Geschiedenis Honderdjarige Oorlog en Reforma

Het systeem waarbij adellijke families, leenheren, land en macht in ruil voor diensten verleenden aan andere adellijken (leenmannen).

In de 11e eeuw begon de macht van de koningen in West- en Centraal Europa te groeien, waardoor de invloed van het leenstelsel afnam.

De vorming van gecentraliseerde staten met een sterke centrale regering, in tegenstelling tot het versnipperde leenstelsel.

De Franse koning had een conflict met de Bourgondische hertog, die aan de zijde van de Engelsen stond tijdens de Honderdjarige Oorlog.

De reconquista was de herovering van het Spaanse grondgebied uit handen van de moslims, die in 1492 eindigde met de verovering van Granada.

De vorst, vaak een koning, had absolute macht in de staat, zonder enige beperking.

De vorst gebruikte geweld en militaire macht om de controle over lokale adel en gebieden te versterken.

Niccolò Machiavelli leefde van 1469 tot 1527.

De Protestantse Kerk gelooft dat Jezus symbolisch bedoeld heeft dat de wijn zijn bloed en het brood zijn lichaam voorstelt. De Katholieke kerk gelooft daarentegen dat het brood letterlijk in het lichaam van Christus verandert en de wijn in zijn bloed, tijdens de mis.

De Engelse kerk, opgericht door Hendrik VIII na zijn breuk met de Rooms-Katholieke kerk om te kunnen scheiden van Catharina van Aragon.

De periode in de 16e eeuw waarin de Katholieke kerk reageerde op het protestantisme.

Een kerkvergadering van de Katholieke kerk in de 16e eeuw, georganiseerd om de crisis veroorzaakt door het protestantisme aan te pakken.

De periode in de Europese geschiedenis (vanaf de 14e eeuw) die gekenmerkt wordt door een hernieuwde interesse in de klassieke oudheid.

De periode in de Renaissance die vooral in Florence bloeide, van 1400 tot 1500.

De periode tussen 1500 en 1600 in de Renaissance, met Rome als centrum.

De manier waarop kunstenaars hun werk vormgaven tijdens de Renaissance.

De periode die volgde op de Renaissance, gekenmerkt door een nieuwe aandacht voor rationaliteit en wetenschap.

De periode die volgde op de Barok, gekenmerkt door een focus op emotie en verbeelding.

Een stijlfiguur in de kunst, waarbij het lichaam in een ontspannen houding staat met een licht gebogen been en een afhangende schouder. Dit zorgt voor een natuurlijke en dynamische pose.

De Romeinse godin van de liefde en schoonheid, vaak afgebeeld als naakt.

Een techniek in de muziek waarbij meerdere stemmen op verschillende hoogten worden gecombineerd om complexere melodieën te creëren.

De kunstenaar die bekend staat om zijn realistische weergave van het menselijk lichaam, zoals in zijn beroemde sculptuur "David".

De schilderstijl van Sandro Botticelli, die gekenmerkt wordt door sierlijke lijnen, levendige kleuren en een focus op mythologische thema's.

Een schilderij van Sandro Botticelli dat de geboorte van Venus afbeeldt.

Een architectuurstroming die gekenmerkt wordt door symmetrie, harmonie en een focus op geometrische vormen, geïnspireerd door de architectuur van de klassieke oudheid

Een schilderij van Titiaan dat Venus afbeeldt als een sensuele, wakkere vrouw die recht naar de toeschouwer kijkt.

De Inka's vonden de moord op Atahualpa, hun leider, een zeer ernstig feit. Hij werd ondanks zijn bekering tot het christendom uiteindelijk gewurgd en stierf.

De verovering van Cuzco, de hoofdstad van het Inkarijk, door de Spanjaarden was een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van Zuid-Amerika.

Na de verovering door de Spanjaarden werd het Inkarijk een Spaanse kolonie.

De slavernijhandel vervoerde Afrikaanse slaven naar Amerika, waar ze op slavenmarkten werden verkocht. Deze handel duurde voort tot in de 19e eeuw.

Een racistische sociale rangorde ontstond in Amerika als gevolg van de vermenging tussen blanke Europeanen en inheemse vrouwen. Blanken hadden een hogere positie dan mensen met een donkerdere huidskleur.

De oorspronkelijke inheemse bevolking van Amerika stierf langzaam uit door oorlogen, ziektes en onderdrukking.

