Funkcje i Elementy Układu Krwionośnego

Funkcje Układu Krwionośnego

• Układ krwionośny dostarcza tlen i substancje odżywcze do komórek ciała.
• Transportuje produkty przemiany materii, takie jak dwutlenek węgla i mocznik, do narządów wydalniczych (płuca, nerki).
• Rozprowadza hormony regulujące procesy fizjologiczne.
• Stabilizuje parametry fizjologiczne, takie jak pH, poziom wody i elektrolitów, oraz temperatura.
• Zapobiega infekcjom poprzez transport białek i komórek odpornościowych, np. leukocytów.
• Utrzymuje ciągłość naczyń krwionośnych, chroniąc przed utratą krwi.

Elementy Układu Krwionośnego

• Główne elementy to czterojamowe serce (dwa przedsionki i dwie komory) oraz zamknięty układ naczyń krwionośnych, w którym krąży krew.
• Serce, zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, pompuje krew, dostarczając tlen do komórek. Jest otoczone workiem osierdziowym.
• Krew utlenowana (bogata w tlen) jest oznaczona kolorem czerwonym, a krew odtlenowana (uboga w tlen) kolorem niebieskim.

Naczynia Krwionośne

• Tętnice transportują krew z serca do tkanek, charakteryzują się wysokim ciśnieniem. Mają elastyczne ściany z grubą warstwą mięśni gładkich, które mogą regulować średnicę i przepływ. Ich przekrój jest okrągły.
• Żyły transportują krew z tkanek do serca, ciśnienie w nich jest niższe. Zbudowane są z cieńszej ściany niż tętnice i zawierają zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi. Przekrój żył jest owalny.
• Naczynia włosowate umożliwiają wymianę substancji między krwią a tkankami, tworzą sieć o bardzo cienkich ścianach.
• Tętnice i żyły mają ściany zbudowane z trzech warstw: zewnętrznej (tkanka łączna), środkowej (mięśnie gładkie) i wewnętrznej (śródbłonek).
• Naczynia włosowate składają się tylko z jednej warstwy – śródbłonka.
• Sieci naczyń włosowatych mogą łączyć tętnice z żyłami (typowa sieć), występować w nerkach (sieć dziwna) lub łączyć naczynia włosowate jelit z naczyniami włosowatymi wątroby (układ wrotny).

Budowa i Praca Serca

• Serce znajduje się w klatce piersiowej między płucami i składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór, oddzielonych przegrodą.
• Zastawka trójdzielna znajduje się między prawym przedsionkiem a prawą komorą.
• Zastawka dwudzielna (mitralna) znajduje się między lewym przedsionkiem a lewą komorą.
• Zastawki półksiężycowate znajdują się u podstawy tętnic (aorty i pnia płucnego).
• Przegrody międzyprzedsionkowa i międzykomorowa zapobiegają mieszaniu się krwi utlenowanej i odtlenowanej.
• Naczynia wieńcowe oplatają serce, dostarczając mu tlen i substancje odżywcze oraz usuwają produkty przemiany materii.
• Serce kurczy się samoistnie dzięki układowi bodźcoprzewodzącemu, składającemu się z węzła zatokowo-przedsionkowego (rozrusznik serca), węzła przedsionkowo-komorowego i pęczka Hisa (rozdzielającego się na włókna Purkiniego).

Cykl Pracy Serca

• Cykl pracy serca trwa 0,8 sekundy i składa się z rozkurczu (krew napływa do przedsionków), skurczu przedsionków (krew przepływa do komór) i skurczu komór (krew jest tłoczona do tętnic).

Obiegi Krwi

• Mały obieg (płucny): prawa komora → pień płucny → tętnice płucne → płuca (utlenowanie krwi) → żyły płucne → lewy przedsionek.
• Duży obieg (ustrojowy): lewa komora → aorta → tętnice → naczynia włosowate (zaopatrują tkanki) → żyły → żyły główne → prawy przedsionek.

