Философия тарихы: Негізгі концепциялар

Когамы да мораль һәм инсанлек мөнәсәбәтләрен тәрбияләү

Лао-цзы

Фа (ү закон)

Күч күзаллаштыру уңдырмасы

Дао һәм Ци

Ярыклар, торганнар, елгалар ярыгы

Инсанны үзе белдерә

Идеализм

Атомнар һәм бош урын

Политик инсан

Философия сүзенене тамырлары грек телендәрендәрендә «дарлы» һәм «философия» сүзене тамырлары грек телендәрендәрендә «дарлы» һәм «философия», ягъни «дарлыҡ сөйләү» дигән мәгънәгә эйә.

Пифагор, философия сүзен беренче кулланучы булып саналды.

Философия кеше, тәбигать һәм җәмгыять үсеше закономерлыкларын өйрәнә.

Философиядә тәфеккүр белән булышның мөнәсәбәте актуаль проблема.

Мифологик һәм дини карашлар философиягә кадәрге ике төп караш.

Мифологик карашта кеше космос белән тыгыз бәйләнгән, уйлап тапкан.

Субъектив идеализмда, кешенең аңы универсаль булмышның чыганагы санала.

Философиядә материализм һәм идеализм ике төп багытлар.

Философиядә танып белү бүлекләре сенсуализм, рационализм, интуиция һәм концептуализмны үз эченә ала.

Дүньяга караш, кеше дөньяга карашын аңлата торган карашлар, инанулар һәм ысуллар системасы.

Дөньяны үзенлеген фәлсәфә бүлеге, беренсе фәлсәфә.

Борынгы Үндстанда барлыкка килгән дини-философия укытуы.

Индия дөньяндасына бүленү: брахманнар, кшатрийлар, вайшьялар, шудралар.

Инди фәлсәфәсендә, рухи азатлык, гомер циклынан азатлык.

Индия фәлсәфәсенең төп өлеше.

Индия фәлсәфәсендә, кылычсызлык принцибы.

Индия фәлсәфәсендә, жаның бер гомердән икенчесенә күчү.

Күнеп астындагы барлык нәрсәнең нигезе.

Даосизмда, каршылык йомгаклавы.

Үстәген құрметтәү.

Қоғамдағы адамгершілік нормалар мен рухани байланыстарды нығайту.

Лао-цзы

Фа (заң)

Күш, энергия

Дао және Ци

Жарық, тау, сай, өзеннің жарық жағы

Ертегі гректер мен римляндықтардың философиясы

Ғарыштық орталықтық

Алғашқы бастауды іздестіру

Ақиқат сарлыстырмалы және әркімнің өз шындығы бар

Философия сөзінің шығу тегі грек тілінен шыққан "φιλοσοφία" сөзінен алынған. "φιλοσοφία" сөзінің екі бөлігі: "φιλεῖν" (philein) - сүю, құштарлық, "σοφία" (sophia) - даналық. Демек, "философия" сөзінің мағынасы "даналыққа құштарлық" дегенді білдіреді.

Философия адам, табиғат және қоғам болмысының даму зыңдылықтарын зерттейтін ғылым. Ол адамның ойлау қабілетін, әлемдегі орнын, мәдениеттің дамуын және басқа да маңызды мәселелерді зерттейді.

Философияның негізгі мәселесі - ойлаудың болмысқа қатысы. Бұл мәселе адамның ойлауы мен шындықтың арақатынасын, яғни адамның өмірдің мәнін түсінудегі рөлін зерделейді.

Философияға дейін дүниеге мифтік және діни көзқарас қалыптасқан.

Мифтік көзқарас - бұл әлемді адаммен жақындастыру, табиғат құбылыстары мен адам өмірінің арасында байланыс орнату арқылы. Ол адамдардың қорқыныш пен сенімдерин білдіреді.

Субъективтік идеализм - бұл жеке адамның санасын әлемнің бастауы ретінде қарастыратын философиялық бағыт. Бұл философиялық бағытта ақыл-ой әлемді құрастырады.

Философияда негізінен екі бағыт бар: материализм мен идеализм. Материализм әлемнің материалдық негізін мойындайтын болса, идеализм сананың басты рөлін атап өтеді.

Дүниетаным - бұл адамның дүниеге қарым-қатынасын анықтайтын және оның іс-әрекетінің бағыт-бағдарлаушысы болатын көзқарастар мен ұстанымдардың жиынтығы.

Философияның бірнеше маңызды функциялары бар:

• Дүниеге-көзқарастық: әлемге, өмірге, адамға деген көзқарас қалыптастырады.

• Логикалық: адамның ойлауының заңдылықтарын зерделейді.

• Гносеологиялық: таным процесін зерттейді.

