Hartfalen: Definitie, Risico's en Oorzaken

Hartfalen: Definitie

• Het hart pompt onvoldoende bloed rond, wat leidt tot klachten door verminderde bloedtoevoer naar organen of verminderde afvoer van bloed.
• Het is een klinisch syndroom waarbij de pompfunctie van het hart tekortschiet.

Risicofactoren van hartfalen

• Andere hartaandoeningen, zoals coronaire hartziekten, hartklepaandoeningen en ritmestoornissen.
• Hypertensie en hypercholesterolemie verhogen het risico op hartfalen.
• Chronische ziekten zoals diabetes mellitus en COPD zijn risicofactoren.
• Obesitas en leefstijlfactoren zoals roken dragen bij aan het risico.

Etiologie van hartfalen

• Structurele of functionele afwijkingen van het hart veroorzaken hartfalen.
• Volume overbelasting (preload) kan leiden tot mitralisinsufficiëntie of aortaklepinsufficiëntie.
• Druk overbelasting (afterload) kan leiden tot hypertensie of aortastenose.
• Instroom belemmering kan mitralisstenose veroorzaken.
• Verminderde spierfunctie (contractiliteit) kan ontstaan door myocardinfarct, intoxicaties of infecties.
• Afwijkende hartfrequentie door ritmestoornissen kan leiden tot hartfalen.

Directe en indirecte oorzaken van hartfalen

• Hartinfarct, lekkende hartkleppen, ritmestoornissen, COPD, hypertensie en cardiomyopathie zijn directe oorzaken.
• Koorts, anemie, hyperthyreoïdie en nierinsufficiëntie zijn indirecte oorzaken.
• Bepaalde medicatie kan bijdragen aan hartfalen.

Pathofysiologie van hartfalen

• Falen van de rechterharthelft leidt tot stuwing in de holle aders en organen, resulterend in oedeem en gewichtstoename.
• Vocht hoopt zich overdag op in benen, enkels en buik, 's nachts wordt het via de urine verwijderd (nycturie).
• Falen van de linkerharthelft leidt tot stuwing in de longen, met kortademigheid tot gevolg.

Orthopnoe en astma cardiale

• Kortademigheid verergert in liggende positie (orthopnoe) door meer vocht in de longen.
• Longoedeem kan bronchospasmen veroorzaken, wat lijkt op astma (astma cardiale).

Gevolgen van een gebrekkige pompfunctie linkerkamer

• Verminderde doorbloeding van organen en weefsels door een gebrekkige pompfunctie leidt tot activatie van het RAAS.
• Extra vocht wordt vastgehouden om de bloeddruk op peil te houden, wat het hart zwaarder belast.

Verminderde doorbloeding en ademhaling

• Cyanose in handen en vingers, vermoeidheid en zwakte in spieren door verminderde doorbloeding.
• Desoriëntatie en slaperigheid als gevolg van verminderde bloedtoevoer naar de hersenen.
• In ernstige gevallen functioneert het ademhalingsstelsel niet meer optimaal.

Linksdecompensatie en rechtsdecompensatie

• Linksdecompensatie kan door verhoogde druk in de longcirculatie leiden tot rechtsdecompensatie.

Symptomen van hartfalen

• Kortademigheid of vermoeidheid bij inspanning of in rust (backward en forward failure).
• Oedeem en aanvalsgewijze nachtelijke benauwdheid (orthopnoe).
• Afwijkende longgeluiden en verhoogde CVD door gestuwde halsvenen.
• Vergroot hart bij palpatie.

Diagnostiek van hartfalen

• Anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek zijn nodig.
• Er wordt gelet op symptomen, risicofactoren, medicatie, gestuwde halsvenen, crepitaties, tachypneu/tachycardie, afwijkende harttonen, vergrote lever, ascites en perifeer oedeem.
• ECG en X-thorax worden gemaakt.

