İbadet ve Kapsamı

• İbadet kelimesi; boyun eğme, alçak gönüllülük, itaat, kulluk, tapma ve tapınma anlamlarına gelir.
• İbadet terimi; insanın Allah'a (cc) saygısını, sevgisini ve itaatini göstermesi, O'nun hoşnutluğunu kazanmaya yönelik tutum ve davranışlardır.

İbadet ve Kapsamı

• İbadet, Müslümanın Allahʼa (cc) duyduğu saygının sonucu olarak O’nun rızasına uygun davranışlar sergileme çabasıdır.
• Allah'ın (cc) hoşnutluğunu kazanmak için yapılan her güzel fiil, duygu ve düşünce ibadet sayılır ve salih amel olarak nitelendirilir.
• Dürüstlük, yardımseverlik, adalet, merhamet gibi ahlaki davranışlar da ibadet kapsamındadır.
• İslam'da ibadetin kapsamı geniş tutulur; Allah'a (cc) saygı ve itaatle dolu bir hayat sürmek önemlidir.

Salih Amel Örnekleri

• İnsanlar arasında adaletle hüküm vermek
• Geçimini helal yoldan sağlamak
• Geçenlere eziyet veren bir engeli yoldan kaldırmak
• Anne babaya iyilik etmek
• İnsanlara yardım etmek
• Yaşlıya saygı göstermek
• Faydalı bilgilerini başkalarıyla paylaşmak
• Güzel ahlak sahibi olmak
• Sorumlulukları yerine getirmek

Özel Anlamda İbadet

• Allahʼa (cc) saygı duymayı ve boyun eğmeyi simgeler.
• Allah (cc) tarafından emredilmiş ve Resulü tarafından açıklanmış görevlerdir.
• Namaz, oruç, zekât, hac, kurban, itikaf, dua, Kur'an-ı Kerim okuma, başkalarına iyilik yapma, hayırda ve infakta bulunma en çok bilinen ibadetlerdir.

İbadetlerin Yapılma Durumuna Göre Sınıflandırılması

• Beden ile yapılan ibadetler: Namaz kılmak, oruç tutmak, çalışmak, çevreyi temiz tutmak.
• Mal ile yapılan ibadetler: Zekat; fitre, kurban, infak, sadaka vermek.
• Hem mal hem beden ile yapılan ibadetler: Hac ibadeti; ancak bunun için belli bir zenginliğin olması gerekir.

İbadetin Amacı ve Önemi

• Kur'an-ı Kerimʼde insanın yaratılış gayesi ibadet olarak belirtilir; ibadet, kişinin yaratılış gayesini yerine getirmesini sağlar.
• İbadetler yoluyla Allahʼa (cc) olan itaat ve bağlılık ifade edilir.
• Dünya ve ahiret mutluluğunun kazanılması, manevi gelişimin sağlanması, ahlaki değerlere uygun bir yaşam sürerek erdemli bir toplum oluşturulması amaçlanır.

Niçin İbadet Edilir?

• Yaratıcımız olan Allah'ın emrini yerine getirmek için ibadet ederiz.
• Allahü Teala'ya olan sevgimizi, saygımızı ve güvenimizi göstermek için ibadet ederiz.
• İnancımızın davranışımıza yansıması olarak ibadet ederiz.
• Allah'ın sonsuz nimetlerine teşekkür etmek için ibadet ederiz.
• Allahü Tealaʼnın rızasını ve hoşnutluğunu kazanmak için ibadet ederiz.

İbadetlerdeki Temel İlkeler

• Kur'an ve Sünnete Uygunluk: İbadetler, Allah'ın (cc) bildirdiği ve Resul’ünün öğrettiği şekilde yapılmalıdır.
• Niyet: İbadetler yalnızca Allah'a (cc) kulluk etmek ve O'nun emrini yerine getirmek amacıyla yapılmalıdır.
• İhlas: İbadetlerin samimi, içten ve gösterişten uzak bir şekilde Allah'ın (cc) rızası için yapılmasıdır.
• Süreklilik: İbadetlerin düzenli ve istikrarlı bir şekilde yerine getirilmesidir.
• İtidal: İbadetlerin aşırılıktan uzak, ölçülü ve dengeli bir şekilde yerine getirilmesidir.

