Η Δυναμική Γη: Ηφαίστεια, Σεισμοί και Τεκτονικές Πλάκες

Η Δυναμική Γη

• Ένα ενεργό ηφαίστειο εκρήγνυται συχνά, ακόμη και ετησίως.
• Ένα κοιμώμενο ηφαίστειο εκρήγνυται ανά διαστήματα μερικών ετών ή και αιώνων.
• Ένα σβηστό ηφαίστειο θεωρείται ότι δεν θα εκραγεί ξανά ιστορικά.
• Τα ηφαίστεια εμφανίζονται όταν ρήγματα στο φλοιό επιτρέπουν στο μάγμα να ανέβει στην επιφάνεια.
• Υπάρχουν περίπου 500 ενεργά ηφαίστεια.
• Οι ηφαιστειακές εκρύξεις λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένες ζώνες, όπως η ζώνη "Δακτυλίδι της Φωτιάς" στον Ειρηνικό Ωκεανό, καθώς και στην Ισλανδία και τη Μεσόγειο.
• Σεισμός είναι η απότομη απελευθέρωση εγκλωβισμένης ενέργειας στα όρια των τεκτονικών πλακών λόγω τριβής, προκαλώντας δονήσεις στο έδαφος.

Τμήματα της Γης

• Η Γη αποτελείται από τον Πυρήνα, τον Μανδύα και τον Φλοιό.

Οι Τεκτονικές Πλάκες

• Οι τεκτονικές πλάκες είναι μεγάλα τμήματα του φλοιού της Γης που επιπλέουν στον μανδύα και κινούνται αργά.
• Στα όρια των πλακών, η τριβή και η απελευθέρωση ενέργειας προκαλούν σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις.

Σύνορα Πλακών

• Σύνορο πλακών είναι η περιοχή όπου μια πλάκα συναντά μια άλλη.
• Υπάρχουν δύο τύποι πλακών: Ηπειρωτικές και Ωκεάνιες.

Κλίμακα Ρίχτερ

• Η κλίμακα Ρίχτερ μετρά το μέγεθος ενός σεισμού, όπου κάθε μονάδα αντιστοιχεί σε δεκαπλασιασμό της ισχύος.
• Η κλίμακα κυμαίνεται από 1 (πολύ μικροί σεισμοί) έως 9+ (οι ισχυρότεροι).

Θεωρία της Μετατόπισης των Ηπείρων - Wegener - Παγγαία

• Η θεωρία του Wegener υποστηρίζει ότι πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια οι ήπειροι ήταν ενωμένοι σε μια υπερήπειρο, την Παγγαία, η οποία στη συνέχεια διασπάστηκε.
• Ενδείξεις της θεωρίας:
  • Η Νότια Αμερική και η Αφρική ταιριάζουν σαν κομμάτια παζλ.
  • Βρέθηκαν ίδια απολιθώματα (π.χ. Mesosaurus) και στις δύο ηπείρους.
  • Ίδιας ηλικίας πετρώματα υποδεικνύουν κοινή γεωλογική ιστορία.

Τύποι Πλακών

• Υπάρχουν δύο τύποι πλακών: Ηπειρωτική και Ωκεάνια.
• Ο Ηπειρωτικός φλοιός είναι παχύτερος, παλαιότερος, ελαφρύτερος και έχει ανοιχτό χρώμα.
• Ο Ωκεάνιος φλοιός είναι λεπτότερος, νεότερος, βαρύτερος και έχει σκούρο χρώμα.
• Χαρακτηριστικά Ηπειρωτικού Φλοιού:
• Πάχος: 35-70km.
• Ηλικία: πάνω από 1500 εκατομμύρια χρόνια.
• Βάρος πετρωμάτων: ελαφριά.
• Χρώμα: ανοικτό.
• Χαρακτηριστικά Ωκεάνιου Φλοιού:
  • Πάχος: 6-10km.
  • Ηλικία: κάτω από 200 εκατομμύρια χρόνια.
  • Βάρος πετρωμάτων: βαριά.
  • Χρώμα: σκούρο.
• Το χαμηλότερο σημείο στην επιφάνεια του Φλοιού της Γης είναι ο τάφρος των Μαριανών (11022m).
• Το υψηλότερο σημείο στην επιφάνεια του Φλοιού της Γης είναι το Όρος Έβερεστ (8848m).
• Η Κύπρος βρίσκεται ανάμεσα στην Ευρασιατική και την Αφρικανική τεκτονική πλάκα.

Σεισμοί στο Σαν Φρανσίσκο

• Οι σεισμοί στο Σαν Φρανσίσκο συμβαίνουν λόγω της κίνησης των Βόρειας Αμερικανικής και Ειρηνικής Τεκτονικών Πλακών κατά μήκος του Ρήγματος του Αγίου Ανδρέα.
• Η τριβή προκαλεί συσσωρευμένη ενέργεια που απελευθερώνεται ως σεισμός.

Ηφαίστεια στη Χαβάη

• Στο σύμπλεγμα νησιών της Χαβάης, η ηφαιστειακή δραστηριότητα οφείλεται σε ένα θερμό σημείο (hot spot) κάτω από τα νησιά, όπου το μάγμα λιώνει τον φλοιό.

Κινήσεις Τεκτονικών Πλακών

• Υπάρχουν τρεις βασικές κινήσεις τεκτονικών πλακών:
  • Αποκλίνουσα κίνηση: Οι πλάκες απομακρύνονται, επιτρέποντας στο μάγμα να ανέβει και να δημιουργήσει νέο φλοιό.
  • Εφαπτόμενη κίνηση: Οι πλάκες κινούνται παράλληλα, προκαλώντας τριβή και σεισμούς.
  • Συγκλίνουσα κίνηση: Οι πλάκες συγκλίνουν και η βαρύτερη βυθίζεται κάτω από την ελαφρότερη.

Οφιολιθικό Σύμπλεγμα Τροόδους

• Η Κύπρος θεωρείται "παράθυρο στο εσωτερικό της Γης" επειδή το όρος Τρόοδος αποτελείται από ωκεάνιο φλοιό που ανυψώθηκε πάνω από την επιφάνεια.
• Ο οφιολίτης είναι ένα κομμάτι αρχαίου Ωκεάνιου Φλοιού και Άνω Μανδύα που βρισκόταν κάτω από τη θάλασσα.
• Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη όφις (φίδι), επειδή τα πετρώματά του έχουν πράσινο χρώμα.

Τα Πετρώματα

• Τα πετρώματα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
  • Πυριγενή: Δημιουργούνται από την ψύξη της λάβας (π.χ. βασάλτης, γρανίτης).
  • Ιζηματογενή: Σχηματίζονται από στρώματα υλικών (π.χ. ψαμμίτης, ασβεστόλιθος, άνθρακας).
  • Μεταμορφωμένα: Προέρχονται από άλλα πετρώματα που άλλαξαν μορφή λόγω πίεσης ή θερμότητας (π.χ. σχιστόλιθος, μάρμαρο).