Podcast
Questions and Answers
Қай ғалым электр құбылыстары туралы алғашқы еңбектер жазған?
Қай ғалым электр құбылыстары туралы алғашқы еңбектер жазған?
Электрленген дене басқа денелерді тарту үшін қандай күйде болуы керек?
Электрленген дене басқа денелерді тарту үшін қандай күйде болуы керек?
Гректер «электрон» сөзін қай затқа байланысты қолданған?
Гректер «электрон» сөзін қай затқа байланысты қолданған?
Шыны таяқшаны қабаттастырғанда не болады?
Шыны таяқшаны қабаттастырғанда не болады?
Signup and view all the answers
Каһрабо атауы қандай мағына білдіреді?
Каһрабо атауы қандай мағына білдіреді?
Signup and view all the answers
Әбу Райхан Беруни электрленудің тек бір түрін зерттеген.
Әбу Райхан Беруни электрленудің тек бір түрін зерттеген.
Signup and view all the answers
Берунидің есімі Ай кратері мен Күн жүйесіндегі кіші ғаламшарға берілген.
Берунидің есімі Ай кратері мен Күн жүйесіндегі кіші ғаламшарға берілген.
Signup and view all the answers
Эбонит таяқша тері қолғапқа үйкегенде теріс зарядталады.
Эбонит таяқша тері қолғапқа үйкегенде теріс зарядталады.
Signup and view all the answers
Шыны таяқша шәйі матамен үйкелгенде оң (+) зарядталады.
Шыны таяқша шәйі матамен үйкелгенде оң (+) зарядталады.
Signup and view all the answers
Әбу Райхан Беруни Кемпірқосақ атты зерттеу жүргізген.
Әбу Райхан Беруни Кемпірқосақ атты зерттеу жүргізген.
Signup and view all the answers
Шыны таяқшаны тері қолғаппен үйкегенде ол өзденесін тартады.
Шыны таяқшаны тері қолғаппен үйкегенде ол өзденесін тартады.
Signup and view all the answers
Электрленген денелердің бір-біріне тартылуы мен қашуы олардың зарядтарының таңбасына байланысты.
Электрленген денелердің бір-біріне тартылуы мен қашуы олардың зарядтарының таңбасына байланысты.
Signup and view all the answers
Берунидің туған жері Хорезм.
Берунидің туған жері Хорезм.
Signup and view all the answers
Эбонит таяқша күкіртсіз резеңкеден жасалады.
Эбонит таяқша күкіртсіз резеңкеден жасалады.
Signup and view all the answers
Денелердің зарядтану процесі электрлену деп аталады.
Денелердің зарядтану процесі электрлену деп аталады.
Signup and view all the answers
Study Notes
Электр құбылыстарының тарихы
- Пластмассадан жасалған заттар (тарақ, қаламсап) және шыны таяқша арқылы электрлену құбылыстарын байқауға болады.
- Электрленген денелер қағаз қиқымдарын өзіне тарту қасиетіне ие.
- Қараңғыда шыны таяқша ысқыланғанда дыбыс шығып, ұшқындар көруге болады.
Ертедегі зерттеушілер
- Фалес Милецкий (б.з.д. 625-547) аң терісіне үйкелген денелердің жеңіл заттарды тартуын сипаттаған.
- Әбу Райхан Беруни (973-1048) электр құбылыстары туралы ғылыми жұмыстар жазған.
Электр терминінің шығуы
- Ертедегі гректер қылқанжапырақты ағаштар қалдығының тасқа айналған желімін «электрон» деп атаған.
- «Электр» термині «электрон» сөзінен шыққан.
- Гректердің «электрон» деп атаған желімін орыстар «янтарь», шығыс халықтары «каһрабо» деп атайды.
Kaһрабо және оның мағынасы
- «Каһрабо» парсы тілінен шыққан, сабан тартушы мағынасын білдіреді.
- Аң терісіне үйкелетін каһрабо сабан түйірлерін өзіне тартады.
Электрленген денелердің қасиеттері
- Электрленген денелер басқа заттарды, оның ішінде қатты денелерді де тартуға қабілетті.
- Мысалы, электрленген таяқша майда қағаз түйірлерін және ағатын суды өзіне тартады.
- Шыны таяқша шәйіге үйкелгенде, шәйінің де жеңіл заттарды тарту қасиеті пайда болады.
Электрлену процесі
- Екі дене бір-біріне үйкелгенде екеуі де электрленеді.
Әбу Райхан Беруни
- Әбу Райхан Беруни (973-1048) – астроном, математик, географ, фармаколог және тарих-энциклопедист.
- Хорезмнің Кат қаласында дүниеге келген.
- Геодезияның негізін қалаушы ретінде танымал.
- Зат түзілісі, денелердің зарядтануы, және Жер массасының орталығының әсері туралы Аристотель идеяларын ғылыми негіздеген.
- Ай кратері мен Күн жүйесіндегі 1986 жылы табылған кіші ғаламшар оның есімімен аталған, бұл ғылымдағы үлесін бағалаудың символы.
Электрлену
- Электрленудің екі түрі болады: оң (+) және теріс (-) зарядты.
- Денелердің электрленуі әр түрлі заттардың үйкелісінен туындайды.
- Шыны таяқша шәйі матадан теріс заряд алып, оң зарядталған болады; эбонит таяқша қолғақтан теріс заряд алып, теріс зарядталған болады.
- Эбонит таяқша күкірт қосылған каучуктан (қатты резеңкеден) дайындалады.
- Бір-бірімен әрекеттескенде, бірдей таңбалы зарядтар бір-бірінен қашады, ал әр түрлі таңбалы зарядтар бір-біріне тартылады.
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Бұл викторинада электрлендіру құбылысы туралы мәліметтер беріледі. Пластмассалық объектілер мен майда қағазды қолдану арқылы зерттеуге негізделген тәжірибелерді түсінуге көмектеседі. Фалес Милецкийдің еңбектері мен физикалық құбылыстардың ашылу тарихы туралы сұрақтар болады.
