Het alternatieve kritische paradigma: hoofdstuk 5

Een kleine groep bezit de productiemiddelen, de overgrote groep bezit alleen arbeidskracht. De arbeidskrachten komen in het bezit van de kleine groep, om te overleven ‘verkopen’ ze hun arbeidskracht aan de bezitters van de productiemiddelen in ruil voor een loon. De arbeider raakt gealiëneerd/vervreemd van zijn werk. De waarde die de arbeider creëert vloeit niet volledig terug naar hen, ze creëren meer waarde dan het loon dat ze krijgen. De arbeiders werken een deel van de dag ‘gratis’: een surplus/meerwaarde wordt gecreëerd. De surplus wordt in winst omgezet. Er ontstaat structurele exploitatie. Kapitalisten/bourgeoisie VS arbeiders/proletariaat De kapitalistische organisatievorm is hier bijzonder dynamisch, hoogst contradictorisch en afhankelijk van de temporele en geografische context. 5.2.2 ONDERBOUW EN BOVENBOUW = de determinerende factor Ambivalenties zijn duidelijk aanwezig in het zogenaamde onderbouw-bovenbouwmodel. De specifieke productieverhoudingen vormen de economische basis v/d maatschappelijke organisatie. De onderbouw wordt hier gezien als de economische basis, het omvat de productiemiddelen en de productieverhoudingen. De bovenbouw wordt gezien als de superstructuur, het staat op politiek-juridisch en ideologisch niveau, het gaat ook over instellingen die niet rechtstreeks te maken hebben met het productieproces. BOVENBOUW Instituties, bewustzijn en culturele praktijken met betrekking tot Politiek Recht Wetenschap Filosofie Familie Cultuur Kunst Onderwijs Media Religie Ideologie ONDERBOUW Productiemiddelen Grondstoffen, kapitaal en arbeidsmiddelen Productieverhoudingen Kapitalisten/Bourgeoisie VS Arbeiders/Proletariaat De onderbouw determineert de bovenbouw en de bovenbouw is een afspiegeling van de onderbouw. Je kan de bovenbouw zien als uiting van de onderbouw Murdock en Golding vatten de visie van Marx en Engels op als: Controle over instrumenten van mentale productie impliceert controle over de productie en distributie van ideeën De kapitalistische klasse bekleedt die controlerende positie en probeert het heersende mens- en maatschappijbeeld dat die klassenpositie ondersteunt op te leggen aan de ondergeschikte klasse resultaat: de dominante ideologie handhaaft de ongelijkheid tussen sociale klassen Ideologie is hier de schakel tussen onderbouw en bovenbouw, maar later komen daar nuances op. McQuail en Deuze omschrijven ideologie als een georganiseerd geloofssysteem of waardenstelsel dat onder meer communicatieprocessen verspreid en mogelijk versterkt wordt aan de hand van representatiestrategieën. Kennis over de samenleving en hoe mensen hun plaats daarin tegenover anderen zien, zal conform de ideeën, waarden en belangen v.

Wat is de economische basis van de maatschappelijke organisatie volgens het onderbouw-bovenbouwmodel?

Welke groep bekleedt de controlerende positie over instrumenten van mentale productie?

Wat wordt in winst omgezet volgens de tekst?

Wat wordt gezien als de superstructuur volgens het onderbouw-bovenbouwmodel?

Wat creëren arbeiders meer dan het loon dat ze ontvangen?

Wat wordt gezien als uiting van de onderbouw volgens het onderbouw-bovenbouwmodel?

Wat staat op politiek-juridisch en ideologisch niveau volgens het onderbouw-bovenbouwmodel?

Wat is de schakel tussen onderbouw en bovenbouw volgens de tekst?

Wat impliceert controle over de productie en distributie van ideeën volgens de visie van Marx en Engels?

Wat is het centrale uitgangspunt van Karl Marx en Friedrich Engels?

Wat wordt bedoeld met 'onderbouw' in het marxistische kader?

Wat is de rol van ideologie volgens Murdock en Golding in relatie tot sociale klassen?

Hoe beschrijven McQuail en Deuze ideologie in relatie tot communicatieprocessen?

Wat wordt bedoeld met 'bovenbouw' in het marxistische kader?

Wat is volgens Marx' historisch materialisme fundamenteel veranderd door de kapitalistische organisatievorm?