Het christendom werd verspreid in Amerika. De missionarissen gebruikten tekeningen om de boodschap over te brengen, omdat de inheemse volkeren de taal niet begrepen.

De katholieke kerk paste haar bekeringstactiek in Amerika aan door plaatselijke gebruiken in een christelijk jasje te steken. Zo werd het germaanse joelfeest geassimileerd tot Kerstmis.

De introductie van feodaal grootgrondbezit door Europeanen in Amerika heeft tot vandaag invloed op de landbouw in Latijns-Amerika.

De Azteekse samenleving was zeer gestructureerd met verschillende sociale groepen, waaronder de heersende klasse, priesters, krijgers, gewone mensen en slaven.

De Azteken beoefenden een polytheïstische godsdienst. De belangrijkste goden waren Huitzilopochtli (zon en oorlog), Tlaloc (regen en vruchtbaarheid) en Quetzalcoatl.

De Azteken hielden zich bezig met handel, landbouw, jacht, ambachten en visserij om in hun behoeften te voorzien.

De Azteken hadden slaven, die meestal criminelen of debiteuren waren. In tegenstelling tot de Spanjaarden was slavernij bij de Azteken niet erfelijk en konden slaven niet doorverkocht worden.

De handel in aflaten was een praktijk waarbij mensen geld betaalden aan de kerk om hun zonden te vergeven. Luther keerde zich tegen deze handel, omdat hij vond dat verlossing alleen door geloof kon worden bereikt.

Luther geloofde dat alleen het geloof in Jezus Christus nodig was voor redding. Dit stond in tegenstelling tot de Katholieke leer, die er van uitging dat goede werken vereist waren naast het geloof.

Luther geloofde dat verlossing alleen door Gods genade kon komen. Hij keerde zich tegen de Katholieke leer dat mensen hun eigen redding konden verdienen door middel van goede werken.

Luther beargumenteerde dat de Bijbel de enige bron van autoriteit was inzake geloof en dat de kerk geen extra regels mocht toevoegen.

Luther beargumenteerde dat het niet nodig was om aflaten te kopen om verlossing te behalen. Hij geloofde dat verlossing alleen door geloof in Jezus Christus kon worden bereikt.

Luther stelde 95 stellingen op tegen de aflaatpraktijk. Hij deed dit door ze op te hangen aan de deur van de kerk in Wittenberg. Deze stellingen waren een oproep tot discussie en hervorming van de kerk.

Luther werd in 1521 veroordeeld door de keizer en verbannen uit de kerk. Hij werd beschuldigd van ketterij vanwege zijn opvattingen. 

Calvijn was een Franse theoloog die de ideeën van Luther volgde. Hij werd beïnvloed door de Sola's van Luther en stelde een protestantse Kerk op in Zwitserland.

De protestantse kerk is georganiseerd van onder naar boven, met gemeenteleden die hun kerkenraad kiezen. Dit verschilt van de Katholieke kerk, die van boven naar beneden wordt georganiseerd vanuit het Vaticaan.

Volgens Calvijn is ons lot alvast vastgesteld door God. We kunnen onze redding niet verdienen met goede werken of aflaten, maar enkel door Gods genade.

Een economische en culturele bloeiperiode in de 16e eeuw voor Amsterdam, te danken aan de vlucht van Antwerpenaren met hun kennis en geld na de val van Antwerpen in 1585.

Londen vervangt Amsterdam als belangrijkste handelscentrum in de 18e eeuw.

Een centrale bank, export van nijverheidsproducten, een ideale ligging voor trans-Atlantische handel en het gebruik van handelscompagnieën waren sleutelfactoren in het succes van Londen in de 18e eeuw.

De Britse en Nederlandse rivaliteit om zeeoversteek in de 17e eeuw resulteerde in verschillende zeeoorlogen, die resulteerden in een toenemende Britse hegemonie.

Een intellectuele stroming die focust op kritisch denken, bronnenonderzoek en de klassieke oudheid.

Een belangrijke humanist die kritisch was over de kerk, klassieke teksten bestudeerde, en een school voor de studie van die teksten oprichtte. Hij was een voorstander van onderwijs en beleefdheidsregels.

Een Franse humanist die klassieke teksten bestudeerde, kritisch nadacht over de mens en zichzelf als studieobject gebruikte. Hij stond bekend om zijn kritische instelling ten opzichte van de mens.

