Geofactoren en Landschappen

Geofactoren en landschappen

• Na het bestuderen van deze paragraaf kun je uitleggen wat elke geofactor betekent, voorbeelden geven van de invloed van geofactoren op landschappen, de gevolgen van klimaatveranderingen voor specifieke landschappen bedenken en uitleggen hoe klimaatverandering landschapszones beïnvloedt.
• Aan de zuidkust van Wales is het in de zomer heerlijk wandelen, maar in de winter is het heel anders met harde wind en slagregens.
• Een landschap is een dynamisch systeem dat voortdurend verandert met beweging van water, dieren en zand.
• Wetenschappers hebben een analyse gemaakt van factoren die landschappen bepalen, wat heeft geleid tot het concept van geofactoren.
• De geofactoren klimaat, gesteente en reliëf hebben een belangrijke invloed op het landschap.
• Regen, milde winters en koele zomers zorgen voor een groen landschap, terwijl zandige ondergrond gras en runderen bevordert.
• Zand verstuift gemakkelijk, waardoor de bodem matig ontwikkeld is, het reliëf vormt de loop van het water en vice versa, water erodeert en vormt het reliëf.
• De mens is een dominante geofactor die keuzes maakt zoals runderen in de wei, bomen op hellingen en luchtverontreiniging veroorzaakt.
• De nabijgelegen steden Swansea en Port Talbot hebben van oudsher zware en vervuilende metaalindustrie.
• Ontwikkeling en verandering kosten tijd, en alle geofactoren zijn met elkaar verbonden, als één factor verandert, veranderen de andere mee.

Klimaat en klimaatverandering

• De studie naar klimaat is van belang op schaalniveau van een landschap, de schaal van een landschapszone en op wereldschaal.
• De mens heeft een grote invloed op het klimaat vooral door de verbranding van fossiele brandstoffen waardoor koolstofdioxide wordt uitgestoten, wat leidt tot het versterkt broeikaseffect.
• Warmtestraling wordt tegengehouden in de atmosfeer waardoor de warmte blijft hangen.
• Naast CO₂ zijn ook methaan uit mest en moerassen, en waterdamp broeikasgassen.
• Opwarming van het klimaat leidt tot het smelten van ijs en zeespiegelstijging, alsook meer onrust in de atmosfeer waardoor extremer weer voorkomt.
• Klimaatverandering heeft invloed op alle landschappen op aarde, hevige stormen zorgen voor wateroverlast en erosie, terwijl de perioden van droogte langer en heftiger kunnen worden.
• Landschappen die regelmatig overstromen, zijn minder geschikt voor landbouw en de mens zal het gebied minder beschermen waardoor het gevoeliger wordt voor nieuwe overstromingen.
• In tropische, aride en subtropische zones leidt opwarming tot meer droogte, terwijl in polaire en boreale zones landijs, zee-ijs en grondijs smelten.
• Het smelten van grondijs zorgt voor verzakking van de bodem en schade aan infrastructuur.
• De vegetatie in Noord-Canada en Siberië verandert geleidelijk, naaldwoud rukt op naar het noorden ten koste van de toendra.
• De grenzen van landschapszones veranderen en verschuiven vaak richting de polen.
• De aride zone zal zich hier en daar uitbreiden, mogelijk richting de evenaar.
• Grotere onrust in de atmosfeer maakt grenzen instabieler, waardoor extremen in weersomstandigheden toenemen.
• In Nederland zien we een extremere afwisseling met maanden van droogte, koude winters en extreem natte perioden.
• Economische schade en verlies aan planten- en diersoorten lijken waarschijnlijker.
• Wereldleiders onderhandelen over een mondiaal klimaatbeleid, wat historisch gezien bijzonder is op zo'n hoog schaalniveau en lange tijdschaal.

Landschap op Wereldschaal

• Op de toendra ontdooit de bovenste laag van de bodem in de zomer, maar het water kan niet weg door de bevroren onderlaag, waardoor een moeras ontstaat met mos, gras en struiken.
• In de gematigde zone is veel vegetatie wat humus oplevert, in de drogere delen rot deze humus niet weg waardoor een dikke humusrijke bodem ontstaat, geschikt voor graanverbouw.
• In de woestijn lost kalk en zout nauwelijks op door het gebrek aan regen, waardoor het zich ophoopt aan de oppervlakte.
• Zout is ongunstig voor planten, kalk niet.
• Met de juiste kennis is het goed mogelijk gewassen te verbouwen in de woestijn met irrigatiewater.
• In het tropisch regenwoud worden plantenresten snel omgezet in nieuwe voedingsstoffen door warmte en vochtigheid.
• De bodems zijn niet vruchtbaar door de snelle afbraak en dus afhankelijk van de humus van de vegetatie zelf.
• De bodem kleurt rood door het oxideren van ijzermineralen.