Hoofdstuk 4: Egeïsche kunst - Griekse bronstijd

Cycladische Cultuur

• Bestrijkt de periode van 3000-1050 v.Chr. in de Egeïsche Zee.
• Cycladebeeldjes, voornamelijk marmeren vrouwelijke figuren, vormen de belangrijkste vondst; vaak vruchtbaarheidsbeeldjes.
• Beeldjes konden niet staan en werden vaak in graven gevonden, met schematische ontwikkeling door de tijd.
• Op het eiland Keros zijn bewust kapot gemaakte beeldjes ontdekt, mogelijk als ritueel.

Minoïsche Cultuur

• Centraal in Kreta, rond 1600 v.Chr.
• Belangrijkste vondst: het Paleis van Knossos, zonder verdedigingsmuur en met centraal plein voor commerciële activiteiten.
• Kenmerken van het paleis includeert taps toelopende zuilen en fresco's die sociale activiteiten, zoals stierspringen, tonen.
• Symboliek van stieren is wijdverspreid, met het ritueel gebruik van een rhyton in de vorm van een stierenkop.
• Kunstwerken tonen veel vrouwen, wat wijst op een mogelijk matriarchaat; militaire aspecten zijn afwezig in de kunst.

Myceense Cultuur

• Ontwikkeld in het Grieks vasteland, vanaf 1600 v.Chr.
• Heinrich Schliemann ontdekte Mycene in 1874, gelinkt aan Homeros' epossen.
• Belangrijke archeologische vondsten zijn de tholos-graven, rijk aan goud, zilver en wapens.
• Het Masker van Agamemnon behoort tot deze vondsten, met de Leeuwinnenpoort als iconisch bouwwerk.
• Myceense kunst toont militaire iconografie, in tegenstelling tot de Minoïsche cultuur.

Griekse Kunst

• Griekse oudheid vormt de basis voor de westerse kunstgeschiedenis en inspireert later artiesten.
• Klassieke archeologie bestudeert culturen via materiële resten.
• Fragmentatie is een probleem; veel oude werken zijn verloren gegaan, zoals de zeven wereldwonderen.
• Oudheden komen uit overgebleven artefacten, hergebruik (spolia), kunstmarkten of opgegraven sites.
• Stratigrafie en stijltechnieken helpen bij ordening van objecten in de tijd.

Griekse Monumentale Bouwkunst

• Vijf contexten van Griekse kunst: politiek, religieus, funeraire en privé.
• De polis, of stadstaat, heeft een stedelijk centrum en een autonoom platteland.
• Kenmerken van archaïsche tempelbouw zijn onder meer de peripterale tempels met zuilengalerij.

Griekse Heiligdommen

• Scheiding tussen religieuze en wereldlijke gebieden, aangeduid met temenos.
• Altaar vormt een belangrijk middelpunt en wordt beheerd door de polis.
• Panhelleense regels sturen de bouw van tempels en heiligdommen.

Griekse Bouwordes

• Dorische orde: gebaseerd op houtbouw, met kenmerken zoals trommels en stylobaat, culminerend in een kapiteel.
• Ionische orde: meer gewaardeerd in de Romeinse tijd, met slanker ontwerp en kapiteel met omslaande bladen.
• Corinthische orde: vooral populair tijdens de Romeinse periode.

De Acropolis in Athene

• Gelegen in het centrum van Athene, met bewoning sinds 3000 v.Chr. en religieus gebruik vanaf 800 v.Chr.

Griekse Kunst en Oudheid

• Griekse oudheid is de basis van de westerse kunstgeschiedenis, met invloed op latere kunstenaars zoals Michelangelo en Dalí.
• Klassieke archeologie bestudeert antieke culturen, in het bijzonder Griekenland en Rome, aan de hand van materiaale resten.
• Veel antieke werken zijn verloren gegaan, zoals de zeven wereldwonderen, bijvoorbeeld het Mausoleum van Halikarnassos.

Herkomst van Oudheden

• Oudheden zijn overgebleven, hergebruikt (spolia), verzameld op de kunstmarkt of ontdekt tijdens opgravingen.
• Stratigrafie gebruikt om objecten chronologisch te ordenen, op basis van hun grondpositie.
• Winckelmann's werk (1764) categoriseerde beeldhouwkunst in archaïsme, classicisme en het hellenisme.

Contexten van Griekse Kunst

• Politieke, religieuze, funeraire en private contexten beïnvloeden de kunst.
• Polis (stadstaat) bepalend voor de kunst, met kleine, concurrerende stedelijke centra.

Monumentale Griekse Bouwkunst

• Kenmerken van de Peripteros: een zuilengalerij rondom de tempel.
• Heiligdommen hebben een duidelijke scheiding tussen religieuze en wereldlijke ruimtes, vaak met een altaar als centraal punt.

Griekse Bouwstijlen

• Doriërs: eenvoudige stijl met zuilen opgebouwd uit trommels.
• Ionische orde: slanker met meer decoratie, kreeg waardering in de Romeinse tijd.
• Corinthische orde: populair in de Romeinse tijd, rijk gedecoreerd.

De Acropolis in Athene

• Centraal gelegen heuvel, bewoond sinds 3000 v.Chr., religieus vanaf 800 v.Chr.
• Belangrijke heiligdommen voor Athena en andere goden, verwoest door Perzen in 480 v.Chr.
• Kritios Kouros en Rouwende Athene markeren de overgang naar de vroeg-klassieke stijl.
• Sleutelgebouwen: Propylaia (entree), Erechteion (met kariatiden), Parthenon (met militair getint fries).

Griekse Figuratieve Kunst

• Proto Geometrische stijl (1050-900 v.Chr.) en Geometrische periode (900-700 v.Chr.) tonen het begin van dieren- en menselijke figuren.
• Oriëntaliserende periode (725-650 v.Chr.) absorbeert oosterse invloeden en leidt tot de Zwartfigurige stijl (600-500 v.Chr.) en de daaropvolgende Roodfigurige stijl (vanaf 500 v.Chr.).
• De vaasschilderkunst reflecteert de mythologische en sociale context van de Grieken.

Ontwikkelingen in Beeldhouwkunst

• Archaïsche stijl met de Archaïsche glimlach en fysieke representaties van goden.
• De Strenge stijl (eerste helft van de 5e eeuw v.Chr.) toont een gebrek aan dynamiek.
• De Natte Stijl (420-400 v.Chr.) en de hellenistische periode kenmerken zich door dynamische, realistische figuren en idealisatie van het lichaam.