Historiography: Western Tradition

इतिहासलेखनाची परंपरा ही एक अखंडितपणे चालणारी प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये महत्त्वाचे विचारवंत गतकाळात घडून गेलेल्या घटनांची क्रमशः संगती लावून त्यांचे आकलन करून घेण्याचा प्रयत्न केला जातो.

आधुनिक इतिहासलेखनात वैज्ञानिक ज्ञानशाखांमध्ये उपलब्ध ज्ञानाची सत्यता पडताळून पाहण्यासाठी प्रायोगिक पद्धती आणि प्रत्यक्ष निरीक्षण यांचा अवलंब केला जातो.

युरोपमधील वैज्ञानिक दृष्टिकोनाचा विकास इतिहासलेखनावर असा परिणाम करतो की, वैज्ञानिक ज्ञानशाखांमध्ये उपलब्ध ज्ञानाची सत्यता पडताळून पाहण्यासाठी प्रायोगिक पद्धती आणि प्रत्यक्ष निरीक्षण यांचा अवलंब केला जातो.

इतिहासाचे संशोधन, लेखन आणि अभ्यास महत्त्वाचे विचारवंत गतकाळात घडून गेलेल्या घटनांची क्रमशः संगती लावून त्यांचे आकलन करून घेण्या या उद्दिष्टाने केला जातो.

इतिहासलेखनाची प्रक्रिया ही एक अखंडितपणे चालणारी प्रक्रिया असते.

वैज्ञानिक ज्ञानशाखांमध्ये उपलब्ध ज्ञानाची सत्यता प्रायोगिक पद्धती आणि प्रत्यक्ष निरीक्षण यांच्या माध्यमातून पडताळून पाहिली जाते.

प्रायोगिक पद्धती आणि प्रत्यक्ष निरीक्षण यांचा अवलंब करता येत नाही.

उपलब्ध ऐतिहासिक माहितीचे संदर्भ तपासणे आणि संभाव्य परिकल्पना मांडणे.

विविध घटनांच्या संदर्भातील सार्वकालिक आणि सार्वत्रिक नियम मांडणे शक्य असते या पद्धतीच्या आधारे.

इतिहास संशोधनामध्ये सार्वकालिक आणि सार्वत्रिक नियम मांडणे शक्य असते त्या नियमांना पुन्हा पुन्हा सिद्ध करता येण्यामुळे.

इतिहास संशोधनामध्ये उपलब्ध ऐतिहासिक माहितीचा अवलंब केला जातो.

इतिहास संशोधनामध्ये उपलब्ध ऐतिहासिक माहितीचे संदर्भ तपासणे आणि संभाव्य परिकल्पना मांडणे या टप्प्यांचा अवलंब केला जातो.

ऐतिहासिक संदर्भांशी निगडित योग्य प्रश्नांची मांडणी करणे

ऐतिहासिक बदलांना कारणीभूत असणाऱ्या प्रक्रियांचे स्वरूप अधोरेखित करणे, त्यांचे तौलनिक विश्लेषण करणे

विशिष्ट ऐतिहासिक घटनांच्या उपलब्ध माहितीचे स्थलकालात्मक संदर्भ तसेच ऐतिहासिक अभ्यासपद्धतीच्या विविध संकल्पनात्मक चौकटींचे आकलन करून घेणे

ऐतिहासिक बदलांना कारणीभूत असणाऱ्या प्रक्रियांचे स्वरूप अधोरेखित करणे, त्यांचे तौलनिक विश्लेषण करणे

ऐतिहासिक घटनानां उपलब्ध माहितीचे स्थलकालात्मक संदर्भ अवगन्तव्याः, यथा ताः कुत्र कदा घटिताः इति

इतिहासस्य घटनानां पुनरावृत्तिं न कर्तुं शक्यते।

न, सार्वकालिकानि सार्वत्रिकानि च नियमानि मातुं न शक्यते।

दस्तऐवजानां भाषालिपिज्ञानं अवश्यकं भवति।

ऐतिहासिकदस्तऐवजानि प्रमुखं साधनं भवन्ति।

इतिहासलेखनस्य प्रयोजनं अतीतघटनानां ज्ञानं भवति।

इतिहासलेखनस्य दुर्बलं पक्षं निरीक्षणाभावः भवति।

अक्षरवटिका म्हणजे अक्षराचे वळण, लेखकाची भाषाशैली, वापरलेल्या कागदाच्या निर्मितीचा काळ आणि कागदाचा प्रकार, अधिकारदर्शक मुद्रा यांसारख्या विविध गोष्टींचे जाणकार संबधित दस्तऐवज अस्सल आहे की नाही, हे ठरवण्यास मदत करू शकतात।

इतिहासतज्ज्ञ ऐतिहासिक संदर्भाच्या तौलनिक विश्लेषणाच्या आधारे दस्तऐवजातील माहितीच्या विश्वासार्हतेची पडताळणी करू शकतात।

संबधित दस्तऐवज अस्सल आहे की नाही, हे ठरवण्यासाठी अक्षरवटिकेचा उपयोग केला जातो।

अक्षरवटिकेच्या अभ्यासाद्वारे अक्षराचे वळण, लेखकाची भाषाशैली, वापरलेल्या कागदाच्या निर्मितीचा काळ आणि कागदाचा प्रकार, अधिकारदर्शक मुद्रा यांसारख्या विविध गोष्टी निर्धारित करता येतात।

दस्तऐवजाच्या विश्वासार्हतेची पडताळणी करण्यासाठी इतिहासतज्ज्ञांना ऐतिहासिक संदर्भाची तौलनिक माहिती गरजेची असते।