Ciśnienie Krwi i Tętno

• Ciśnienie krwi to siła, z jaką krew naciska na ściany naczyń, prawidłowe wartości to 120-130 mmHg (skurczowe) i 70-80 mmHg (rozkurczowe).
• Tętno to rytmiczne rozciąganie ścian tętnic pod wpływem fali krwi wyrzucanej z serca.
• Wzrost ciśnienia powoduje rozszerzenie naczyń i spadek pracy serca, a spadek ciśnienia powoduje skurcz naczyń i wzrost pracy serca.
• Homeostaza ciśnienia jest utrzymywana dzięki receptorom w naczyniach i impulsom z mózgu.

Funkcje Krwi

• Transport tlenu, dwutlenku węgla, substancji odżywczych, hormonów i produktów przemiany materii.
• Regulacja poziomu nawodnienia, optymalnego pH i stałej temperatury ciała.
• Ochrona przed drobnoustrojami dzięki leukocytom.

Skład Krwi

• Składa się z osocza (55% objętości krwi) i elementów morfotycznych (komórkowych).

Osocze

• Składa się głównie z wody (ok. 90%), białek (6-8%) oraz soli mineralnych. Zawiera albuminy, przeciwciała, fibrynogen oraz inne substancje rozpuszczone.

Elementy Morfotyczne

• Erytrocyty (krwinki czerwone) transportują gazy oddechowe.
• Leukocyty (krwinki białe) pełnią funkcje obronne.
• Płytki krwi (trombocyty) biorą udział w krzepnięciu krwi.

Charakterystyka Składników Krwi

• Płytki krwi to fragmenty cytoplazmy komórek szpiku, nie mają jądra komórkowego, pełnią kluczową rolę w krzepnięciu.
• Osocze składa się w 90% z wody i białek (albuminy, przeciwciała, fibrynogen), soli mineralnych, substancji odżywczych i hormonów.
• Erytrocyty nie mają jądra komórkowego ani mitochondriów, zawierają hemoglobinę, mają dwuwklęsły kształt.
• Leukocyty mają jądro komórkowe i dzielą się na agranulocyty (limfocyty i monocyty) oraz granulocyty.

Proces Krzepnięcia Krwi

• Krzepnięcie krwi to zespół reakcji prowadzących do powstania skrzepu, który zamyka uszkodzone naczynie.
• Przebieg: obkurczenie naczynia, przyleganie płytek krwi, aktywacja czynników krzepnięcia, wydzielanie czynników krzepnięcia przez płytki krwi i uszkodzone komórki, przekształcenie fibrynogenu w fibrynę (pod wpływem jonów Ca2+ i witaminy K), tworzenie skrzepu (fibryna tworzy sieć włókien, w które wplątują się płytki krwi i krwinki).

Układ Limfatyczny

• Ma charakter otwarty, nie tworzy zamkniętego obiegu, limfa przepływa dzięki pulsowaniu naczyń krwionośnych i pracy mięśni.
• Współpracuje z układem krwionośnym i odpornościowym.
• Funkcje: utrzymanie homeostazy (odprowadzanie nadmiaru płynów z tkanek), ochrona przed drobnoustrojami (produkcja i dojrzewanie limfocytów), regulacja poziomu płynów ustrojowych, transport tłuszczów z jelit.

Elementy Układu Limfatycznego

• Naczynia limfatyczne transportują limfę.
• Narządy limfatyczne biorą udział w produkcji i przechowywaniu komórek odpornościowych.
• Limfa powstaje z płynu tkankowego, który przenika z osocza krwi do naczyń limfatycznych.
• Pierwotne narządy limfatyczne: szpik kostny czerwony (produkcja limfocytów), grasica (dojrzewanie limfocytów T).
• Obwodowe narządy limfatyczne: śledziona (magazynuje krew, niszczy krwinki czerwone i płytki krwi), węzły chłonne (filtrują limfę, zatrzymują drobnoustroje), grudki limfatyczne, migdałki podniebienne.

Naczynia Limfatyczne

• Tworzą system podobny do naczyń krwionośnych, ale nie tworzą obiegu zamkniętego.
• Mają cienkie ściany i zastawki zapobiegające cofaniu się limfy.
• Odbierają nadmiar płynów z przestrzeni międzykomórkowych.
• Limfa płynie w jednym kierunku dzięki zastawkom, jej przepływ wspomagają pulsowanie naczyń krwionośnych i praca mięśni. Węzły chłonne zatrzymują drobnoustroje, naczynia limfatyczne odprowadzają zanieczyszczenia.