• Методологиялық: әр түрлі ғылымдар үшін әдістерді ұсынады.

• Аксиологиялық: құндылықтардың мағынасын зерделейді.

• Гуманистік: адамның құқықтарын қорғауға бағытталған жұмыстар жүргізеді.

Араб-мұсылман философтарының екінші ұстазы деп аталатын ойшыл, "Айығу кітабының" авторы.

"Араб философы" атағын алған Исламдық Алтын ғасыр философы.

Дін мен ақылдың үйлесімі

Ортағасырлық философтардың жалпы және жеке ұғымдардың арақатынасы туралы айтысындағы қарама-қарсы позициялар

"Шіркеу әкелерінің" ілімі

Құдаймен бірігу және рухани тазалық

Құдайды табиғатпен тұтастай алып қарайтын көзқарас

Қайта өрлеу дәуірінде мемлекет және құқық философиясымен шұғылданған ойшыл.

Күннің космостың орталығында орналасқанын айтатын модель, Н. Коперник ашқан, Ф. Энгельс "табиғатты зерттеу ғылымдарының тәуелсіздігін айқындаған революциялық акт" деп сипаттады.

Ғажайып жаратылыс, Еркін және шыгармашылық тұлға

Аристотель адамды "саяси жануар" деп атаған.

Аристотельді "Адамзаттың алғашқы ұстазы" деп атайды.

Пифагор теоремасынан басқа, Пифагор мектебінің философиялық іліміндегі идеясы: сандар мен сандар арқылы дүниені таныу.

Сократ: "Мен ештеңені де білмейтінімді білемін".

"Платон менің досым, алайда, ақиқат қымбатырақ..." деген сөзді Аристотель айтқан.

Аристотель, формальдық логиканың негізін қалаушы ретінде танылған.

Ибн-Синаның "Айығу кітабы" - медицина туралы еңбек.

Қазақстандағы суфия философиясы Әбе Ңасыр Әл-Фарабимен байланысты.

Орта ғасыр философиясы - теоцентристік философия.

Ислам діні пұтқа табынуға тыйым салад.

Рационализм - ақыл мен ойлаудың білімнің негізгі көзі деп танитын философиялық бағыт.

Материализм - әлемнің негізін материалдық әлем деп танитын философиялық бағыт.

Ағартушылық дәуірі - XVIII ғасырдағы әлеуметтік және мәдени қозғалыс, оның басты идеялары ақыл-ой, бостандық және адамгершілік.

Эмпиризм - тәжірибе мен сезім арқылы білім алудың маңыздылығын баса көрсететін философиялық бағыт.

Механикалық детерминизм - әрбір оқиғаны алдыңғы оқиғалардың тізбегі деп танитын философиялық ұғым.

Герменевтика - мәтіндерді түсінуге бағытталған философиялық бағыт.

Абсурд философиясы - өмірдің мағынасыздығы туралы ойлауға негізделген философиялық бағыт.

Гегельдің философиясындағы негізгі ұғым - Абсолюттік Идея, ол барлық нәрсенің шындығын білдіреді.

В. Вернадскийдің ұғымы бойынша адамзаттың әрекеті мен санасының дамуының ең жоғарғы сатысы.

Орта ғасырда діни көзқарас басым болғандықтан, дін ең басты құндылық болып саналды.

Бұл ұғым әртүрлі таптар, страттар, сословиелер, топтар сияқты әлеуметтік топтардың өзара байланысын және қатынасын білдіреді.

ХІХ ғасырдағы орыс батысшылдары Ресейдің батыс елдерінің даму жолымен жүруі керек деп есептеген.

Бұл теория тарихтың негізінде материалдық өндіріс қатынастары жатады деп тұжырымдайды.

Софос сөзі ақылды, дана, білімді адамды білдіреді.

XX ғасыр басында Ресей тағдыры мен болмысы туралы мәселелердің шешімі философтар үшін өте маңызды болды.

Гуманизмнің көрнекті өкілдері - адам мен оның құқықтарын жоғары қоятын ойшылдар.

Дедукция жалпы білімдерден жеке білімдерге өту процесін білдіреді.

Марксистік философияның негізгі тұжырымы: «Философтар әр түрлі жолдармен дүниені түсіндірумен болды, алайда мәселе оны өзгертумен дәйектеледі» .

Интуиция - ақылға сыймайтын, көңілге түсетін білім алатын танымдық процесс.

Философия - бұл адам, табиғат және қоғам болмысының даму зыңдылықтарын зерттейтін ғылым.

Философияның негізгі проблемасы - ойлаудың болмысқа қатысы. Бұл мәселе адамның ойлауы мен шындықтың арақатынасын, яғни адамның өмірдің мәнін түсінудегі рөлін зерделейді.