Een prominente figuur in de medische anatomie, die menselijke lichamen in het geheim opende om de anatomie te bestuderen. Hij betwijfelde de autoriteit van Galenus en benadrukte onderwijs in klassieke teksten.

Een periode waarin nadruk lag op kritisch denken en wetenschappelijke methoden om kennis te vergaren, resulterend in belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen.

Een methode om kennis te vergaren door middel van empirische observaties en experimenten.

Een methode om kennis te vergaren door middel van logisch redeneren en deductie.

Een hervormingsbeweging binnen de christelijke kerk die leidde tot de oprichting van protestantse kerken, vanwege de kritiek op de Katholieke kerk.

Oorzaken van de Reformatie, zoals zedelijk verval binnen de Katholieke kerk, bijgeloof en gebrek aan geloofsopleiding, angst voor het Laatste Oordeel, en de wens voor individueel geloof.

Martin Luther, een Duitse theoloog, speelde een belangrijke rol in de Reformatie door kritiek op de kerk en zijn ideeën over geloof en redding.

De verspreiding van het protestantisme in de wereld, met een sterke aanwezigheid in voormalige Europese kolonies.

Het zoeken naar geluk en avontuur door het verlaten van de eigen omgeving, vaak naar verre landen.

De tijd waarin mensen gingen verkennen en kolonies stichtten in nieuwe gebieden, vaak gemotiveerd door de wens om rijkdom te verkrijgen en hun geloof te verspreiden.

Een term die verwijst naar de zoektocht naar rijkdom, glorie en nieuwe gebieden, vaak gelinkt aan de demografische druk van een groeiende bevolking.

De hoogste adellijke klasse, die vaak grote invloed had op de economie en politiek van een land.

De praktijk waarbij, vooral in de middeleeuwen, adellijke vrouwen werden uitgehuwelijkt aan andere adellijke families om politieke allianties te vormen of om economische voordelen te behalen.

Hendrik de Zeevaarder was een Portugese prins die een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de Portugese zeevaart in de 15e eeuw. Hij spoorde exploraties aan en bracht geleerden samen om zeereizen te plannen.

De meest zuidelijke punt van Afrika, eerst 'Stormkaap' genoemd, later omgedoopt tot Kaap de Goede Hoop, omdat het een veilige doorgang bood voor schepen naar India.

Een Italiaanse ontdekkingsreiziger die in 1492 met drie schepen (Santa Maria, Niña en Pinta) op zoek ging naar een westelijke route naar India, maar per ongeluk Amerika ontdekte.

Een inheemse Amerikaanse stam die in de 15e eeuw een machtig rijk in Mexico had, met Tenochtitlan als hoofdstad.

Het verdrag van Tordesillas, getekend in 1494, deelde de wereld op in Portugese en Spaanse invloedssferen. Hierdoor kreeg Portugal een groot deel van Brazilië, terwijl Spanje de rest van Zuid-Amerika kreeg.

Een Portugese ontdekkingsreiziger die in 1497 de eerste rechtstreekse zeereis van Europa naar India maakte.

Een Portugese admiraal die in de 16e eeuw het Portugese koloniaal rijk in Azië wilde uitbreiden en versterken. Hij bouwde fortificaties en veroverde strategische gebieden.

Een Portugese ontdekkingsreiziger die voor Spanje werkte en in 1519 de eerste expeditie leidde die de wereld rond voer. Hij stierf tijdens de reis, maar zijn expeditie leverde belangrijke geografische kennis op en bracht specerijen naar Europa.

De verovering van het Aztekenrijk in Mexico door de Spaanse Conquistador Hernán Cortés tussen 1519 en 1521. Deze verovering was een centraal onderdeel van de Spaanse kolonialisatie van Latijns-Amerika.

Een muurschildering van Diego Rivera die kritiek uit op de kolonialisatie van Latijns-Amerika door Spanje. De schildering toont de wreedheden en onrechtvaardigheden die bij de koloniale verovering plaatsvonden.

Niccolò Machiavelli was een Italiaanse diplomaat, filosoof, militair strateeg, historicus en dichter. Hij leefde van 1469 tot 1527. Zijn boek "Il Principe" gaat over hoe leiders zich moeten gedragen en macht opbouwen.

Machiavelli was een militair strateeg in zijn tijd en had dus ervaring met huurlingenlegers. Daarom is hij een betrouwbare bron over dit onderwerp.

