Geschiedenis van de Psychiatrie

De psychiatrie ontstond als een medisch specialisme uit een wens om de inhumane behandeling van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen te verbeteren.

In de 19e en 20e eeuw steeg het aantal mensen met geestelijke gezondheidsproblemen dat gehospitaliseerd moest worden, wat leidde tot overvolle en therapeut-arme instituten.

De therapeutische onmacht in deze instituten resulteerde in een vaak onkritische toepassing van experimentele medische behandelingen.

De oorzaken van geestelijke gezondheidsproblemen werden vaak gezocht in biologische aandoeningen of hypothetische processen.

De psychoanalyse, ontwikkeld in het begin van de 20e eeuw, was de eerste theoretisch onderbouwde vorm van psychotherapie die door psychiaters werd omarmd.

Sociale psychiatrie focust op voor- en nazorg van patiënten en op het bevorderen van geestelijke gezondheid in de samenleving.

De ontdekking van psychofarmaca in de jaren 1950 begon een proces van wetenschappelijke onderbouwing van psychiatrische behandelingen.

De antipsychiatrische beweging protesteerde tegen inhumane en paternalistische psychiatrische praktijken en leidde tot meer aandacht voor patiëntenrechten.

Een psychiatrische aandoening die gekenmerkt wordt door een chronisch en progressief beloop, vaak met negatieve symptomen.

Een psychiatrische aandoening die een gunstiger beloop heeft en met recidieven (terugkerende episodes) gepaard gaat.

Een concept dat ervan uitgaat dat psychiatrische stoornissen duidelijk afgebakende ziekte-eenheden zijn met specifieke oorzaken en symptomen.

Een psychiater die kritiek leverde op het ziekte-eenheidsconcept, met name in verband met psychiatrische stoornissen bij lichamelijke ziekten.

Een behandeling die hoge koorts induceert om een infectie of ziekte te bestrijden.

Een bacterie die de oorzaak is van dementia paralytica.

Een somatische behandeling waarbij een patiënt langdurig in slaap wordt gebracht met medicijnen.

Een somatische behandeling waarbij een patiënt in coma wordt gebracht met insuline.

Een somatische behandeling waarbij een patiënt een elektrische schok toegediend krijgt om een epileptische aanval op te wekken.

Een neurochirurgische ingreep waarbij de verbindingen tussen de frontale kwabben en de rest van de hersenen worden doorgesneden.

De erfelijke overdracht van psychiatrische ziekten.

Een theorie die stelt dat psychiatrische aandoeningen in bepaalde families steeds erger worden in opeenvolgende generaties.

Een medische term voor een ernstige en invaliderende organische verandering in de persoonlijkheid, die kan optreden na een prefrontale lobotomie.

Een term die verwijst naar de negatieve symptomen van schizofrenie, zoals een gebrek aan motivatie en emotionele vlakheid.

Een psychiatrische beweging die kritiek had op de biologische en psychologische benaderingen van psychiatrie.

De term 'melancholie' werd in de Griekse medische traditie gebruikt om 'depressie' te beschrijven en wees op de vermeende negatieve invloed van de 'zwarte gal': melaina cholê.

In de oudheid werden psychiatrische stoornissen vaak verklaard door demonen, goden of lichamelijke oorzaken. Behandelingen varieerden van religieuze rituelen tot somatische ingrepen.

Het allereerste krankzinnigengesticht in Europa werd omstreeks 1370 in Granada geopend, vermoedelijk beïnvloed door de islamitische cultuur in Spanje.

Dolhuizen of zinnelooshuizen waren vroege instituties, niet gericht op behandeling, maar eerder op het opbergen van psychiatrische patiënten, arme lichamelijk zieken en daklozen.

In de Renaissance werden bepaalde psychiatrische stoornissen als teken van hekserij beschouwd, wat vaak leidde tot vervolging en terechtstelling.

Johannes Wier (Johann Weyer) sprak zich uit tegen de heksenvervolging, beschouwend psychiatrische stoornissen niet als hekserij, maar als ziekten.

Het Gasthuis St.-Dymphna in Geel, België, begon in de vijftiende eeuw met een vorm van geïnstitutionaliseerde zorg voor psychiatrische patiënten waarbij ze bij burgers werden ondergebracht.