Философияға дейін дүниеге мифтік және діни көзқарас қалыптасқан.

Субъективтік идеализм - бұл жеке адамның санасын әлемнің бастауы ретінде қарастыратын философиялық бағыт. Бұл философиялық бағытта ақыл-ой әлемді құрастырады.

Философияда негізінен екі бағыт бар: материализм мен идеализм. Материализм әлемнің материалдық негізін мойындайтын болса, идеализм сананың басты рөлін атап өтеді.

Дүниетаным - бұл адамның дүниеге қарым-қатынасын анықтайтын және оның іс-әрекетінің бағыт-бағдарлаушысы болатын көзқарастар мен ұстанымдардың жиынтығы.

Бір де бірегей бастаманы мойындайтын философиялық ілім?

Әлемнің субстанциалдық негізі ретінде екі бастауды материалдық пен идеалдылықты бірдей алатын философиялық бағыт

Бұл әлемнің өзіндік қасиеттерін зерттейтін ғылым. Ол барлық жеке ғылымдардан жоғары тұрады, өйткені ол дүниенің жалпы табиғатын зерттейді.

Ежелгі Үнді философиясындағы әлемнің негізгі субстанциясы - барлық болмыс пен шындықтың түп негізі.

Бұл әлемнің негізгі принципі, тәртібі, жолы. Барлық жетістік пен тепе-теңдіктің негізі.

Даосизм философиясының негізгі ұғымдары, әлемнің екі қарама-қарсы күшін сипаттайды. Инь - әйелдік, суық, қараңғы, Янь - еркектік, жылы, жарық.

Конфуций философиясындағы баланың әдептілігі және үлкендерді құрметтеу, ата-анаға бағыну принципі.

Бұл мектепте заң мен тәртіпті қатаң сақтау, жазалау арқылы қоғамды басқару идеясы басым.

Қытай философиясының негізін қалаушы, адамгершілік пен моральдың маңыздылығын баса көрсеткен, адамның адамгершілігіндегі міндет пен жауапкершілікті алға қояды.

Араб-мұсылман философтарының екінші ұстазы деп аталатын ойшыл, "Айығу кітабының" авторы.

"Араб философы" атағын алған Исламдық Алтын ғасыр философы.

Ортағасырлық философтардың жалпы және жеке ұғымдардың арақатынасы туралы айтысындағы қарама-қарсы позициялар

"Шіркеу әкелерінің" ілімі

Құдайды табиғатпен тұтастай алып қарайтын көзқарас

Қайта өрлеу дәуірінде мемлекет және құқық философиясымен шұғылданған ойшыл.

Күннің космостың орталығында орналасқанын айтатын модель, Н. Коперник ашқан, Ф. Энгельс "табиғатты зерттеу ғылымдарының тәуелсіздігін айқындаған революциялық акт" деп сипаттады.

Ғажайып жаратылыс, Еркін және шыгармашылық тұлға

Орта ғасырларда діни көзқарас басым болғандықтан, дін ең басты құндылық болып саналды.

Бұл ұғым әртүрлі таптар, страттар, сословиелер, топтар сияқты әлеуметтік топтардың өзара байланысын және қатынасын білдіреді.

Техниканың қоғам тіршілігінің барлық саласына енуін сипаттайтын ұғым.

Аристотель адамзаттың саяси жануар екендігін айтып, қоғамдағы оның рөлін, іс-әрекетін және өзара байланысын атап көрсетті.

Аристотель ғылым мен философиядағы әр түрлі салалардың дамуына үлес қосқан. Физика, биология, логика, этика, метафизика және саясатта өзінің философиялық және ғылыми жетістіктерін байқатқан.

Сократ: "Мен ештеңені де білмейтінімді білемін". Бұл сөзбен ол өзінің кемшіліктерін, білім алу үшін ұмтылысын мойындады.

Аристотель Платонның оқушысы болды және оның ілімдерімен келіспеген жағдайларда, "Платон менің досым, алайда, ақиқат қымбатырақ..." деп айтқан.

Аристотель формальдық логиканың негізін қалаушы ретінде танылған. Ол логикалық ойлаудың заңдылықтарын, дәлелдеу әдістерін терең зерттеді.

Орта ғасырлар философиясы дінге негізделген, теоцентристік болды. Бұл кезеңде құдай әлемдегі барлық нәрсенің бастауы ретінде қарастырылды.

Қазақстандағы суфия философиясы Әбу Насыр Әл-Фарабимен байланысты.

Ибн-Сина медицина саласының дамуына үлес қосқан философ және ғалым. Оның ең әйгілі еңбегі - "Айығу кітабы".