Een huurlingenleger heeft een aantal voordelen. Zo zijn ze makkelijk te vervangen en kunnen ze zonder probleem worden ontslagen. Echter, huurlingen zijn ook onbetrouwbaar, gevaarlijk, ongedisciplineerd en niet voor eer, maar voor geld gemotiveerd. Ze zijn niet bereid om voor hun land te sterven en plunderen wanneer ze niet worden betaald.

In de Middeleeuwen was soldaat het meest schandelijke beroep. Er was een tekort aan manschappen, waardoor gevangenen vaak werden gerekruteerd. Soldaat zijn was gevaarlijk en de meest criminele plek was de herberg waar soldaten dronken, vochten en vaak te laat werden betaald.

De Middeleeuwen kenmerkten zich door een landbouwsamenleving met een standenmaatschappij, waar de positie van mensen bepaald werd door afkomst. De samenleving was landelijk, met uitzondering van verstedelijkte gebieden zoals Brugge in de Nederlanden en Venetië in Noord-Italië.

In de 15e eeuw kwam Brugge in opstand tegen de vorst, waardoor de handel werd verstoord. Alexander van Habsburg strafte Brugge door de handel naar Antwerpen te verplaatsen. Ook Venetië verloor zijn handelsrol.

De ontdekking van Amerika zorgde voor een verschuiving van de handel van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan.

De Vroegmoderne Tijd (VMT) kenmerkte zich door een standenmaatschappij waar de landbouw een regionale specialisatie werd. Handel werd gestimuleerd door de invoering van de wisselbrief, de populariteit van de Atlantische Oceaan en Italiaanse boekhoudstechnieken. De schaal van de handel nam toe, met grotere schepen die geschikt waren voor de Atlantische Oceaan.

In de VMT werd de burgerij steeds belangrijker, zowel financieel als politiek. Dit leidde tot eisen voor politieke rechten, wat resulteerde in de Franse Revolutie aan het eind van de 18e eeuw.

Aan het einde van de Middeleeuwen raakte de kerk in een interne crisis door misbruik en het ontbreken van pauselijk gezag. Koning had geen respect meer voor de paus. Interne hervormingsbewegingen binnen de kerk probeerden de situatie te verbeteren. Door het verbreken van het kennismonopolie van de kerk door de boekdrukkunst, kon iedereen de bijbel lezen en werd de kerk minder dominant.

De boekdrukkunst leidde tot een verbreking van het kennismonopolie van de kerk. Mensen konden nu onafhankelijk van de kerk boeken lezen. Deze ontwikkeling beïnvloedde het protestantisme, waardoor Luther beargumenteerde dat iedereen de bijbel moest kunnen lezen. Deze onafhankelijkheid leidde tot nieuwe kerken, zoals die van Hendrik VIII, die zijn eigen kerk oprichtte om van zijn vrouw te scheiden.

De Renaissance was een kunst- en cultuurstroming die de boekdrukkunst stimuleerde. Het humanisme was een literaire en filosofische stroming die zich focuste op tekst en taalstudie. Beide stromingen profiteerden van de boekdrukkunst, die het verspreiden van hun ideeën vergemakkelijkte.

Schepen in de Middeleeuwen waren niet geschikt voor lange reizen. In de VMT werden schepen verbeterd met een roer, een driehoekig latijnzeil (afkomstig van de Arabieren) en zware kanonnen. Ook werd de navigatietechniek verbeterd met behulp van het kompas (uitgevonden in China), portulanen (kaarten met kustlijnen en havens) en het astrolabium (sterrennavigatie).

De zoektocht naar goud, specerijen, de verspreiding van het christendom en het reconquista-ideaal motiveerden de ontdekkingsreizen. De Europeanen wilden nieuwe handelsroutes naar India zoeken, direct goud uit Afrika halen en de moslims verdrijven. De geestelijke conquista, het evangelisten van het christendom, speelde ook een rol.

De ontdekkingen leidden tot een gevoel van superioriteit bij de Europeanen. Ze kwamen in contact met stammen in Afrika en Amerika die op een 'primitief' niveau leefden. De Europeanen brachten het wiel naar Zuid-Amerika, wat de basis legde voor eeuwenlang racisme. Het debat van Valadolid bevestigde dat Indianen een ziel hadden, maar Afrikanen niet, waardoor de slavernij in Amerika gerechtvaardigd werd.