De Franse arts Philippe Pinel pleitte tijdens de Franse Revolutie voor een behandeling van psychiatrische patiënten als 'mensen', met een nadruk op re-educatie en hervorming van hun gedrag.

Een behandeling gericht op 'traitement moral' behelsde een vaste dagelijkse routine, arbeid, sociale interactie en het leren beheersen van afwijkende gedachten en gevoelens.

Pinel wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van de psychiatrie als medisch specialisme, maar hij was niet de enige die deze ideeën propageerde.

Joseph Guislain, een Belgische arts, bepleitte dat krankzinnigheid een 'mentale stoornis' was die met 'mentale middelen' moest worden behandeld.

Guislain zag het 'asiel' als een centraal instrument in behandeling, met de geneesheer als autoriteit die de patiënten kon beïnvloeden en hun ziekelijke waanideeën kon doorbreken.

De congregaties van de Zusters en de Broeders van Liefde, opgericht door Petrus Jozef Triest, zetten zich in voor de 'misbedeelden', waaronder psychiatrische patiënten.

De benadering waarbij psychiatrische patiënten in families werden opgenomen is een uniek fenomeen in de psychiatrische geschiedenis, dat in de 20e eeuw pas een internationale erkenning kreeg.

De periode beginnend in de 19e eeuw waarin instituten werden opgericht om geesteszieken te houden en te behandelen, met focus op de praktische omgang met de patiënten.

Johannes Schroeder van der Kolk en Johannes Ramaer, twee invloedrijke Nederlandse medici die een belangrijke rol speelden in de hervorming van de geestelijke gezondheidszorg in de 19e eeuw.

De term die de Engelse arts William Cullen gebruikte om aandoeningen te beschrijven zoals depressie, angst en nerveuze klachten, waarbij de oorzaak werd gezocht in een zwak zenuwstelsel.

De groep aandoeningen die in de 18e eeuw aandacht begon te krijgen in de 'lichtere' psychiatrie, inclusief depressie, angststoornissen en nerveuze klachten.

De explosieve toename van het aantal patiënten in gestichten in de 19e eeuw, die leidde tot overvolheid en een terugval naar de 'opbergplaatsen' van voor de hervormingen.

Het idee, dominant in de 19e eeuw, dat geestelijke ziektes voortkomen uit afwijkingen in de hersenen.

De 'lichtere' aandoeningen die door psychiaters meer werden beschouwd als 'geestelijke' dan 'lichamelijke' ziektes, zoals depressie en angst.

Het onderzoek naar oorzaak, ontwikkeling en behandeling van ziektes. In de psychiatrie probeerde men inzicht te krijgen in de aard van geestelijke ziektes.

De conceptuele eenheid die Emil Kraepelin gebruikte om psychiatrische stoornissen te beschrijven, gebaseerd op symptomen, oorzaak, ontwikkeling en anatomische afwijkingen.

De Duitse psychiater Emil Kraepelin (1856-1926), die zich richtte op het begrijpen van psychiatrische stoornissen door middel van nauwkeurige klinische observatie en langetermijnstudies van patiënten.

De ontwikkeling van de 'ambulante psychiatrie', psychologische behandelmethoden en resocialisatie-initiatieven voor patiënten met psychische aandoeningen.

De Duitse psychiatrie in de tweede helft van de 19e eeuw, gekenmerkt door de oprichting van psychiatrische universiteitsklinieken en een focus op hersenonderzoek, die later een belangrijke invloed zou hebben op de psychiatrie.

De manier waarop geestelijke ziektes niet altijd in verband konden worden gebracht met afwijkingen in bepaalde hersengebieden.

De neurobiologische psychiatrie legde de basis voor een wetenschappelijke benadering van de psychiatrie, gebaseerd op het begrijpen van de biologische processen die ten grondslag liggen aan geestelijke gezondheid.

De DSM is een classificatiesysteem dat psychiatrische stoornissen definieert en herkenbaar maakt voor therapeuten en onderzoekers.

Het DSM-III was de eerste editie met duidelijk gedefinieerde criteria voor psychiatrische stoornissen, wat tot een meer betrouwbare diagnose leidde.

De evidence-based psychiatrie beoogt behandelingen en interventies te gebruiken die wetenschappelijk bewezen effectief zijn.