Behandeling en preventie Hartfalen

• Bestrijding van risicofactoren zoals hypertensie, hoog cholesterol, overgewicht en roken.
• Algemene adviezen voor een gezonde leefstijl, snelle gewichtstoename voorkomen, goede slaaphouding, elastische kousen en geen NSAID's.
• Behandeling van oorzaken zoals hartinfarct, klepafwijkingen, ritmestoornissen, hoge bloeddruk, longziekte en cardiomyopathie.
• Medicatie: diuretica, ACE-remmers, bètablokkers, spironolactone, digoxine, antistolling en nitraten.

Complicaties van Hartfalen

• Verminderde kwaliteit van leven door vermoeidheid en slaapproblemen.
• Cognitieve stoornissen, verwardheid en onrust.
• Verhoogd risico op stolselvorming en acuut longoedeem.

Prognose en preventie/Behandeling van Hartfalen

• Progressieve toename in ernst met acute verergeringen; 5-jaarsoverleving is 35%.
• Preventieve maatregelen omvatten voorlichting, natrium- en vochtbeperking, vermijden NSAID's, leefstijlmaatregelen, gewichtscontrole, compressiekousen, verbetering conditie en griepvaccinatie.
• Medicamenteuze behandeling omvat volumeverlaging, afterloadverlaging, hartfrequentievermindering en contractiliteitsbevordering.
• Implanteerbare devices zoals CRT, ICD en LVAD.

Atriumfibrilleren (AF): Definitie en belang

• AF is de meest voorkomende hartritmestoornis: een supraventriculaire ritmestoornis met onregelmatige en snelle atriale samentrekkingen.
• Herkenning is belangrijk, zelfs zonder klachten, vanwege ernstige complicaties.

Risicofactoren en etiologie van AF

• Hogere leeftijd, alcohol-, cafeïne- en drugsgebruik zijn risicofactoren.
• Koorts, fysieke inspanning, psychische stress, hart- en klepaandoeningen, hypertensie, anemie, diabetes, hyperthyreoïdie en bepaalde medicatie spelen een rol.

Pathofysiologie van AF

• Prikkels ontstaan vanuit verschillende plaatsen in de atria, overrulen de sinusknoop en veroorzaken ongecoördineerde atriale samentrekkingen.
• De AV-knoop stuurt prikkels versneld en onregelmatig door, wat leidt tot een irregulaire tachycardie.
• Verminderde atriale contractie en snelle ventrikelcontracties veroorzaken palpitaties en vermoeidheid; langdurig AF kan leiden tot hartfalen.
• Paroxismaal AF treedt aanvalsgewijs op en kan spontaan terugkeren naar een sinusritme. Persisterend of permanent AF komt ook voor.
• Stilstaan van bloed in het linkerhartoor kan leiden tot trombusvorming en embolieën, wat een herseninfarct kan veroorzaken.

Symptomen van AF

• Palpitaties (hartkloppingen) en klachten passend bij verminderde cardiac output.
• Druk op de borst, kortademigheid, verminderde inspanningstolerantie, licht gevoel in het hoofd, wegrakingen en symptomen van complicaties (hartfalen, CVA).

Lichamelijk onderzoek bij AF

• Irregulaire tachycardie bij auscultatie, versnelde en irregulaire pols, verzwakte pols en inequale pols.

Diagnostiek en behandeling van AF

• Diagnose wordt gesteld op basis van een ECG na het vinden van afwijkingen bij bloeddrukmeting of polstelling.
• De behandeling is gericht op het voorkomen van trombo-embolische complicaties, verlagen van de hartfrequentie en herstel van het sinusritme.

Complicaties, prognose en preventie van AF

• Lagere levensverwachting door verhoogd risico op trombo-embolische complicaties zoals ischemische CVA, beenarterie afsluiting en afsluiting naar de darmen
• Preventie omvat het vermijden van uitlokkende factoren.

Antistollingsgeneesmiddelen

• Trombocytenaggregatieremmers (acetylsalicylzuur, ticagrelor): geactiveerde bloedplaatjes produceren tromboxaan en ADP, stimuleert GPIIb/IIIa- receptoren, -> binden fibrine, bevorderen bloedklontering. Bijwerkingen zijn maagdarmbloedingen.
• Heparinen: Remmen de stolling door activering van antitrombine (eiwit), inactiveert trombine en remt andere stollingsfactoren, met als bijwerkingen ongewenste bloedingen en trombocytopenie.
• Orale anticoagulantia: Voorkomt dat de lever bepaalde stollingsfactoren produceert, met ongewenste bloedingen als bijwerking.
• Fibrinolytische geneesmiddelen: Stimuleren plasmine dat stolsels kapot maakt, met risico op andere bloedingen
• Arteriële stolsels ontstaan vaak na een beschadiging van het vat (bloedplaatjesrijk). Veneuze stolsels zijn vaker het gevolg van onvoldoende doorstroming, is fibrinerijk en reageren beter op Heparine.

