Herpes Virüs Enfeksiyonları ve Latentlik

Herpes Virüsleri Genel Bilgiler

• Herpesvirdae ailesine ait virüslerdir.
• 100'den fazla hayvan türünü enfekte eden herpes virüsü türü vardır.
• İnsanları enfekte eden 8 tür herpes virüsü vardır.
• Zarflıdırlar.
• Boyutları 120-200 nm'dir.
• İkozahedral simetriye sahiptirler.
• Doğrusal çift zincirli DNA genomuna sahiptirler.
• Viral DNA, normal hücresel DNA'ya entegre olmaz ve çekirdekte çembersel epizom halinde kalır.
• Primer enfeksiyonların çoğu asemptomatiktir.
• İmmün sistemi baskılanmış hastalarda daha ciddi seyreder.
• Reaktivasyon hem primer, hem de mevcut enfeksiyonlarda görünebilir.

Herpes Simpleks Virüsleri (HSV 1 ve 2)

• Genomları birbirine benzer yüksek homolojiye sahiptir.

• Serolojik çapraz reaksiyon gösterir.

• Seropozitiflik toplumlar arasında değişiklik gösterir.

• HSV-1, genellikle belden yukarı enfeksiyonlardan sorumludur.

• HSV-2, genellikle belden aşağı enfeksiyonlardan sorumludur.

• HSV-1, genellikle tükrük teması, öpüşme, tükrük yoluyla kontamine eşyalar, tükrük yoluyla bulaşmış ellerin açık deri veya göze teması yoluyla bulaşır.

• HSV-2, genellikle cinsel yolla bulaşır ve genital salgılarda bulunur.

• Patogenez:

  • Hemen her hücre tipi HSV ile enfekte olabilir.
  • Birçok hücrede (endotel gibi) litik enfeksiyon seyrederken, nöronlarda latent enfeksiyon gelişir.
  • Primer enfeksiyon sırasında HSV lokal olarak yayılır ve kısa süreli viremi görülebilir.
  • Epitel hücrelerini enfekte eden virüs, çevresindeki nöronlara girerek sinir boyunca ilerler ve ganglionlarda latentliğe geçer.

• Reaktivasyon:

  • Fizyolojik/psikolojik stres, ateş, hormonal değişiklikler ve immün süpresyon gibi birçok faktörle indüklenebilir.
  • Virus, sinir aksonu boyunca hareket ederek ilk enfeksiyon bölgesine geri döner.
  • Reaktivasyonlar (hem primer hem de latent enfeksiyonlarda) HSV'e özgül hümoral ve hücresel immünite olmasına rağmen, az yoğun ve hafif seyredebilir.

• Latentlik:

  • Viral genlerden yalnızca LAT ifadesi olur, diğerlerinin ekspresyonu yoktur.
  • Apoptozisin inhibe edilmesi, nöronların yaşamasını sağlayarak ve virusun latentliğinin devamı sağlar.

• Klinik Görünüm:

  • Gingivostomatit (sıklıkla HSV-1'in klinik formu)
    • Genellikle dudaklardan başlar ve ağız ve farinkse yayılır.
    • Ağız içinde, bukkal mukozada, diş etlerinde, dudaklarda ve ağız çevresinde ağrılı ülseratif veziküller gelişir.
  • Herpes labialis (uçuk)
  • Oküler herpes: Göz çevresindeki hafif yüzeysel lezyonlar, konjunktivit ve keratit (dendritik ülser).
  • Genital herpes (sıklıkla HSV-2'nin klinik formu)
    • Ağrılı vezikülo-ülseratif lezyonlar (erkeklerde penisde, kadınlarda vulva, vajina, serviks ve perianal bölgede).
    • Tekrarlayan enfeksiyonlar sık görülür ancak primer enfeksiyona göre daha hafif ve kısa sürelidir.
  • Herpetik dolama: Doktor, diş hekimi ve hemşirelerde sık görülen mesleki enfeksiyondur.
  • Herpes gladiatorum (güreşçilerde görülür), sıklıkla baş, boyun, omuzlar ve kollarda lezyonları içerir, deri lezyonlarından temas yoluyla bulaşır.
  • Ekzema herpetikum: Atopik dermatitli, aktif ekzemalı kişilerde HSV ile oluşan süperenfeksiyondur.
  • Ensefalit
  • Menengit
  • Neonatal enfeksiyon

