Het belang van Micro-organismen

Belang van Micro-organismen

• Micro-organismen spelen een sleutelrol in verschillende gebieden
• Voedselproductie: brood, yoghurt en kaas
• Waterzuivering: bacteriën helpen bij zuivering
• Bioplastics: betrokken bij de productie van biologisch afbreekbare plastics
• Geneeskunde: gebruikt in medicijnen en kankerbehandelingen

Leerdoelen

• De structuur van verschillende micro-organismen uitleggen
• Verschillende typen micro-organismen onderscheiden
• Reproductiemethoden beschrijven
• Voorbeelden van het belang van micro-organismen geven
• Hun invloed op het milieu aantonen

Classificatie van Micro-organismen

• Micro-organismen worden ingedeeld in drie groepen:
  • Prokaryoten: bacteriën en archaea
  • Eukaryoten: protozoa, schimmels en gist
  • Niet-cellulaire structuren: virussen

Structuur van Micro-organismen

• Belangrijke celcomponenten:
  • Celwand: bescherming en stevigheid
  • Celmembraan: reguleert de transport van stoffen
  • Cytoplasma: bevat celinhoud en organellen
  • Kapsel: extra bescherming en overlevingsmechanisme
  • Fimbriae: hechtingsstructuren

Bacteriën: Eigenschappen en Belang

• Eigenschappen
  • Alomtegenwoordig (lucht, bodem, dieren, mensen)
  • Kunnen extreme omstandigheden overleven

Opbouw

• Eencellig, prokaryoot
• Erfelijk materiaal in cytoplasma
• Sommige bevatten plasmiden (kleine DNA-ringen, dragen bij aan antibioticaresistentie)

Functies van Eiwitten

• Ribosomen produceren eiwitten
• Eiwitten dienen als bouwstoffen en hormonen (bv. insuline)
• Na vertering worden ze afgebroken tot aminozuren

Celstructuur

• Celwand: geeft vorm en bescherming
• Kapsel: extra bescherming en hechting
• Celmembraan: reguleert transport
• Flagel: zorgt voor beweging

Kenmerken van Leven

• Drie hoofdkenmerken:
  • Evolutie: verandering in de loop van de tijd
  • Zelfonderhoud: vermogen om zichzelf in stand te houden
  • Bestaan uit cellen: de fundamentele bouwsteen van organismen

Soorten Micro-organismen

• Bacteriën
• Protisten
• Schimmels
• Virussen
• Gisten

Structuur van Bacteriën

• Belangrijke celcomponenten:
  • Chromosoom
  • Ribosomen
  • Flagel
  • Plasmide
  • Capsule
  • Celwand
  • Cytoplasma
  • Celmembraan

Plasmiden

• Kleine, circulaire DNA-ringen
• Kunnen genetisch materiaal overdragen
• Bevatten vaak kopieën van chromosomaal DNA

Indeling op Basis van Vorm

• Coccen (bolvormig)
  • Staphylococcen: op de huid, meestal onschadelijk, soms infecties.
  • Streptococcen: in neus, keel en vagina, kunnen ziekten veroorzaken.
• Bacillen (staafvormig)
  • Bacillus subtilis: nuttige omgevingsbacterie
  • Bacillus anthracis: infectieuze ziekte
• Spirillen (spiraalvormig)
  • Tekenbeten veroorzaken de ziekte van Lyme.
• Vibronen (kommavormig)
  • Vibrio cholerae: veroorzaakt cholera.

Indeling van Bacteriën op Basis van Gramkleuring

• Grampositieve bacteriën: dikke celwand, meerdere lagen
• Gramnegatieve bacteriën: dunne celwand, enkel laag.

Belang van Gramkleuring

• Essentieel voor identificatie van bacteriën
• Helpt bij de keuze van geschikte antibiotica
• Belangrijk bij de behandeling van infecties (zoals Lyme-borreliose)

Voortplanting

• Aseksuele voortplanting via celdeling (generatietijd = verdubbelingstijd)

Voedsel en Groei

• Essentiële voedingsstoffen: water, mineralen, nutriënten
• Beschikbaarheid van voedsel beïnvloedt generatietijd

Resistentie

• Bacteriën kunnen resistent worden tegen medicijnen → moeilijker te behandelen infecties

Erfelijk Materiaal en Conjugatie

• Erfelijk materiaal kan via pilus worden doorgegeven → Conjugatie
• Plasmiden (ringvormig DNA) kunnen resistentie overdragen

Endosporen en Overleving

• Bacteriën kunnen endosporen (= slaaptoestand) vormen → Overleving bij extreme omstandigheden (hitte, droogte)

Bacteriën en de Mens

• Positieve Aspecten: Spijsvertering, bescherming, regulatie immuunsysteem, vitaminenproductie
• Negatieve Aspecten: Pathogenen, voedselinfecties, ziekten

Ziekten door Bacteriën

• Voorbeelden: Salmonella, Bacillus, Clostridium

Preventie en Behandeling

• Vaccinatie: versterkt het immuunsysteem
• Hittebehandelingstechnieken (Pasteurisatie, Sterilisatie, Ultra High Temperature)
• Methoden van Sterilisatie (hitte, chemische middelen)

Inleiding tot Virussen

• Virussen zijn geen cellen, maar bestaan uit genetisch materiaal omhuld door een eiwitmantel, vaak met een complex omhulsel
• Hun vermogen om specifieke gastheercellen te infecteren wordt bepaald door receptoren op het celmembraan

Interactie met Gastheercellen

• Virussen herkennen en infecteren specifieke cellen door de vorm en eigenschappen van hun eiwitten
• Dit proces is cruciaal voor het aanhechten en binnendringen van de gastheercel

Voorbeelden van Virussen

• HIV, Poliovirus, SARS-CoV-2

Virale Replicatie

• Aanhechting, Binnendringen, Herschrijving, Nieuwe Vorming, Vrijlating

Complexe Virussen

• Knopvorming: wijze waarop complexe virussen de gastheercel verlaten

Genitale Herpes en Virusoverdracht

• Herpes simplex virus type 2, kan latent blijven in zenuwganglia
• Overdrachtsfactoren: vermoeidheid, menstruatie, koorts, stress, en lichtblootstelling

Overdracht van Virussen

• Via Lucht (aerosolen), voedsel, seksueel contact, bloedcontact, vectoren, van dier op mens

Bestrijding van Virussen

• Antivirale middelen
• Vaccinatie

Zelfherstel

• Het lichaam kan bepaalde virussen zelf bestrijden

Bacteriofagen

• Virussen die bacteriën infecteren, kunnen bijdragen aan de strijd tegen antibioticaresistentie