Газарзүйн зургийн хэрэглээ

Газарзүйн зургийн хэрэглээ ба зураг зүйн дүрслэлийн арга

• Газарзүйн зураг нь судалгааны хэрэгсэл бөгөөд юмс үзэгдлийн тархалт, байршил, хэмжээ, хөдөлгөөн, өөрчлөлт, харилцан хамаарлыг судлахад ашиглагддаг.
• Зургийг ажиглахдаа хамрах нутаг, масштаб, агуулга, таних тэмдэг, дүрслэлийн аргыг анхаарна.
• Зургийн гарчиг, агуулга нь судлах зүйлтэй тохирч байгаа эсэхийг шалгах хэрэгтэй.
• Дүрслэгдсэн мэдээлэл нь шинэлэг байх шаардлагатай.
• Зургийн торлол, тусгаг, гажилтын төрөл, масштабыг мэдэх нь чухал.
• Талбай хэмжихэд Меркаторын тусгаг бүхий зураг тохиромжгүй, учир нь талбайн гажилт ихтэй.
• Зай хэмжихэд зургийн масштаб аль болох том байх шаардлагатай.
• Зургийг уншихдаа таних тэмдэг, бичиглэл, нэмэлт график, гэрэл зургийг ашиглана.
• Байрзүйн ба ерөнхий газарзүйн зургийн таних тэмдэг ялгаатай.
• Дүрслэлийн аргыг ашиглаж, хүн амын шилжилтийг хөдөлгөөнт шугамын аргаар үзүүлдэгийг анхаарна.
• Диаграмм, хүснэгт, гэрэл зураг зэргээс нэмэлт мэдээлэл авч болно.
• Зураг дээр зай, газарзүйн шугамын урт, талбай, солбицол, чиглэл, өнцөг, гадаргын налуу, усны эзлэхүүнийг хэмжиж болно.
• График байгуулахдаа юмс үзэгдлийн шинжийг харгалзан графикийн төрлийг сонгоно.
• Хотгор гүдгэрийн зүсэлт байгуулахад босоо масштабыг хэвтээгээс 10 дахин том авна.
• Хоёр ба түүнээс дээш зургийг тулган харьцуулж замын сүлжээний нягтшил ба гадаргын налууг харьцуулна.
• Юмс үзэгдлийн цаг хугацааны өөрчлөлт, хувьслыг газарзүйн зургаас мэдэж болно.
• Газарзүйн тодорхойлолт бичихдээ тухайн нутгийн байгалийн ба нийгэм-эдийн засгийн онцлогийг судална.
• Дээрх мэдээллээ нэгтгэн дүгнэлт гаргаж, урьдчилсан таамаглал дэвшүүлэн ажиллана.

Газарзүйн зургийн тусгаг, гажилтын төрөл

• Тусгагийн үндсэн 3 төрөл бий: цилиндрийн, конусын ба азимутын.
• Глобус бол дэлхийн гадаргыг гажилтгүйгээр багасган дүрсэлсэн хамгийн үнэн бодит дүрслэл.
• Бөмбөрцгийн гадаргыг газарзүйн зурагт буулгахад ямар нэгэн төрлийн алдаа үүсдэг.
• Меркаторын цилиндр тусгагт өнцгийн гажилтгүй боловч талбайн гажилт ихтэй.
• Өнцгийн гажилт байхгүй бол талбайн гажилт үүсдэг.
• Зориулалт, дүрсэлж буй газар орны байршил, нутаг дэвсгэрийн хэлбэр зэргийг харгалзан газарзүйн зургийн тусгагийн төрлийг сонгоно.
• Меркаторын цилиндр тусгагт өнцөг зөв зурагддаг тул далайн аялалд өргөн хэрэглэнэ.
• Зургийн гажилт 4 төрөлтэй: өнцгийн, талбайн, уртын ба хэлбэрийн.
• Гажилтыг аль болох багасгахын тулд зурагзүйчид шинэ тусгаг боловсруулсаар байна.
• Газарзүйн зургийг гажилтаар нь тэнцүү өнцөгт, тэнцүү талбайт ба тэнцүү зайт гэж ангилна.

Гажилтын төрлийг таних

• Нэг голдож дээрх зэргэдүүдийн хоорондох зайн алслалтыг ажиглаж гажилтын төрлийг танина.
  • Хэрэв зай экватораас холдох тутам ихсэж байвал тэнцүү өнцөгт тусгаг.
  • Хэрэв зай экватораас холдох тутам ойртож байвал тэнцүү талбайт тусгаг.
  • Хэрэв зай ижил байвал тэнцүү зайт тусгаг.
• Онгоцны нислэг их тойргийн дагуу буюу дөт замыг дагана.
• Дэлхийн бөмбөрцгийг 2 тэнцүү хэсэгт хувааж болох тойргийг “их тойрог” гэнэ.
• Их тойргийн үүсгэж буй нум бол дэлхийн гадарга дээрх хамгийн дөт зайг илэрхийлнэ.