• Laboratuvar Tanısı

  • Histolojik inceleme: Lezyon örneklerinde dev hücreler ve inklüzyon cisimcikleri görülür.
  • Direk immünofloresans (DFA) testi: Lezyon örneklerinde HSV antijenleri araştırılır.
  • PCR: BOS örneğinde HSV-DNA tespiti, güvenilir tanıda rol oynar.
  • Seroloji: Normal popülasyonda yüksek antikor prevalansı nedeniyle çok yararlı değildir. Tek başına HSV IgM antikorlarının saptanması, primer enfeksiyonu gösterebilir. Rekürent enfeksiyonda antikor titrelerinde büyük bir artış saptanmaz.

• Tedavi: Asiklovir, Famsiklovir, Valasiklovir (aktive virüsler için etkili, latent virüsler için etkili değildir).

Varicella Zoster Virüsü (VZV)

• Tek serotipedir ve HSV ile çapraz reaksiyon verebilir.

• Çok bulaşıcıdır.

• İki ana hastalığa sebep olur: Suçiçeği (Varicella) ve Zona (Herpes zoster).

• Solunum yolundan ve deri lezyonları ile bulaşır.

• Suçiçeği:

  • Klinik Görünüm: Büyük çocuk ve erişkinlerde daha ağır seyreder. Komplikasyonlar (en sık): Veziküllerde sekonder bakteriyel enfeksiyonlar, pnömoni (sıklıkla erişkinlerde).

• Zona:

  • Fizyolojik/psikolojik stres, immün sistem baskılanmasıyla reaktive olur.
  • Sıklıkla ileri yaşlarda (>50 yaş) ortaya çıkar.
  • Tutulan sinirlerin inerve ettiği bölgeler etkilenerek çok şiddetli ağrılı dermatomal lezyonlar oluşturur.

• Konjenital Varisella: Annede ilk trimesterde primer enfeksiyon olursa, fetüs risk altındadır.

• Laboratuvar Tanısı: VZV'nin karakteristik görünümleri ve histolojik inceleme, DFA, virus izolasyonu, PCR

• Tedavi: Komplikasyonsuz formlarda antiviraller genellikle gereksizdir; semptomatik tedavi genellikle yeterlidir. Asiklovir, valasiklovir, famsiklovir kullanılır.

Sitomegalovirüs (CMV)

• Birçok vücut sekresyonunda, özellikle tükrük, idrar ve genital sekresyonlarda bulunur.
• Bulaşma yolları: tükrük, konjenital, kan transfüzyonu, organ transplantasyonu.
• Enfeksiyon sıklıkla erken çocukluk döneminde geçirilir; çoğu asemptomatik veya hafif seyreder.
• Seropozitiflik, az gelişmiş ülkelerde %90-100, gelişmiş ülkelerde %40-70
• Patogenez:
  • Primer enfeksiyon:
    • Çocuklarda belirtisiz veya hafif semptomatik.
    • Yetişkinlerde asemptomatik veya hafif semptomatik.
  • Reaktivasyon:
    • İmmün sistemi baskılanmış kişilerde ciddi hastalığa yol açabilir.
• Klinik Görünüm:
  • Konjenital CMV enfeksiyonu: Mikrosefali, mental gerilik, spastisite, periventriküler kalsifikasyon, koroidoretinit, optik atrofi, sensorinöral sağırlık, hepatosplenomegali, sarılık, pnömoni, miyokardit, trombositopenik purpura, hemolitik anemi gibi ciddi sorunlara sebep olabilir.
• Laboratuvar Tanısı: Histolojik inceleme (biyopsi örnekleri, idrar ile CMV inklüzyon cisimciğinin saptanması), antijen tespiti (kan örneğinde DFA, immün süpresif hastalarda hızlı tanı), PCR (kan örneğinde CMV viral yük takibi), virüs izolasyonu (hızlı kültür)
• Tedavi: İmmünolojik baskılanmışlarda gansiklovir, valgansiklovir, sidofovir, foscarnet kullanılır. Ancak özgül bir aşı bulunmamaktadır.

