ kanalına gönderilir.

Krank Mili

• Motor bloğuna yataklanır.
• Pistondan alınan doğrusal hareketi dairesel harekete dönüştürerek volana iletir.

Piston ve Segmanlar

• Pistonlar silindir içinde hareket eder ve zamanların oluşmasını sağlar.
• Yanma sonucu oluşan ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren ilk parçadır.
• Segmanlar, piston üzerindeki yuvalara takılır ve kompresyon ile yağ segmanı olarak ikiye ayrılır.
• Kompresyon segmanları, sıkıştırma ve iş zamanlarında basıncın piston ile silindir arasından kaçmasını önler.
• Yağ segmanları, silindir yüzeyindeki fazla yağı sıyırarak yağın yanma odasına geçmesini engeller.

Biyel Kolu (Piston Kolu)

• Pistondan aldığı hareketi krank miline ileterek pistonun doğrusal hareketini dairesel harekete çevirir.

Yataklar

• Dairesel şekilde dönen krank mili ve kam mili muylularına yataklık yapar.
• Gezinti ay’ı krank milinin eksenel hareketini sınırlar.

Kam Mili

• Hareketini krank milinden zaman ayar dişlisi, zinciri veya triger kayışı ile alır.
• Supapların açılma ve açık kalma süresini ayarlar.
• Yağ ve yakıt pompası gibi parçaların çalışmasını sağlar.

Supaplar

• Emme ve egzoz olmak üzere iki çeşittir.
• Silindir içerisine benzin-hava karışımının girişini ve yanmış gazların dışarı atılmasını sağlar.

Volan

• Dış kısmında dişliler bulunur ve motorun arka tarafında, krank milinin ucuna monte edilir.
• İlk çalıştırmaya yardımcı olur.
• Motorun dinamik dengesini sağlar, ÜÖN (Üst Ölü Nokta) ve AÖN (Alt Ölü Nokta) noktalarının kolay geçilmesini sağlar.

İtici Çubuklar (Tijler)

• Kamdan supaba hareket iletimini sağlayan ara elemanlardır.
• Kam mili motor bloğunda ise itici çubuklar uzun olur.
• Nadiren bazı OHC tasarımlarında veya yukarı yönde hareket eden supaplarda kısa itici çubuklar bulunur.

Manifoldlar

• Silindirlere taze dolgunun alınmasını ve egzoz gazlarının silindirlerden atılmasını sağlayan kanallardır.
• Emme ve egzoz manifoldları, silindir kafasındaki portların dışına monte edilir.
• Emme manifoldu atmosferden emme dolgusunu motora alır.
• Egzoz manifoldu motordan atmosfere egzoz gazlarını atar.
• Karbüratörlü motorlarda karbüratör, emme manifoldunun üzerine yerleştirilir.

Hava Filtresi

• Emme manifoldunun giriş kısmına monte edilir.
• Atmosfer havasını temizler.

Su Cepleri (Su Ceketleri)

• Motor bloğu içinde ve silindir kafasında yer alan birbirine bağlı boşluklardır (sadece büyük motorlarda).
• Soğutma suyunun dolaşımına olanak tanır.

Su Devirdaim Pompası

• Radyatör ile su cepleri arasında suyun dolaşımını sağlar.

Karbüratör

• Yakıtı atomize eder.
• Motorun dışında yakıt ile havayı karıştırır.
• Genellikle emme manifoldunun girişine monte edilir.

Yakıt Pompaları

• Yakıtın basıncını artırarak püskürtüleceği ortamın üzerindeki bir basınçla enjektörlere gönderir.
• Manifolda püskürtmeli benzin motorlarında (MPI) 3-5 bar, direkt püskürtmeli benzin motorlarında 50-120 bar basınç uygulanır.
• Klasik yakıt sistemli dizel motorlarında 100-1200 bar, common-rail sistemli dizel motorlarında ise 1400-3000 bar basınç kullanılır.
• Yüksek püskürtme basınçları, yakıtın iyi atomize olmasını sağlar.
• Artan püskürtme basınçlarıyla partikül ve is emisyonları azalır.

Besleme (Transfer) Pompaları

• Yakıtı tanktan karbüratöre (SI) veya yakıt pompasına (CI) taşır.
• Karbüratörlü motorlarda mekanik, püskürtmeli motorlarda ise elektrik motoru ile tahrik edilir (SI).
• Klasik dizellerde ana yakıt pompası üzerine, modern dizellerde ise yüksek basınç pompasıyla entegre edilir.
• Benzinli motorlarda motor bloğu üzerine (karbüratörlü) veya yakıt tankı içine (MPI ve GDI) monte edilir.

Enjektörler

• Yakıtı manifolda veya doğrudan silindir içine püskürtür (dizel motorları ve GDI).
• Mekanik veya elektrik tahrikli olabilir.
• En yeni tipi, sabit basınçlı common-rail sistemlerinde bulunur.

Ateşleme Bobini

• Benzinli motorlarda ateşleme sisteminin bir parçasıdır.
• Akü voltajını (6-12 V) 20000-50000 V seviyelerine yükselten bir transformatördür (gerilim yükselticisi).
• Yüksek enerjiyi bujilere gönderir.

Distribütör

• Benzinli motorlarda ateşleme sisteminin bir elemanıdır.
• Yüksek voltajı ateşleme sırası gelen silindirlere gönderir.
• Üzerinde mekanik ve vakum avans mekanizmaları (eğer varsa) bulunur.
• Modern motorların çoğu elektronik ateşleme sistemine sahip olduğu için distribütörsüzdür.

Bujiler

• Benzinli motorlarda silindir içindeki dolguyu ateşler.
• İki elektrot arasındaki kıvılcım, yanmanın başlangıç anını belirler ve silindir içerisine yayılarak son bulur.
• Dört bölümden oluşur: elektrik bağlantı ucu, porselen yalıtıcı (izolatör), bağlantı gövdesi ve dişler, elektrotlar.

Isıtma Bujileri (Glow Plugs)

• Isıtıcı rezistanslardır.
• Yanma başlangıcından önce silindir içi dolgunun sıcaklığını artırır.
• Yanmanın optimum noktada başlamasına yardımcı olur.

Marş Motoru (Starter Motor)

• İlk anda motorun krank milini döndüren elektrik motorudur.
• Enerjisini aküden alır.
• Marş motoru dişlisi, volan dişlileri ile eşleşir ve ateşleme sürekli olduğunda ayrılır.

Alternatör (AC Generator)

• İlk anda motorun krank milini döndüren elektrik motorudur.
• Enerjisini aküden alır.
• Marş motoru dişlisi, volan dişlileri ile eşleşir ve ateşleme sürekli olduğunda dişliler birbirinden ayrılır.