Het voedsel en spijsvertering

Stevigheid en beweging

• Het geraamte bestaat uit been en kraakbeen.
• Gewervelde dieren (mens) hebben een inwendig geraamte.
• Geleedpotigen hebben een uitwendig geraamte dat bestaat uit chitine omhulsel.

Kenmerken pijpbeenderen

• Kom voor in de ledematen.
• Hebben rode beenmerg dat zorgt voor de produktie van bloedcellen.
• Hebben gele beenmerg dat zorgt voor de opslag van vetten.

Kenmerken platte beenderen

• Kom voor in de romp.
• Hebben rode beenmerg.

Funktie van het skelet

• Geeft stevigheid aan het lichaam.
• Geeft vorm aan het lichaam.
• Beschermt tere organen in het lichaam.
• Maakt het mogelijk voor spieren om aan te hechten.

Samenstelling van de beenderen tijdens het leven

• Baby's: beenderen bestaan voor een groot deel uit kraakbeenweefsel.
• Kinderen: beenderen bestaan uit beenweefsel met veel lijmstof en weinig kalk.
• Bejaarden: beenderen bestaan uit beenweefsel met weinig lijmstof en veel kalkzouten.

Beenverbindingen

• Vergroeid: twee of meer beenderen zijn tot één geheel geworden (geen beweging mogelijk).
• Naadverbinding: twee of meer beenderen zijn verbonden door een naad (geen beweging mogelijk).
• Kraakbeenverbinding: twee of meer beenderen zijn verbonden door kraakbeen (beweging mogelijk).
• Door een gewricht: tussen twee of meer beenderen zit een gewricht (veel beweging mogelijk).

Typen gewrichten

• Scharniergewricht: beweging mogelijk in 1 richting.
• Kogelgewricht: beweging mogelijk in verschillende richtingen.
• Rolgewricht: het ene bot draait om het andere bot.

Voedingsvezel

• Bestaat uit alle onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel.
• Functie: bevorderen van de darmperistaltiek.

Zes groepen voedingsstoffen

• Eiwitten: dienen voornamelijk als bouwstof bij de vorming van cytoplasma.
• Koolhydraten: dienen voornamelijk als brandstof.
• Vetten: dienen vooral als brandstof maar ook als reservestof.
• Water: dient als bouwstof.
• Mineralen (zouten): dienen als bouwstof en beschermende stoffen.
• Vitaminen: dienen als bouwstoffen en beschermende stoffen.

Vertering

• Omzetten van voedingsstoffen in kleinere delen die wel door de darmwand heen kunnen.
• Eiwitten, de meeste koolhydraten en vetten worden verteerd.
• Glucose, mineralen, vitamines en water hoeven niet verteerd te worden.

Het verteringsstelsel van de mens

• Mondholte met gebit en speekselklieren.
• Slokdarm: Functie: het voedsel verplaatsen van de keelholte naar de maag.
• Maag: Functie: het voedsel tijdelijk opslaan.
• Maagportier: kringspier die de maag afsluit.
• Maagsapklieren: produceren maagsap.
• Lever: Functie: produceren van gal.
• Alvleesklier: Functie: produceren van alvleessap.
• Twaalfvingerige darm: Functie: gal en alvleessap vermengen met de voedselbrij.
• Dunne darm: Functie: opname van verteringsproducten, water, vitaminen en mineralen in het bloed.
• Blindedarm met wormvormig aanhangsel appendix.
• Dikke darm: Functie: water ontrekken aan de brij van onverteerde voedselresten.
• Endeldarm: Functie: verzamelen en tijdelijk opslaan van onverteerde voedselresten.

Ademhaling

• Gaswisseling vindt plaats via het lichaamsoppervlak bij kleine dieren.
• Gaswisseling vindt plaats via tracheeën, kieuwen of longen bij grote dieren.
• Insecten: gaswisseling in tracheeën.
• Vissen: gaswisseling in kieuwen.
• Amfibieen: gaswisseling in kieuwen en via de huid.
• Reptielen, vogels en zoogdieren: gaswisseling in longen en via de huid.

Ribademhaling en middenrifademhaling

• Ventilatiebeweging bij ribademhaling (borstademhaling).
• Inademing: bepaalde tussenribspieren trekken de ribben en het borstbeen omhoog en naar voren.
• Rustige uitademing: de tussenribspieren ontspannen zich, de ribben en het borstbeen zakken door hun gewicht weer omlaag en terug.
• Diepe uitademing: andere tussenribspieren trekken de ribben en het borstbeen verder omlaag.