Mükellef

• Akli dengesi yerinde, ergenlik çağına ulaşmış, dinin emir ve yasakları karşısında sorumlu bulunan kişiye denir.
• Mükellef sayılmak için gerekli şartlar:
  • Kişi akıllı olmalı.
  • Kişi hür iradesini kullanabilir olmalı.
  • Kudret, güç yetirebilme.

İbadet Yükümlülüğü (Efʼal-i Mükellefin)

• Ef'al-i mükellefin, sözlükte ‘’mükelleflerin fiilleri ‘'anlamına gelir.
• Terim olarak, dinen yükümlü sayılan insanların davranışları ve bunlarla ilgili hükümleri ifade eder.
• Akıllı ve ergenlik çağına gelmiş her Müslüman yaptıklarından sorumludur.

İbadetin İnsana Kazandırdıkları

• İman kalbimizde kök salar, kuvvetlenir. İnancımızın tadına varırız.
• Kula kulluktan ve kendi arzularımızın kölesi olmaktan kurtulur, gerçek anlamda özgürlüğe kavuşuruz.
• İrademizi kuvvetlendirir, sağlam bir karakter ve güzel bir ahlak sahibi oluruz.
• Ümitsizliğe düşmez, sabır ve sebat gösteririz.
• Verdiği tüm nimetler için Rabbimize teşekkür etmiş oluruz. Nankörlük etmekten korunuruz.
• Rabbimize yaklaşır, O'nun koruması altına girerek kötülüklerden korunur, iyiliklere sevk ederiz.

Namazın Hazırlık Şartları

• Hadesten taharet: Namaz için abdest veya gerekli durumlarda gusül abdesti almaktır.
• Necasetten taharet: Namaz kılan kişinin bedeni, elbisesi ve namaz kıldığı yerin temiz olmasıdır.
• Setriavret: Örtülmesi gereken yerlerin dinin belirlediği ölçülerde örtülmesidir.
• İstikbalikıble: Namaz kılarken kıbleye (Kâbe) yönelmektir.
• Vakit: Her namazı kendi vakti içinde kılmaktır.
• Niyet: Kılınacak namaza niyet etmektir.

Abdest

• Namaz, tavaf gibi ibadetler için dinin emrettiği şekilde temizlik yapılmalıdır. Bu temizliğe abdest denir.

Namazın Kılınış Şartları

• Başlangıç Tekbiri: Namaza “Allahüekber” diyerek başlamaktır.
• Kıyam: Namazda ayakta durmaktır.
• Kıraat: Kur'an-ı Kerim'den yeterli miktarda sure veya ayet okumaktır.
• Rükû: Namazların her rekâtında eller dizlere ulaşacak kadar eğilmektir.
• Secde: Namazda alın, burun, el içleri, dizler ve ayak parmakları zemine değecek şekilde yere kapanmaktır.
• Son oturuş: Namazın son rekâtında “Tahiyyât” duasını okuyacak kadar oturmaktır.

Farz

• Allah'ın kesinlikle yapılmasını istediği ve terk edilmesi günah olan ibadetlerdir.
• Örnek: Beş vakit namaz kılmak.

Vacip

• Farz seviyesinde olmasa da sünnetten daha kuvvetli olan ibadetlerdir.
• Örnek: Kurban kesmek.

Sünnet

• Hz. Peygamber'in farz ve vacibin dışında yaptığı ibadetlerdir.
• Örnek: Teravih namazı kılmak.

Mendup

• Yapılması dinen zorunlu olmayan fakat övülen güzel tutum ve davranışlardır.
• Örnek: Abdest bozulmasa da namaz için tekrar abdest almak.

