Glikoliz Genel Bakış

Study Notes

Glikoliz, şeker yıkımı anlamına gelen Yunanca "glyco" ve "lysis" kelimelerinden oluşan bir terimdir.
Embden-Meyerhof yolu olarak da bilinir.
Sitoplazmada gerçekleşir.
Vücudun enerji ihtiyacının yaklaşık %50'sini karşılar.
Glukozun iki pirüvat molekülüne parçalanmasıyla enerji üreten bir dizi reaksiyondur.
Glikoliz, enerji üretmenin yanı sıra, depo glikojen ve diğer makromoleküllerin parçalarının oluşumunda da görev alır. Bu maddeler, glikolizin son ürünü olan pirüvatın, daha sonraki farklı metabolik yollara girmesiyle oluşur (örneğin TCA döngüsü).

Glikolizin toplam enerji verimi, kullanılan koşullara bağlı olarak değişir. Anaerobik koşullar altında, glukozdan 2 ATP elde edilir. Aerobik koşullarda ise 30-32 ATP elde edilir.

Çok basamaklı bir dizi reaksiyondan oluşur, bu sebeple hız belirleyici tek bir adım yoktur.
Kontrol mekanizmaları allosterik, fosforilasyon ve transkripsiyonel düzenlemelerdir.

Besinlerden, lipidler, aminoasitler, TCA ara ürünleri ve 5 karbonlu şekerlerde sentez için gerekli olan maddeleri üretmek için kullanılır.
2,3-bifosfogliserat, hemoglobinin oksijen bağlama yeteneğini etkileyen bir metabolittir.

Glikoliz sonucu oluşan NADH, mitokondriye giriş yapması için çeşitli mekik sistemleri kullanarak taşıtıma uğrar.
Gliserol-3-fosfat ve malat-aspartat mekik sistemleri bu transport sistemleri arasında iki önemli örnektir.

NADH ve FADH2 taşıyıcı moleküllerin elektron transport zincirinde aktarılmasından sonra, mitokondriyal matriksta ATP sentezlenir.

Glikolizde şeker yıkımının temeli olan glukoz ile birlikte diğer bazı monosakkaridlerin (galaktoz ve mannoz) de glikolize dönüştürülebileceği ve katılabileceği ifade edilir.

Glikolizin inhibisyonu; çeşitli faktörlerle, örneğin sülfidril grubu içeren maddelerle (Hg bileşikleri, iyodoasetat gibi) ortaya çıkabilir.
Bu inhibisyonların çoğu durumda glikolizin ana kontrol noktalarına etki ederek, hızını azaltır. Ancak bu durum, bazı durumlarda, anaerobik glikoliz gibi alternatif yolların kullanımını tetikleyebilir.

Kanserde, oksijenin yetersiz ulaştığı (hipoksisi) dokularda, glikoliz yolu, aşırı bir hızda işlemeye devam eder.
Bu durum, tümörün büyümesi ve çoğalması için enerji elde etmeyi sağlar.

Prüvatın akıbeti, hücrenin sahip olduğu oksijen seviyesine bağlıdır:
Yeterli oksijen varlığında, prüvat TCA döngüsüne girer.
Yetersiz oksijen varlığında, prüvat fermantasyona uğrar, örneğin laktik asit fermantasyonu veya alkolik fermantasyon, meydana gelir.