Het onderzoek naar de neurobiologische basis van psychiatrische stoornissen heeft nieuwe inzichten opgeleverd dankzij technieken zoals hersenbeeldvorming en erfelijkheidsonderzoek.

De-institutionalisering verwijst naar de trend om patiënten met psychiatrische stoornissen meer thuis te behandelen en minder in psychiatrische instituten te plaatsen.

De-institutionalisering werd in Nederland en België voorzichtig uitgevoerd om te voorkomen dat patiënten zonder voldoende ondersteuning in de maatschappij terechtkwamen.

Ronald Laing en Jan Foudraine waren belangrijke denkers in de antipsychiatrische beweging.

De antipsychiatrie bekritiseerde de medicalisering van gedrag en pleitte voor meer aandacht voor de sociale context van psychische problemen.

De antipsychiatrische beweging heeft bijgedragen aan de emancipatie van patiënten en bevorderde een meer patiëntgerichte benadering.

De herstelbeweging focust op empowerment van patiënten en het aanvaarden van hun aandoening, zonder te streven naar volledige genezing.

Het herstelconcept legt de nadruk op het maatschappelijk functioneren van mensen met een psychiatrische stoornis, rekening houdend met hun unieke persoonlijke context.

Het herstelconcept benadrukt de waarde van ervaringskennis en de expertise van de patiënt in zijn eigen herstelproces.

De oprichter van de National Committee for Mental Hygiene en een pionier in sociale psychiatrie, bekend om zijn benadering van preventie en nazorg.

Een ex-patiënt van een psychiatrische instelling die de mental hygiene movement stimuleerde met zijn boek.

Het doel van de mental hygiene movement, gericht op het verbeteren van behandeling, nazorg, preventie en het vinden van oorzaken van psychiatrische problemen.

Een van de pioniersexperimenten in sociale psychiatrie, gericht op het voorkomen van opnames door interventie bij patiënten thuis.

Een Nederlandse psychiater die een belangrijk pionier was in de sociale psychiatrie in Nederland, bekend om zijn 'voorzorgmodel' van de 'rijdende psychiater'.

Een Nederlandse beweging die zich richtte op de bevordering van geestelijke volksgezondheid.

Een Nederlandse psychiater die de beweging voor geestelijke volksgezondheid voorging en zich afzette tegen een te medische psychiatrie.

Een belangrijke Nederlandse psychiater die de vooruitgang in de psychiatrie verwachtte van neurobiologische benaderingen, ondanks zijn waardering voor andere disciplines.

De ontwikkeling van effectieve psychofarmaca, zoals antipsychotica, antidepressiva, anxiolytica en lithium, die de psychiatrische zorg in de jaren 50 en 60 revolutioineerden.

Een cruciale methode om de werkzaamheid van nieuwe geneesmiddelen te bepalen, waarbij onderzoekers en deelnemers niet weten wie het echte medicijn of een placebo krijgt.

Een psychiatrische instelling die patiënten met geestelijke gezondheidsproblemen opneemt en behandelt.

Een medische term voor een diagnose/aandoening die betrekking heeft op de geest, zoals angststoornis, depressie, bipolaire stoornis.

De erfelijkheidsleer was in de eerste helft van de 20e eeuw populair vanwege zorgen over de 'kwaliteit' van het genetische materiaal van de bevolking. Dit leidde tot eugenetische ideeën en praktijken, waaronder gedwongen sterilisatie en zelfs moord op mensen met psychiatrische diagnoses.

Een vorm van therapie waarbij men probeert mentaal welzijn te herstellen door middel van gesprekken met een psycholoog of psychiater.

In 1929 ontdekte Hans Berger de elektro-encefalografie, een baanbrekende medische techniek die gebruikt kon worden om epilepsie te diagnostiseren. Dit bood een betrouwbaardere diagnose en een betere behandeling van epilepsie.

De jaren dertig zagen een systematische toepassing van arbeidstherapie in psychiatrische instellingen in Duitsland, Nederland en Belgi ". Dit had een belangrijk effect op de revalidatie en resocialisatie van patiënten met psychische problemen.