Tefekkür

• Allah'ın (cc) ayetleri, yarattığı tüm varlıklar ve olaylar üzerinde düşünmektir.
• Yaratılanlar arasında ilgi kurmak, Allah'ın (cc) yüceliğini ve varlığının anlamını kavramaya çalışmaktır.

İhsan

• Allah'ı (cc) görüyormuş gibi O'na ibadet etmektir.

Tevazu

• Alçak gönüllü ve kibirden uzak olmaktır.

Takva

• Allah'a (cc) duyulan derin saygı ve sevginin sonucu olarak O'nun razı olmayacağı her hâl ve durumdan sakınmaktır.

İbadetlerin Bireysel Faydaları

• Kişiyi Allah'a (cc) yakınlaştırır.
• Güven duygusu verir.
• Kötü duygu, düşünce ve davranışlardan alıkoyar.
• İyiliklere yöneltir.
• İradeyi kuvvetlendirir, sağlam bir karakter ve güzel ahlak sahibi yapar.
• Ümitsizliğe düşülmesini engeller, sabır ve sebatı artırır.

İbadetlerin Toplumsal Faydaları

• Birlik ve beraberliği güçlendirir.
• Yardımlaşmayı ve paylaşmayı artırır.
• Dostluk ve kardeşlik duygularını geliştirir.
• Güven ve huzur ortamı oluşmasına katkı sağlar.
• Toplumsal ilişkileri olgunlaştırır ve kötülükleri azaltır.

Konu ile İlgili Bazı Kavramlar

• Mükellef: Dinin emirlerini yerine getirmek ve yasaklarından kaçınmakla sorumlu tutulan kimse.
• Ef'al-i mükellefin: Dinen yükümlü sayılan kimselerin yapması gereken iş ve davranışlar.
• Farz-ı ayn: Dinen sorumlu sayılan her Müslümanın yapması gereken davranışlar.
• Farz-ı kifaye: Bazı Müslümanların yapmasıyla diğerlerinin üzerinden sorumluluğu kalkan davranışlar.
• Vacib: Yapılması farz seviyesinde olmayan fakat sünnetten daha kuvvetli olan dini hükümler.
• Sünnet: Hz. Peygamberin farz ve vacibin dışında yaptığı veya yapılmasını tavsiye ettiği davranışlar.
• Sünnet-i müekkede: Hz. Peygamberin farz ve vacibin yanı sıra devamlı yaptığı, çok az terk ettiği iş, davranış ve ibadetler.
• Sünnet-i gayrı müekkede: Hz. Peygamberin bazen yapıp bazen terk ettiği iş, davranış ve ibadetler.
• Mendup: Dinen yapılması kesin ve bağlayıcı olmaksızın istenen ve terkedilmesi kınanmayan işler.
• Mekruh: İslam'a göre haram olmadığı halde istenmeyen, hoş görülmeyen söz ve davranışlar.
• Mubah: Yapılıp yapılmaması serbest bırakılan fiiller.
• Haram: Allah'ın kesin olarak yasakladığı söz ve davranışlar.
• Abit: Kulluk ve ibadet eden.
• Mabut: Kendisine ibadet edilen, tapınılan varlık.
• Mabet: İbadet edilen yer, ibadethane, tapınak.
• Bid'at: Hz. Peygamberin sünnetinde bulunmayan herhangi bir davranışın ibadet olarak uygulanmasıdır.

Kur'an'dan Mesajlar

• İnsanın yaratılış amacı kulluktur.
• İnsan her şeyin yaratıcısının Yüce Allah olduğunu bilmeli ve bu bilinçle yaşamalıdır.
• İbadet, insanın Yüce Allah'a olan saygısının göstergesidir.
• Allah'a (cc) kulluk etmek kişiyi takvaya ulaştırır.
• İbadetlerde süreklilik gerekir.