Зурагзүйн дүрслэлийн арга

• Газарзүйн зургийг агуулгаар нь ерөнхий газарзүйн ба сэдэвчилсэн гэж ангилдаг.
  • Ерөнхий газарзүйн зурагт хотгор гүдгэр, гол мөрөн, нуур, зам харилцаа зэргийг тойм байдлаар дүрсэлдэг.
  • Сэдэвчилсэн зурагт геологийн тогтоц, хөрс, хүн ам, уур амьсгал зэрэг нэг зүйлийг тусгайлан харуулдаг.
• Сэдэвчилсэн зурагт дүрслэлийн янз бүрийн аргыг дангаар болон хослуулан хэрэглэдэг.

Дүрслэлийн арга

• Тэмдгийн арга: Юмс, үзэгдлийн байршлыг геометрийн хэлбэр, дүрс, үсгээр тэмдэглэнэ.
• Ареалын арга: Юмс, үзэгдлийн тархалт, байршлын хил хязгаарыг өнгө, зураас ашиглан үзүүлнэ.
• Ижил шугамын арга: Үзэгдлийн ижил тоон утгатай цэгүүдийг холбосон муруй ашиглана (изотерм, изобар, изогиет г.м.).
• Цэгийн арга: Тодорхой тоон үзүүлэлтийг төлөөлсөн цэгийн тусламжтайгаар үзэгдлийн тоо хэмжээ, байршил, төрлийг үзүүлнэ.
• Хөдөлгөөнт шугамын арга: Юмс, үзэгдлийн шилжих хөдөлгөөнийг сум, зураас ашиглан үзүүлнэ.
• Өнгөт дэвсгэрийн арга: Нутаг дэвсгэрийн хүрээнд тархсан үзэгдлийн шинж чанарын ялгааг өнгөөр илэрхийлнэ.
• Картодиаграммын арга: Үзэгдэл юмсын цаг хугацааны өөрчлөлт, тоо хэмжээ зэргийг диаграммаар илэрхийлнэ.
• Картограммын арга: Харьцангуй тоо хэмжээтэй үзүүлэлтийг өнгө, зураасаар илэрхийлнэ.

Гео-орон зайн технологи

• Зайнаас тандах судлал (ЗТС): Дэлхийн тухай мэдээллийг зайнаас олж авах шинжлэх ухаан, техникийн шийдэл.
• Газарзүйн мэдээллийн систем (ГМС): Орон зайн өгөгдлийг ашиглан газарзүйн зураг, загварчлалыг боловсруулдаг технологийн шийдэл.
• ГМС нь компьютер, программ, гео-орон зайн өгөгдөл болон уг системийг удирдах хүнээс бүрдэнэ.
• Гёнхүүд сэдэв тус бүр "layer"гэж нэрлэгдэх давхарга хэлбэрээр дүрслэгдэнэ.
• Давхаргууд нь ихэвчлэн янз бүрийн масштаб бүхий газарзүйн зураг юм.
  • Вектор: Биет юмсыг дүрслэхдээ цэг, шулуун, талбайн биетийг ашигласан.
  • Растер: Пиксел гэж нэрлэгдэх цэгүүдийн олонлогийг ашигласан.
• Атрибут буюу шинж чанарын өгөгдлийн сан: Тухайн юмс, үзэгдлийн шинж чанарыг агуулсан өгөгдлийн сан.
• Google Earth: Тандан судалгааны зураглал дээр суурилсан дэлхийн тухай маш том интернэт газарзүйн мэдээллийн систем.
• Дэлхийн байршлын систем (GPS): 20 мянган км өндөрт байрлах 24 хиймэл дагуулаас бүрдэнэ.
• GPS-ээр байрлал тодорхойлоход 3-аас дээш хиймэл дагуул ашиглана.
• Хиймэл дагуулын хуудас(Satellite Page): Хиймэл дагуулуудын байрлал, дохионы хүч хэр байгааг харуулдаг.
• Луужингийн хуудас(Compass Page): Очих газрын чиглэл, зай, туулах хугацаа зэргийг заана.
• Газарзүйн зургийн хуудас(Map Page): Таны байрлаж буй газрын эргэн тойрон дахь обьект, замыг харуулна.