Een Amerikaanse dokter, George Beard, definieerde 'neurasthenie' aan het einde van de negentiende eeuw om de klachten van mensen te beschrijven die moeite hadden met het moderne leven. Dit werd later in verband gebracht met stress en burnout.

Het was een baanbrekende ontdekking dat een veelvoorkomende vorm van dementie, veroorzaakt door pellagra, kon worden genezen en voorkomen door het toevoegen van vitamine B3 (niacine) aan het voedsel.

Sigmund Freud, een Oostenrijkse arts, ontwikkelde de psychoanalyse als het eerste psychologische model met een bijbehorende behandelmethode.

Sigmund Freud behandelde patiënten met 'neurotische' klachten, zoals onverklaarbare lichamelijke problemen die in die tijd 'hysterie' werden genoemd.

Freud's psychoanalytische theorie was gebaseerd op het idee dat onbewuste conflicten de oorzaak waren van psychische klachten en deze konden worden opgelost door deze bewust te maken.

Freud's psychoanalytische methode omvatte het bevorderen van 'vrije associatie' bij de patiënt in een gestructureerde gesprekssituatie, waardoor patiënten hun onderdrukte conflicten konden ontdekken.

De psychoanalyse werd door Freud en zijn volgers toegepast op ambulante patiënten, wat een nieuwe benadering introduceerde in de psychiatrie, die zich voorheen voornamelijk op patiënten in instellingen richtte.

De psychoanalytische theorie en behandelmethode werden in de jaren dertig door veel psychiaters omarmd als een humaner alternatief voor de toen gebruikelijke somatische behandelmethoden in psychiatrische instellingen.

De psychoanalytische theorie werd door belangrijke psychiaters serieus genomen, zoals Gerbrandus Jelgersma, die er zelfs een belangrijke rede over hield.

Eugen Bleuler, een Zwitserse psychiater, omarmde de psychoanalyse en veranderde de diagnose 'dementia praecox' in 'schizofrenie', waarbij hij een dynamischer beeld van de aandoening propageerde.

De psychoanalyse werd in de Verenigde Staten bijzonder populair, mede door de invloed van Adolf Meyer, een Zwitserse neuropatholoog en psychoanalyticus.

Na WOII breidden psychotherapeutische methoden uit met cliëntgerichte-, groeps-, gezins- en gedragstherapie, terwijl ook hypnose opnieuw populair werd. De dominantie van psychoanalyse nam af.

Psychoanalyse verloor terrein in de jaren '60 in Amerika, omdat er onvoldoende wetenschappelijke bewijs was voor de effectiviteit, vooral bij ernstige psychiatrische stoornissen. De DSM-III en latere versies bevestigden dit.

Medicijnen bleken effectiever voor de meeste ernstige psychiatrische stoornissen. Voor lichtere stoornissen kwamen naast medicijnen ook gedrags- en cognitieve therapie beschikbaar, die beter onderzocht waren en korter duurden.

Hoewel ze minder dominant zijn, blijven psychoanalytische behandelingen bestaan. Kortere varianten met bewezen effectiviteit zijn ontwikkeld. De focus op onbewuste processen in psychoanalyse sluit aan bij recente bevindingen in de neurowetenschappen.

De psychiatrie breidde uit met specialisaties in kinder- en ouderenpsychiatrie. Liaisonpsychiatrie in algemene ziekenhuizen kreeg meer aandacht, evenals de samenhang tussen lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Er werden nieuwe aandoeningen ontdekt en bestaande diagnoses herzien. Voorbeelden zijn autisme spectrum stoornis, ADHD (aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis), posttraumatische stressstoornis, aanpassingsstoornis en impulscontrolestoornissen.

Groepen stoornissen zoals angststoornissen, delirium en dementie zijn beter in kaart gebracht en diagnostisch verfijnd door wetenschappelijk onderzoek.

Homoseksualiteit wordt niet langer als een psychiatrische stoornis beschouwd in de westerse wereld.

Substance abuse (misbruik van middelen) wordt steeds meer als een psychiatrische stoornis beschouwd, met daaraan gekoppelde biologische veranderingen. Tabaksverslaving wordt serieuzer genomen en behandeld.

De rechtspositie van patiënten is sterk verbeterd door de antipsychiatrische beweging. Wetten beschermen patiëntenrechten beter dan voorheen, zoals in België en Nederland.