Epstein-Barr Virüsü (EBV)

• Primer enfeksiyon genellikle tükrük yoluyla bulaşır (öpücük hastalığı). Bulaşma da kan transfüzyonu, transplantasyonla da olur.

• Enfeksiyon 2 dönemde pik yapar.

  • Okul öncesi dönem (1-5 yaş)
  • Adölesan/genç erişkin (14-25 yaş)

• Çocuklarda sıklıkla belirtisiz; yetişkinlerde sıklıkla asemptomatik veya hafif seyreder.

• Patogenez:

  • Orofarengeal epitel hücrelerinde ilk litik enfeksiyon oluşturur, kronik olarak B lenfositlerini sürekli çoğaltarak ölümsüz (sürekli çoğalan) hale getirir ve normal kişilerin kanında az miktarda bulunabilir. İmmün sistem sayesinde kontrol altında tutulur.

• Klinik Görünüm:

  • Enfeksiyöz mononükleoz:
    • Ateş, lenfadenopati, boğaz ağrısı, halsizlik, yorgunluk, splenomegali, hepatomegali, karaciğer fonksiyon testlerinde anomali, periferal kanda atipik lenfositoz
    • Hastalık kendiliğinden iyileşir, ancak iyileşme süresi uzayabilir.

• Laboratuvar Tanısı:

  • Kan yayması,
  • Serolojik testler: Heterofil antikor testi (monospot testi), Özgül antikorlar (VCA, EA, EBNA)

• Tedavi: Destekleyici tedavi

HHV-6

• Genelde tükürükte bulunur.
• Çocuklarda sıklıkla 2 yaşına kadar enfekte olur.
• Roseola infantum (6.hastalık) belirtisi
• Reaktivasyonlar immün sistemi zayıf hastalarda görülebilir.
• Çoğunlukla asemptomatik seyreder.
• Yetişkinlerde mononükleoz tablosuyla seyredebilir.
• Tedavi: Özel bir antiviral tedavi yoktur; Gansiklovir kısmen etkendir.

HHV-8

• Diğer herpes viruslarının aksine yaygın değildir ve genellikle düşük seropozitiflik görülür.
• İlk kez Kaposi sarkomu'lu hastalardan izole edilmiş ve "Kaposi sarkoma ilişkili herpes virüs (KSHV)" olarak adlandırılmıştır.
• çoğunlukla AIDS'li hastalarda tükrükte bulunur ve yüksek seropozitiflik gösterir.
• Tanı: PCR, IgM/IgG testleri
• Tedavi yok

Kaposi Sarkomu

• Vasküler endotel ve perivasküler bağ dokusu hücrelerinin proliferasyonundan oluşan multifokal bir tümördür.

• Sıklıkla AIDS olgularında deri, ağız boşluğu, gastrointestinal sistem ve solunum sisteminde görülebilir ancak akciğer parenkimi tutulumu az görülür.

• HHV-8 (KSHV)'in tümör gelişimindeki rolü kesin olarak bilinmemektedir ancak bu virüsün DNA dizileri Kaposi sarkomunda ve primer enf. lenfomalarında saptanmıştır. Hastalığın tedavisi destekleyici tedavide yöneliktir; gereksinim duyulduğunda cerrahi, lokalize nodüler tümörlerde radyoterapi; agresif tümörlerde kemoterapi uygulanır.