Geneesmiddelen die in de stollingscascade ingrijpen

• Heparinen remmen de stolling door activering van antitrombine; orale anticoagulantia voorkomen de aanmaak van stollingsfactoren in de lever.
• Vitamine K is essentieel voor de aanmaak van bepaalde stollingsfactoren.

Coronair hartziekten

• Coronair hartziekten ontstaan na atherosclerose in de kransslagaders

Forward & Backward Hartfalen

• Forward failure: Onvoldoende rondpompen van zuurstofrijk bloed naar weefsels en organen, O2 tekort.
• Backward failure: Onvoldoende wegpompen van bloed uit weefsels en organen, stuwing.

Oorzaken, Symptomen, Links- en rechtszijdig hartfalen

• Oorzaken: Kransslagaderlijden, hoge bloeddruk, cardiomyopathie, hartritmestoornissen en hartklepafwijkingen.
• Symptomen ontstaan door verminderde bloedcirculatie, stuwing en compensatiemechanismen.

Compensatiemechanismen Hartfalen

• Spierhypertrofie, dilatatie, activatie van het RAAS
• RAAS leidt tot water- en zoutretentie en vasoconstrictie.

Farmacologische groepen bij hypertensie: RAAS-remmers

• Middelen uit deze groep: enalapril, captopril, lisinopril, perindopril, werken op het RAAS
• ACE remmers:Door het Angiotensine Converting Enzym (ACE) te remmen, inhiberen ze de omzetting van angiotensine-I tot het actieve angiotensine-II (sterke vaatvernauwer) met als gevolg vaatverwijding en dus een daling van de bloeddruk.
• Ook remmen ze bradykinine afbraak - bijwerkingen zijn hypotensie, nierfunctiestoornissen, allergische huidreacties, prikkelhoest
• Angiotensinereceptorblokkers (ARB's): losartan, irbesartan; telmisartan, candesartan, valsartan. ARB's grijpen in op een volgende stap in het RAAS: remming vaatvernauwende effect van angiotensine-II. Bijwerking: duizeligheid, anemie, hyperkaliëmie

Farmacologische groepen bij hypertensie: Calciumantagonisten en Diuretica

• Calciumantagonisten: amlodipine, felodipine, diltiazem verapamil. Bijwerkingen: oedeem

ẞ-blokkers

• Voorbeelden: Metoprolol, Bisoprolol. - kan leiden tot bradycardie, duizeligheid, vermoeidheid, hoofdpijn, koude handen/voeten.

Medicatie bij hypercholesterolemie

• Middelen uit deze groep: simvastatine, atorvastatine, rosuvastatine remt aanmaak LDL en triglyceriden.
• Bijwerkingen: spierpijn, misselijkheid, obstipatie.

Medicatie tegen angina pectoris Nitraten

• Voorbeelden: nitroglycerine,pleister (transdermaal), isosorbidedinitraat/mononitraat
• Bijwerkingen: Hoofdpijn, duizeligheid, hypotensie.

Medicatie die ingrijpt op de stolling

• Acetylsalicylzuur (Aspirine protect®), carbasalaatcalcium (Ascal®), Clopidogrel (Plavix®), ticagrelor (Brilique®) zijn voorbeelden.

Anticoagulantia

• Orale anticoagulantia apixaban, edoxaban en rivaroxaban zijn Direct werkende Orale AntiCoagulantia (DOAC’s).
• VB: Heperine

Medicatie bij hartritmestoornissen anti-aritmica

• Hartglycosiden: Digoxine (Lanoxin®) wordt vooral gebruikt bij atriumfibrillenen Amodiaron ook.